Источники:
1. Н.А. Высоцкая, А.В. Епихина, «Сельское хозяйство, охота и охотничье хозяйство, лесоводство
в России»., Стат.сб./ Росстат- М., 2011.-446 с.
2. А.Е. Суринов «Российский статистический ежегодник» .2011: Стат.сб./Росстат.-М., 2011.-795 с.
3. Электронный ресурс. Режим доступа: mcx.ru›news/news/show/4998.285.htm Дата обращения
05.12.2012
4. Статистический сборник Орловской области. Электронный ресурс. Режим доступа: http://
orel.gks.ru/news/other/ejegodnick/22.pdf. Дата обращения: 08.12.2012 г.
5. Федеральная служба государственной статистики. Электронный ресурс. Режим доступа:
http:// www.gks.ru/catalog/statisticCollections/doc_1138623506156 Дата обращения 08.12.2012.
6. Электронный ресурс. Режим доступа :http://minregion.ru › upload/ documents/ pr_strateg Дата
обращения 03.12.2012.
39
Мемлекеттің жаңа инвестициялық саясаты-
ның теориялық-әдістемелік және тәжірибелік
негізделуі аса маңызды болып келеді, өйткені
экономиканы инвестициялаудың қазіргі деңгейі
оның жаңалануы мен әрі қарай тұрақтану мін-
деттеріне жауап бермейді.
Жаңа инвестициялық саясат нарықтық қа-
тынастардың жетілу кезеңіне сәйкес келетін ке-
ңейтілген ұдайы өндіріс парадигмасына жетудің
шешуші механизмі болып табылады, бұл Пре-
зидент Н.А.Назарбаев ұсынған Қазақстанның
бәсекеге қабілетті және әлеуметтік бағытталған
экономикасын қалыптастырудың түбегейлі мін-
деттерін іске асыруға септігін тигізеді [9].
Осыған байланысты, Қазақстанда экономи-
каны нығайту, оның ішінде шетелдік инвести-
ция тарту мақсатында бірқатар стратегиялық
бағдарламалар әзірленді. Олардың ішінде 2010-
2014 жылдарға арналған үдемелі индустриал-
ды-инновациялық даму бойынша мемлекеттік
бағдарламасы, «Инвестициялар 2020» бағ-
дарламасы және Қазақстан Республикасының
шикізат емес саласына инвестиция тарту және
инвестициялық климатты жетілдіру бойынша
ұлттық жоспар неғұрлым маңызды болып та-
былады. Берілген бағдарламалар шеңберінде
инвестициялық преференцияларды инвести-
цияны мемлекеттік қолдау шаралары ретінде
беру мәселесі басымдық болып қарастыры-
лады.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, шетелдік
инвестициялардың тартылуына, әдетте, көп-
теген факторлар мен жағдайлардың кешені
кедергі келтіреді. Олардың ішінде: шетелдік
инвестицияларды басқару механизмінің жетіл-
мегендігі, ақпаратпен қамтамасыз етудің әлсіз
болуы, нарықтық инфрақұрылым дамуының тө-
мен деңгейі, тәуекел факторлары (әлсіз кепілдік,
экономикалық дағдарыс), институционалдық
факторлар (құқықтық реформалардың жетіс-
пеушілігі, тұрақсыз салықтық жүйе, салықтар-
дың жоғары деңгейі, қаржылық-банктік жү-
йенің жетілмегендігі) [2].
Кәсіпкерліктің барлық нысандары мен түр-
лерінен әкімшілік ауыртпалықтарды алып, қол-
дау және оның дамуы мемлекеттік инвести-
циялық саясаттың өзегі болып табылады. Бұған
құқықтық, салықтық, банктік, жер реформалары
бағынуы қажет. Бұл аталғандар елде инвести-
циялық климаттың жақсаруын, экономикаға
инвестициялық ресурстарды тарту үшін жағ-
дай жасауды, ұлттық масштабта инвестициялық
үрдістің белсенділігін арттыруды қамтамасыз
етеді. Мемлекеттің инвестициялық үрдіске қа-
тысуының мақсаты қолда бар инвестициялық
ресурстарды неғұрлым тиімді қолдануға бағыт-
талатын жағдайлар мен нысандардың жүйесін
құру болып табылады.
Инвестициялық үрдіске тікелей қатысумен
қатар мемлекет инвестициялық үрдісті реттей
алады. Инвестициялық үрдісті мемлекеттік рет-
теу – бұл инвестициялық белсенділікті ынталан-
дыру үшін және осының негізінде экономика-
лық өсуді қолдау үшін құқықтық мемлекеттік
мекемелермен жүзеге асырылатын заңнама-
лық, атқарушылық және бақылаушы сипаттағы
шаралардың жүйесі. Бұл үшін мемлекет инвес-
тицияға жиынтық сұранысты ынталандырады,
банктік пайыз бен салықтық мөлшерлемені рет-
тейді. Бүгін инвестициялар – экономиканы мак-
роэкономикалық реттеу механизмінің бөлінбес
атрибуты. Соңғы жылдары макроэкономикалық
жағдайға ықпал ету құралы ретінде инвестиция-
ларды қолданудың нысандары мен әдістерінің
көптүрлілігі мен саны арта түсуде [9].
Инвестицияларды мемлекеттік реттеу белгілі
бір жүйеде ұйымдастырылған түрлі қызметтер
арқылы жүзеге асуы тиіс; яғни ел үшін жаңа
саяси, экономикалық және әлеуметтік жағдайда
мемлекетте жүргізілетін инвестициялық үрдісті
реттеу қалай іске асуы тиіс, осы үрдістерді рес-
публика мен оның аймақтарындағы тұрғын-
дардың қажеттіліктеріне сәйкес салаға қалай
бағыттау қажет сияқты мәселелерді шешетін
механизм.
Инвестициялық қызметтің дамуы
және оның отандық тәжірибесі
Канатова С.К.
ҚазТБУ, Магистратура «Государственное местное управление», 2 курс,
Резюме
Қазақстанда экономиканы нығайту,
оның ішінде шетелдік инвестиция тар-
ту. Инвестициялық қызметтің дамуын,
инвестициялық үрдісті мемлекеттік реттеу
және осының негізінде экономикалық өсуді
қолдау.
40
Инвестициялық қызметті реттеу процесінде
мемлекет бір уақытта бірнеше қызметтерді
орындауы керек, әсіресе:
ссудалық пайыз, ақша, несие және амортиза-
циялық саясаттар арқылы іске асырылатын да-
мыған нарықтық экономикада инвестициялау
процесін басқару бойынша басты макроэконо-
микалық қызметінде жеке бизнес капитал салы-
мындағы жалпы көлемін реттеу (ынталандыру
немесе шектеу);
салықтық және несиелік жеңілдіктер, мы-
салы, инвестициялық ахуал арқылы белгілі бір
кәсіпорын, сала және сфера қызметіне капитал
салымын таңдамалы ынталандыру;
ірі корпорациялардың қызметі мен жоспар-
ларын келістіру жолымен белгілі бір өндірістік
қуаттылықты кіргізу немесе шығару мақсаты-
мен инвестициялық процеске тікелей әкімшілік
араласу.
Инвестициялық үдеріске мемлекеттік әсер
етудің пассивті және активті әдістерін бөліп көр-
сетуге болады.
Орта және ұзақ мерзімді инвестициялық ст-
ратегия Қазақстанның ұлттық экономикалық
мүддесін өткізуге бағытталуы, ел экономика-
сының бәсекеқабілеттілігін жоғарлату және тұ-
рақты экономикалық өсуі негізінде халықтың
өмір сүру деңгейін жоғарлатуды қамтамасыз
ету керек. Осыдан басқа, барлық бар ұлттық
инвестициялық ресурстарды мобилизация-
лауға, шетел капиталын тартуға және оларды
рационалды бөлу мен қолдануға бағытталған
шаралар кешенін жүргізу керек. Бұл шараларды
іске асыруға мемлекеттің бюджеттік, салықтық,
несиелік, валюталық, ақшалай саясаттарынң
барлық құралдары бағытталуы қажет. Қазақстан
экономикасының әлі ресурстарды жинақтаудан
алыс екенін есепке ала отырып, инвестициялық
қызметті мемлекеттік реттеу механизмдері осы
мақсаттарға жетуге бағытталуы қажет [1].
Сурет 1.2 – Мемлекеттік инвестициялық реттеу әдістерінің құрылымдық схемасы
Ескертпе: Пралиева С.Ж. Қазақстан Республикасында инвестициялық қызметтің қалыптасуы мен дамуы:
ерекшеліктері және мәселелері авторефератынан алынған
41
Мемлекеттік реттеудің маңызды әдісі мақ-
сатты республикалық бағдарламаларды ар-
найы бюджеттік қорлар арқылы қаржыландыру
болып табылады. Бұл қорлар қаржы жүйесінің
икемділігі мен маневрлігін жоғарлатады.
Инвестицияны мемлекеттік реттеудің тіке-
лей әдісін мемлекеттік контрактілі жүйе атқа-
рады. Мемлекеттік тапсырыспен сәйкес экс-
портқа жеткізілетін тауарлар бойынша, мемле-
кеттік тапсырыс жасаған ұйымның бюджетінен
кәсіпорынға экспорттық өнім өндіру бойынша
шығындарды қайтару керек, залалды экспорт
жағдайында дотация бөлінуі керек.
Инвестицияларды мемлекеттік реттеудің ма-
ңызды құрамдас объектісі шетелдік инвестиция-
лар болып табылады. Зерттеулер көрсеткендей,
шетелдік инвестициялар елдің экономикасына
маңызды ықпал етеді. Бұл оларды ұтымды қол-
дану өндірістің дамуына, озық технологияларды
меңгеруге, еңбек өнімділігінің артуына, әлемдік
нарықта өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің жоға-
рылауына және т.б. ықпал етуінен көрінеді.
Деректер:
1. Адилова Ш.Ж. Иностранные инвестиции: динамика влияния в экономику Казахстана//Аль-
пари, 2, 2010, 142-144б.
2. Алинов М.Ш., Айтжанова Д.А. Отраслевая идентификация инвестиций в реальный сектор//
Альпари 2009-3, 92-94б.
3. Асилова А.С. ҚР инвестицияны тарту мәселелері және оларды шешу жолдары//Альпари, 1,
2011 (65) 143-146б.
4. Байгісиев М. Ұлттық экономиканы мемлекеттік реттеу. – А.: Раритет, 2010. – 240б.
5. Инвестициялық преференциялар басқармасының 2011 жылғы есебі
6. Ихданов Ж.О., Орманбеков Ә.О. Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті мәселелері: Оқу
құралы. – А.: Экономика, 2002. – 218б.
7. Казахстан: анализ торговой и инновационной политики: Хрестоматия работ проекта ТАСИС
в Казахстане//под ред. Байзаков С. И др. – Аст.; А.: Аркаим, 2002 – 480с.
8. Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің Қазақстан
Республикасының инвестициялық ахуалы туралы 2011 жылғы ақпараты
9. Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Қазақстан
Республикасының 2020 жылға дейiнгi Стратегиялық даму жоспары туралы Жарлығы//»Егемен
Қазақстан» 2010 жылғы 2 ақпандағы № 36-37 (25883)
42
Кузембаева А.
Казахстанско-Российский Университет, 3 курс, г. Астана
Вопрос транспарентности государствен-
ных органов актуален в мире. В Казахстане, по
данным проведенных исследований, транс-
парентность государственных органов весьма
невысока, из-за чего имеют место и в некото-
рых случаях являются следствием совершен-
ных правонарушений риски нежелательных
потерь государственных средств. Уровень
транспарентности государственных органов
оценивался по критериям: наличие обратной
связи с населением или целевой аудиторией;
взаимодействие с институтами гражданского
общества; открытость для СМИ; проведение
общественных слушаний по законопроектам и
различным инициативам [1]. Транспарентность
финансов значит достигнутое посредством от-
крытости соответствие нормам и помимо этого
– качественное свойство, характеризующее в
первую очередь результат функционирования
современной системы контроля, хотя кроме
нее имеется много других влияющих на него
факторов. При условии повышения прозрачно-
сти экономика РК сможет оставаться достаточ-
но эффективной и привлекательной. Интегра-
ционные процессы в мире ускоряют процесс
реформирования в РК, требуя модернизации
главным образом основ экономического и пра-
вового механизма для соответствия мировым
стандартам. Это происходит на фоне достиже-
ния соответствия гражданского самосознания
возможностям информационного общества и
сейчас обусловлено опытом мирового кризи-
са. Например, это касается процедур полного и
своевременного предоставления информации
и бюджетного мониторинга.
Новая финансовая политика РК в сфере
государственных финансов, предполагающая
улучшение результативности путем более гиб-
кого финансового механизма, направлена на
сбалансированное достижение приоритетных
целей государства и экономической стабиль-
ности. Принятие бюджета, ориентированного
на результат, ставит необходимость перемен и
в механизме исполнения бюджета, и в его кон-
трольной части. Система контроля постепенно
претерпевает изменения: в системе внешне-
го контроля на местном уровне уже созданы
ревизионные комиссии, службы внутреннего
контроля становятся службами внутреннего
аудита, создается аудит эффективности в соот-
ветствии со стандартами Лимской декларации
[2]. В связи с расширением и усилением кон-
троля, сложностью объектов следует акценти-
ровать внимание на контроле эффективности
контрольных органов. Концепцией развития
системы государственного финансового кон-
троля Республики Казахстан до 2020 года пред-
усматриваются меры поэтапного реформиро-
вания системы государственного финансового
контроля, дальнейшее расширение полномо-
чий высшего органа финансового контроля,
усиление его независимости и подтверждение
статуса [3].
Финансовая система РК в целом оценива-
ется высоко. РК имеет развитую систему фи-
нансового контроля. Подотчетность органов
государственного финансового контроля Пре-
зиденту Республики Казахстан, Правительству
Республики Казахстан, Маслихатам, руководи-
телям государственных органов, общественно-
сти - компонент принципа прозрачности госу-
дарственного финансового контроля. Высшим
контрольным органом, как в большинстве госу-
дарств с рыночной экономикой, является Счет-
ная палата (Счетный комитет), подотчетный и
подчиненный Президенту РК. Счетный Комитет
по контролю за исполнением бюджета Казах-
стана состоит в 5 международных организациях,
специализирующихся на финансовом контро-
ле, в том числе в Международной организации
высших органов финансового контроля, и явля-
ется активным участником в содействии разви-
тию. Остальными органами государственного
финансового контроля являются ревизионные
комиссии областей, городов республиканского
значения, столицы, подотчетные Маслихатам;
уполномоченный Правительством Республи-
ки Казахстан орган по внутреннему контролю;
службы внутреннего контроля центральных
государственных органов; службы внутреннего
контроля исполнительных органов, финансиру-
емых из областного бюджета, бюджетов города
республиканского значения, столицы, подот-
четные Правительству [4].
В развитых странах парламентские и пра-
вительственные контрольно-ревизионные си-
стемы функционируют одновременно и парал-
лельно. Структура органов государственного
контроля развитых стран состоит из централь-
ных и периферийных звеньев, последние из ко-
Финансовый контроль РК в обеспечении
транспарентности
43
торых полностью независимы от местных ор-
ганов и центрального аппарата и подчиняются
только Управлению государственного контро-
ля. В западных странах соблюдается принцип
независимости от контролируемых, который
обеспечивается назначением главы контроль-
ного ведомства на длительный срок или по-
жизненно, высокими окладами работников го-
сконтроля, юридической и материальной неза-
висимостью от Правительства. В свою очередь
органы госконтроля неподотчетны бюджетно-
контрольным парламентским комиссиям, ко-
торые созданы почти во всех ведущих странах.
В западной Европе преобладают две системы
государственного финансового контроля: си-
стема административных органов финансового
контроля и система судебных органов финан-
сового контроля [5]. В Германии парламентский
контроль действует на специальном среднем
уровне и концентрирует внимание на контро-
ле за соблюдением законодательства. Евро-
пейская Счетная Палата объединяет управле-
ние финансами Европы. В ряде государств как
главный орган финансового контроля функ-
ционирует Суд Счетов: пример - Турция, где
он не относится ни к одной ветви власти. Суд
счетов Франции стоит над пирамидой финан-
сово-судебных инстанций и функционирует как
орган юрисдикции. Применение этого опыта в
Казахстане частично возможно, и также может
оказаться полезным европейский принцип по-
дотчетности органов контроля.
В Европе существует стандартная практика
контроля, когда оппозиция следит за расхо-
дованием государственных денег и публикует
об этом финансовые отчеты [6]. В РК должен
быть широкий хорошо регламентированный
законами общественный контроль, и я думаю,
что эта потребность удовлетворяема. Это мо-
жет быть осуществлено посредством непра-
вительственных организаций, которые могут
предлагать свое содействие высшим органам
власти и расширять влияние общества, давая
рекомендации наподобие американской не-
государственной коалиции благотворительных
организаций, фондов и корпоративных благо-
творительных программ Independent Sector. В
Казахстане в сфере государственных финансов
приобретает актуальность правовое обеспече-
ние функционирования интегрированной ин-
формационной системы, а также принятие ря-
да организационных и технических мер защиты
информации. Переход к электронному прави-
тельству должен сделать бюджетный процесс
открытым для широкой аудитории, но для это-
го предполагается предварительно совершен-
ствовать информационное право. Для лучшей
совместной работы можно сделать доступными
он-лайн все финансовые результаты в государ-
ственном и негосударственном секторе. Кроме
того, технологические инновации, которые ав-
томатизируют решение задач и информатизи-
рует, повышая качество планирования, испол-
нения средств и его анализа, в большей мере
способствуют эффективному государственному
управлению.
Независимый аудиторский контроль - не-
отъемлем и имеет потребность в развитии в РК.
Самый богатый опыт его осуществления имеет
США. Казахстану в реформировании финансо-
вой системы содействует сообщество внутрен-
него аудита PEMPAL, который развивает регион
Европы и Средней Азии; Агентство США по меж-
дународному развитию в ходе программы эко-
номического развития содействует Правитель-
ству РК в управлении государственными финан-
сами, в аудите в государственном секторе, в пе-
реходе к стандартам, основанных на МСФООС.
Международная федерация бухгалтеров (IFAC)
опубликовала документ Policy Position Paper 4,
Public Sector Financial Management Transparency
and Accountability: The Use of International Public
Sector Accounting, в котором говорится, что не-
отъемлемой и важной часть этих механизмов
является использование метода начисления на
основе бухгалтерского учета путем принятия и
внедрение международных стандартов учета в
государственном секторе (МСФОГС) [7]. Особый
вклад в совершенствование бюджетной систе-
мы вносит Международный валютный фонд.
Руководство по обеспечению прозрачности в
бюджетно-налоговой сфере, изданное им, на-
ряду с требованиями обеспечения предостав-
ления гарантий достоверности финансовой ин-
формации, четкого разграничения функций и
обязанностей государственных органов, нема-
ловажное значение уделяет процессу форми-
рования бюджетов [8]. И сравнительно неопыт-
ные развивающиеся страны, такие как страны
Средней Азии, Турция, имеют достижения по
ряду критериев финансовой прозрачности. Та-
ким образом, международное сотрудничество
имеет положительный результат.
Во исполнение Послания Главы государ-
ства народу Казахстана от 28 января 2011 года
«Построим будущее вместе!» Правительством
был принят ряд ключевых программных до-
кументов, исполнение которых было охвачено
контрольно-аналитическими мероприятиями
Счетного комитета. Как показала оценка их
реализации, они выполнялись не достаточно
эффективно [9]. Комитет финансового контроля
Министерства финансов принимает участие в
работе по оценке эффективности деятельности
центральных и местных исполнительных орга-
нов по управлению бюджетными средствами
44
в соответствии с Методикой оценки эффектив-
ности деятельности государственного орга-
на по управлению бюджетными средствами.
Причинами неисполнения государственного
бюджета 2011 года являются некачественное
администрирование - ошибки методологиче-
ского характера и неурегулирование вопросов
реализации государственных инвестиционных
проектов, недостаточная координация государ-
ственного и местного уровня органов исполне-
ния бюджета. [10] При создании и реализации
государственных программ, по моему мнению,
нужно уделять особое внимание планирова-
нию средств в противовес непредсказуемости
факторов макроэкономики и функционирова-
нию новых институтов государства. Что касает-
ся расходования средств исполнителями про-
грамм, важно предложить им такую систему
менеджмента, чтобы была достигнута должная
результативность и целевое использование
средств, и, опять же, использовать современ-
ную систему ИТ-контроля. Интересы населения
должны обеспечиваться при реализации соци-
альных программ через специальный право-
вой механизм.
Итак, мои рекомендации по управлению
государственными финансами заключаются в
осуществлении:
▪ взаимосотрудничества государства и
общества, в том числе - повышение ка-
чества общественного контроля через
обеспечение обратной связи и гарантий
прозрачности для повышения доверия
населения, применение независимого
контроля, а также различных методов и
форм контроля;
▪ координации органов по осуществлению
и контролю бюджетного процесса: регу-
лирование деятельности на уровне ис-
полнения, организация системы исполь-
зования трансфертов по соответствую-
щим инструкциям;
▪ нормативно-правового обеспечения с
помощью организации работы комиссии
по использованию норм;
▪ стандартизации: постепенное и повсе-
местное внедрение стандартов финансо-
вой отчетности и процедур, основанных
на международных стандартах, актуали-
зация научной экспертизы в регионе;
▪ качественной работы кадров: улучшение
дисциплины кадров, повышение уровня
специальных знаний и методологиче-
ского обеспечения работников органов
контроля, гарантированность безопас-
ности и заинтересованности работников
государственных органов.
Достарыңызбен бөлісу: |