АРПА (HORDEUM VULGARE  L.) ӨСІМДІГІНІН КАДМИЙ МЕН

Кадмийдің   арпаға   әсерін   анықтай   келе   бақылау   вариантымен 
салыстырғанда жер үсті мүшесінің өсуі 43%-ға, тамыры 34%-ға тиісінше кеміді. 
Cd+ЭДТА-ның әсерін анықтай келе, Cd вариантымен салыстырғанда жер үсті 
мүшесі 15%-ға артса, тамыры керісінше 12%-ға тежелді.
ЭДТА-ның арпа өсімдігінің биомасса жинақтауына әсерін анықтай келе, 
бақылаумен салыстырғанда Pb+ЭДТА вариантында жер үсті биомассасы  35%-
ға   тиісінше   төмендеді.   Ал     Cd-дің   ЭДТА-мен   бірлескен   әсерінде   тамырдың 
биомассасы   Cd-дің   жеке   әсеріне   қарағанда   48%-ға,   ал     жер   үсті   мүшесінің 
биомассасы 72%-ға тежелді.
Сонымен, қорғасын улы металл болғанына қарамастан жер үсті мүшесіне 
қарағанда  тамырдың өсуін бақылаумен салыстырғанда айтарлықтай арттырса, 
керісінше  Pb+ЭДТА вариантында екі көрсеткіште(жер үсті бөлігі мен тамыр) 
50% шамасында тежелген. Бұдан ЭДТА-ның қорғасынның қозғалғыштығы мен 
экстракциялануын   арттырғандығын   болжауға   болады.   Ал   Cd     қорғасынға 
қарағанда     тәжірибеге   алынған   төмен   концентрациясына   қарамастан,   оның 
қозғалғыштығының   жоғары   және   атомдық   массасының   төмен   болуына 
байланысты хлороз отырғызылғаннан кейін 7-ші күні байқалды.
Қорыта айтатын болсақ, хелаттағыш қосылыс  ЭДТА ауыр металдардың 
жер   үсті   мүшелеріне   экстракциялануын   арттырып,   арпаның     улануын 
шақырады. Осы болжамның дәлдігін өсімдіктердегі ауыр металдар мөлшерін 
анықтау арқылы көз жеткізуге болады. Бұл болашақтың ісі.
Научный руководитель: Атабаева С.Д.      
АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДАҒЫ “АЙГЕРІМ” ТҰС ҚАҒАЗ 
ФАБРИКАСЫНЫҢ 
ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРІ
Бекмұхамедқызы Б. 
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық  университеті, Алматы қ., Қазақстан
Алматы қаласының ауа бассейнінің ластануы  актуальды проблемалардың 
бірі   болып   отыр.   Қаланың   атмосфералық   ауасы   көптеген   ауыр   металдармен 
және улы газдармен ластануда. Алматы қаласында атмосфераны ластаудың 80 
пайызы   автокөліктер   еншісіне   тисе,   20   пайызы   жеке   секторлар   мен   жылу 
энергетикалық   жүйелердің   еншшісіне   тиеді.   Сонымен   қатар   қала 
атмосферасылық   ауасының   алмаспауына   орналасу   ерекшеліктері   мен 
климаттық жағдайлары да әсер етеді. Ауада зиянды заттардың көп мөлшерде 
жиналуы   адам   денсаулығына   тікелей   әсер   етіп,   тыныс   алу   жолдарының 
тітіркенуіне,   өкпенің   ісінуіне,   орталық   жүйке   жүйесінің   қызметінің 
нашарлауына және ұзақ уақытқа улану қан айналымының бұзылуына әкеледі. 
Қалада осылай ауа бассейнін  ластаушы    өндіріс орнының бірі “Айгерім” тұс 
қағаз ЖШС. Бұл мекеме солтүстігі Қ.Сатбаев көшесі, батысында Үлкен Алматы 
өзені, шығысы Туркебаев көшелері аралығындағы бұрынғы “АҮК” өнеркәсіп 
аумағында орналасқан ”РЕК” ЖШС-нің өнеркәсіп аумағының бір бөлігін жалға 
алған.   Мекеме   тұс   қағаз   шығарады.   Тұс   қағаз   екі   технологиялық   линиялар 

орналасқан   өнеркәсіп   цехнда   шығарылады.   Тұс   қағаз   шығарудың   жылдық 
көлемі 2млн.156мың орам, ал болашақта 3млн 925 мың орамға көбейтуді көздеп 
отыр. Мекемеде 61 адам жұмыс істейді.
Зерттеу жұмыстарының нәтижесінде мекемеде 3 ластаушы көздің бар екені 
анықталды.   Бұл   ластаушы   көздерден   атмосфераға   5   түрлі   ластаушы   заттар 
шығады. Олар: сіркеқышқылы, қағаз шаңы, этил спирті, көміртегі оксиді т.б 
өлшенген заттар. Бұлардың ішінде көміртегі оксиді, сіркеқышқылы, этил спирті 
өте   улы   ластаушы   заттар.   Әсіресе,   көміртегі   оксиді   -   өте   улы   газ.   Егер 
атмосферада   СО   көп   мөлшерде   (   750   мг/м-ден   артық   )   болса,   адамды 
тұншықтырып ( асфиксия ) өлімге душар етеді. Себебі қандағы гемоглабинмен 
реакцияға оңай түсіп, оттекті тасымалдайтын қабілеті жоқ карбоксигемоглобин 
түзеді. Өнеркәсіп орнынан шығатын шығарындылардың жылдық көлемі – 0,1136 
т.
Зерттеу жұмыстары “САНТЕХПРОЕКТ”ААҚ өнеркәсіп шығарындыларын 
зертттейтін   арнайы   жабдықталған   лабораторияда   сол   мекеме   мамандарымен 
біріге жүргізілді. Ауадағы зиянды заттардың зиянды концентрациясын анықтау 
үшін, қондырғылар технологиялық режимде жұмыс істеп тұрған кезде бірнеше 
үлгі алынды. Үлгілерді алу ұзақтығы 20-30 минут, ал үлгілер саны 8. Үлгілерді 
алу барысында АФА-ВП-20 типтегі фильтр және аспиратор қолданылды. Ал 
этил спирті мен сіркеқышқылы фотоколориметриялық әдістерге сүйене отырып 
анықталды.
Зертттеу   нәтижелері   мынаны   көрсетеді:   ауада   таралған   заттар   тәулігіне 
0,150мг,ал   жылына   0,0015т   шығады   екен   (бұл   заттың   қауіптілік   класы-3, 
улылық коэфициенті-6,7 ), ал көмір оксиді 3,000мг/тәу, 0,0194т/жыл.(қауіптілік 
класы-4,   улылық   коэфициенті-0,1   ),   этил   спирті   5,000мг/тәу,   0,0768т/жыл.
(қауіптілік класы-4, улылық коэфициенті-0,2). өнеркәсіптен қоршаған ортаға ең 
көп шығатыны қағаз шаңы 57,6072т/жыл.(улылық коэфициенті-10,0).
    
Ғылыми жетекші, а.ш.ғ.д,. профессор Асанбаев И.Қ.
ІШЕК ЛАКТОБАЦИЛЛАЛАРЫНЫҢ ЖАҢА ШТАМДАРЫНЫҢ 
АНТАГОНИСТІК ҚАСИЕТТЕРІН ЗЕРТТЕУ
Болекбаева А.Б. 
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық  университеті Алматы қ., Қазақстан
Лактобактериялар   адам   ас   қорыту   және   жыныс   жолдарының   қалыпты 
микрофлорасының маңызды құраушысы болып табылады. Олар биологиялық 
және функционалдық активтілікке ие, бұл қасиеттер оларды тағам өнімдерінің 
өндірісінде   пробиотиктер   ретінде   практика   жүзінде   қолдану   мүмкіндігін 
көрсетеді. 
Пробиотиктер   шартты-   патогенді   микроорганизмдердің   шамадан   тыс 
көбейіп   кетуін   тежеуде,   сонымен   қатар   дизбактериоз   кезінде   резидентті 
микрофлораның бөлек компаненттерінің санын түзетуде басты физиологиялық 
зат   болып   табылады.   Сүтқышқылы   бактерияларының   шартты   патогендерге 

қатысты антагонизмі бактериоциндер, лактан, лактобревиндер, лактоцидиндер, 
лактофилиндер,   лактодиндер,   лактониндер,   лизоцим,   сутегі   асқынтотығы, 
қысқа   тізбекті   май   қышқылдары,   диацетил   сияқты   антимикробты   және 
антибиотик   тәріздес   субстанцияларды   түзумен   шарттандырылған.   Шығу   тегі 
ақуыз болып табылатын бактериоциндердің антибиотиктік активтілігінің әсер 
ету   спектрі   салыстырмалы   түрде   аз,   яғни   олардың   активтілігі   сол   немесе 
филогенетикалық жақын туысқа жататын түрлерге қарсы ғана көрінеді. Грам оң 
микроорганизмдерде   олардың   әсер   ету   спектрі   кеңірек.   Сонымен, 
лактобактериялар   грам   оң   (Sarcina,   Staphylococcus),   және   грам   теріс 
(Enterobacteriaceae, Pseudomonadaceae тұқымдасының өкілдері) бактериялардың 
да   өсуін   эффективті   тежеуші   антибиотикалық   заттарды   бөліп   шығарады, 
сондықтан   антимикробты   активтілікті   анықтау-   лактобактериялардың   жаңа 
штамдарын таңдаудағы негізгі критерий.
Зерттеу объектілері ретінде екі жыныстың да ішек- асқазан жолдарының 
инфекциялық   аурулары   жоқ   клиникалық   сау   адамдардан   бөлініп   алынған 
Lactobacillus   туысы   жаңа   7   лактобациллалар   штамдары   алынды.   Нысана 
микроорганизм   ретінде   әл-Фараби   атындағы   ҚазҰУ-нің   микробиология 
кафедрасының   коллекциясынан   алынған   Escherichia   coli,   Proteus   vulgaris, 
Shigella   flexneri,   Рseudomonas   aeroginosa,   Staphylococcus   aureus,   Salmonella 
enteritidis, Sarcina lutea, Enterobacter aerogenes штамдары қолданылды. 
Жаңа лактобацилла штамдарының таңдалып алынған тест- культураларға 
қатысты   антагонистік   активтілігін   анықтау   мәліметтері,   зерттелген   штамдар 
E.сoli-дің (нысана культуралардың өсуі байқалмаған аймақ 3,2 мм-ден 7,5 мм ), 
S.lutea-ның   (3-7,5   мм)   және   Р.aeroginosa-ның   (2,5-5,7   мм)   өсуін   тежейтінін 
көрсетті. 
Сонымен, АВ-1 штамы Е.aerogenes және S.enteritidis- ке қатысты активті 
емес;   штамм   АLP-1   Sh.flexneri   және   St.aureus-тің,   AI-18-   E.аerogenes   және 
P.vulgaris, AI-19 P.vulgaris-тің өсуін тежемеді. 
Лактобацилланың   3   штамы-   АД-7,     AI-7   және   AI-17   барлық 
коллекциядағылар   ішіндегі   ең   активті   болып   шықты,   яғни   барлық   тест-
культуралардың   өсуін   5мм-ден   жоғары   аймақта   тежей   отырып   жоғары 
антагонистік активтілік көрсетті. Жүргізілген зерттеулер жаңа лактобациллалар 
штамдары   нысана-   бактерияларға   қатысты   әр   түрлі   дәрежеде   көрінетін 
антимикробты   әсерге   ие   екендігін   көрсетті.   Антагонистік   активті   3   штамм 
таңдалып   алынды.,   олардан   өзара   биосәйкестілік   дәрежесін   анықтаудың 
негізінде   композиция   құралды,   онда   AI-7   және   АД-7   штамдары   кірді.   Бұл 
композиция   патогенді   немесе   шартты   патогенді   клиникалық   изоляттарының 
77,6% өсуі мен дамуын тежейді. 
 
Ғылыми жетекші: Кистаубаева А.С.
МЫРЫШ ЖӘНЕ ҚОРҒАСЫН ТҰЗДАРЫНЫҢ СУДАҒЫ ЕРІТІНДІСІНЕ 
ЖАНУАРЛАР АҒЗАСЫНЫҢ РЕАКЦИЯСЫ
Ботаева М.Б.
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан

Экологиялық  физиология саласында зерттеушілердің актуальды мәселесі 
болып   тірі   ағзаның   қоршаған   орта   факторларымен   экологиялық 
қатынастарының әр түрлі аспектілері табылады. Ауыр металдар иондарының 
басым бөлігі қоршаған ортадан ағзаға негізінен су арқылы түсетінін атап өткен 
жөн.   Ағзаға   су   арқылы   тікелей   барлығы   түседі.   Оның   құрамында   адам   мен 
жануарлар ағзасының функциональды жүйесіне әсер ететін: ауыр металдардың 
ионы, нитраттар және т.б болады. Соның ішінде ең тұрақты қосылыстар бұл – 
ауыр   металдардың   қосылыстары.   Республикамызда   мұнай-газ   және 
металлургиялық өндірістің дамуы нәтижесінде өзендердің мырыш және мыспен 
жаппай ластануы байқалуда. Ластаушы заттардың ішінде өндірістік зоналардың 
жер   асты   суларын   ластайтын   көбінесе   қорғасын,   мырыш,   марганец,   фтор, 
кадмий,   селен,   нитраттар   мен   нитриттер   болып   табылады.   20-дан   астам 
созылмалы   аурулар   адам   ағзасына   сыртқы   ортаның   қолайсыз   әсер   етуінен, 
соның   ішінде   ағзаға   ауыр   металдар   тұзының   жиналуы   әсерінен   деп 
есептелінеді.   Олардың   осындай   әмбебаптық   әсерін   түсіндіру   үшін,   ағзаның 
иммунды-физиологиялық көрсеткіштеріне мырыш және қорғасын тұздарының 
әсерін зерттеу мақсаты қойылды. 
Обьект   ретінде   массасы   200-210   г,   үшайлық   жастағы   ақ   түсті 
егеуқұйрықтардың   екі   жынысының   да   50   түрі   алынды.   Лабораториялық 
егеуқұйрықтарды   5   эксперименттік   және   1   бақылау   тобына   бөлді. 
Егеуқұйрықтарды улауды, ауыз суы үшін мырыш және қорғасын тұздарының 
шекті мүмкіндік концентрациясын (ШМК) 25 есе асырудан бастады, ары қарай 
улау мөлшері ШМК-дан 50, 75, 100 есе болды. Ауыр металл тұздарымен (Zn
2+
) 
қаныққан   су   арқылы   жануарлардың   барлық   тобы   10   күн   ішінде   100   мл 
мөлшерде өңеш арқылы дәнекерленді. Жануарладың жағдайы көз мөлшерімен 
бақыланды   (тері   жамылғысының   түсі,   белсенділігі   және   т.б   арқылы),   қан 
жағдайының   иммунды   өзгерісін   келесі   әдістеме   арқылы   жүргізді:   қойдың 
эритроциттері   (Е-РОК)   бар   спонтанды   Е-розеткотүзілу   әдісі,   ерте   Т-
лимфоциттерінің (РЕ-РОК) жалпы санын К.Neraw. H.Fudenderq әдісі арқылы 
жүргізді,   В-лимфоциттерінің   EAG-POK   жалпы   санын   анықтауды 
комплементарлы ЕАС-розеткотүзілумен жүргізілді. Қанды таза ыдысқа жинап 
тез   арада   гепаринзирледі.   Горяев   камерасының   көмегімен,   лейкоциттердің 
жалпы мөлшерін есептеу үшін гепаринзирленбеген қанды да жинап алды.
Сонымен,   мырыш   тұзымен   уланған   егеуқұйрықтар   қанының 
иммунограммасы   мен   қорғасын   тұзымен   уланған   егеуқұйрықтар   қанының 
иммунограммасы   сәйкес   болды.   Нейтрофилеза   мен   лимфопения   фонында 
лейкопения   тіркелді.   Нейтрофильдер   ядроларының   уытты   түйіршіктілігімен 
және гиперсигменттілігімен сипатталды. Бірақ металл тұзы мөлшерін ШМК-
дан 75-100 есе асырып улаған жануарлар тобының барлығы да 6-18 күн ішінде 
өліп   қалғанын   айта   кеткен   жөн.   Лимфоциттердің   сандық   қатынастарын 
сараптағанда   егеуқұйрықтардың   қанындағы   лимфоциттердің   мөлшерінің 
төмендеуі байқалды.
Ғылыми жетекші:  д.б.н., профессор, Тулеуханов С.Т.

МОНИТОРИНГ  УРОВНЕЙ СОДЕРЖАНИЯ ТЯЖЕЛЫХ МЕТАЛЛОВ 
В ПОЧВОГРУНТАХ Г.ВЛАДИВОСТОКА 
Газетдинов М.В., Андреева А.И.
Дальневосточный государственный университет, г.Владивосток, РФ 
e.mail: 
neues@bio.dvgu.ru
Одним из важных показателей экологического состояния больших городов 
на   территории   России   является   оценка   загрязнения   почв   токсичными 
элементами.   Усиление   техногенной   нагрузки   обусловливает   присутствие 
загрязнителей   в   воздухе,   почве,   поверхностных   водах.   К   числу   наиболее 
опасных загрязняющих веществ, способных накапливаться в почвах и при этом 
не разрушаться, относятся тяжелые металлы (ТМ). Главными антропогенными 
источниками   поступления   ТМ   в   экосистему   города   являются   выбросы 
промышленных предприятий, ТЭЦ, бытовые отходы, предприятия по добыче и 
переработке   черных   и   цветных   металлов,   автотранспорт,   ЖЭК.   В 
г.Владивостоке   (Приморский   край,   РФ),   как   и   во   многих   других   больших 
городах, имеются источники загрязнения почво-грунтов тяжелыми металлами. 
К   ним   относятся:   ТЭЦ-1,   ТЭЦ-2,  38   крупных   котельных.  Большой   вклад   в 
загрязнение экосистемы города вносят транспорт и транспортные предприятия 
(авторазборки, автостоянки, ремонтные мастерские).
Цель работы:  мониторинг почвогрунтов  г. Владивостока и ранжирование 
районов города по уровням содержания ТМ. В задачи исследования входило 
определение   элементов   в   почво-грунтах   отдельных   районов   до   и   после 
выпадения   осадков.   Отбор   проб   был   осуществлён   в   пяти   районах   города   в 
соответствии с ГОСТ 17.4.3.01-83. Подготовка  почв к атомно-абсорбционному 
определению   элементов   проводилась   методом   кислотной   минерализации   с 
применением азотной и соляной кислот, согласно ИСО 11466.  
Анализ содержания металлов (Cu, Zn, Ni, Pb, Со, Cd, Hg) был проведен на 
атомно-абсорционном спектрофотометре Shimadzu AA-6601F.
Содержание   элементов   в   почвогрунтах   отдельных   районов   города 
превышало ПДК   цинка, свинца и меди в 10-30 раз. Диапазон концентраций 
этих   элементов   в   зависимости   от   расположения   станций   от   источников 
загрязнения   в   Первомайском   районе   города   находился   в   интервале:   цинк   - 
108-1519, свинец - 57,4-117,7, медь -  248-276 мг/кг; в Советском районе города: 
цинк 203-551 г, свинец 150-199 , медь 76,7-108 в мг/кг. Отмечено превышение 
ПДК   металлов   в   2-4   раза   в   почвогрунтах   на   станциях   в   Ленинском   и 
Первореченском  районах. Превышение ПДК кобальта и цинка в 1.2-2.2 раза 
было   обнаружено   в   почвогрунтах   рядом   с   транспортной   развязкой, 
расположенной в Первомайском районег. Владивостока.  
Определено   изменение   уровней   токсичных   элементов   в   почвах   после 
выпадения атмосферных осадков. Отмечено увеличение содержания свинца в 
1,5-4 раза на станциях, расположенных в Первомайском и Ленинском районах 
города,  меди в 1,5-8 раз, цинка в 2-10 раз – в Ленинском, Первомайском и 
Первореченском   районах.   Выяснено,   что   после   выпадения   осадков     в 

почвогрунтах   отдельных   районов   города   оценка   качества   почв   меняется   с 
«удовлетворительной» на «критическую».
Таким   образом,   анализ   изменения   уровней   содержания   металлов   в 
почвогрунтах г. Владивостока позволил ранжировать районы города по степени 
загрязнения   и   выявить   закономерности   пространственного   изменения 
концентраций элементов в почвогрунтах после выпадения осадков.
ЭКСПРЕССИЯ КЛОНИРОВАННОГО ГЕНА ТРАНСКРИПЦИОННОГО 
ФАКТОРА AtDREB1A В УСЛОВИЯХ in vitro
Ерискина Е.А., Карпова О.В.
Институт молекулярной биологии и биохимии им.М.А.Айтхожина
МОН РК, г. Алматы, Казахстан, yeriska1988@mai.ru
Абиотические   стрессы   и   их   влияние   на   растения   являются   предметом 
повышенного   внимания   из   –   за   происходящих   изменений   климата,   роста 
экстремальных   температур,   изменения   уровней   осадков,   ирригационного 
засоления   почв.   Все   эти   факторы   значительно   сокращают   урожайность 
культурных   растений.   В   связи   с   этим   остро   стоит   потребность   не   только 
сохранять, но и увеличивать продуктивность сельскохозяйственных культур на 
малопригодных почвах, а также в неблагоприятных условиях среды. 
Такие   виды   стресса,   как   засуха,   засоление   и   заморозки,   индуцируют 
многие   растительные   гены,   функционирование   которых   обеспечивает 
толерантность   растений   к   неблагоприятным   условиям.   Белковые   продукты, 
кодируемые этими генами, участвуют не только в защите клеток от стресса, но 
также и в регуляции сигнальной трансдукции для активации генов в ответ на 
стрессовое воздействие. 
К подобного рода генам принадлежат гены транскрипционных факторов 
семейства  DREB  (degidration-responsive  element  (DRE)  binding  factors).   Эти 
транскрипционные факторы способны регулировать экспрессию многих других 
генов,   которые   индуцируются   через   АБК-независимый   путь   в   стрессовых 
условиях   и   содержащих   в   своих   промоторных   областях  cis-регуляторную 
последовательность (TACCGACAT), названную DRE- элементом (Degidration –
Responsive Element).
Нами был амплифицирован и клонирован ДНК-фрагмент, нуклеотидный 
состав   которого   гомологичен   кодирующей   последовательности 
транскрипционного   фактора  AtDREB  1A  Arabidopsis  thaliana  (подтверждено 
секвенированием). Белок - кодирующая область с различными вариантами 5’- и 
3’-нетранслируемых   последовательностей   (НТП)   была   клонирована   под 
контроль   промотора   бактериофага   Т7   в   состав   вектора  pBluescript  K/S+. 
Плазмиды линеаризовали и использовали в реакции транскрипции  in  vitro. В 
результате были получены следующие некэпированные мРНК:
3xARC1 – AtDREB1A - 3’TMV,
5’pl – AtDREB1A - 3’TMV,
3xARC1 – AtDREB1A - 3’PVY,
5’ PVY – AtDREB1A -3’TMV,
5’PVY – AtDREB1A - 3’PVY,
5’PVY – GUS - 3’PVY 
(использовали далее в качестве контроля), где 5’pl  – 5’- НТП из полилинкера 

исходной плазмиды; 5’PVY  – 5’ – НТП геномной РНК  Y-вируса картофеля; 
3xARC1 – искусственная 5’-НТП, содержащая 3 вставки по 10 нуклеотидов, 
комплементарных сегменту 18S рРНК с 1115 по 1124 нуклеотиды , 3’TMV - 3’ 
– НТП геномной РНК вируса табачной мозаики, 3’PVY  - 3’ – НТП геномной 
РНК Y- вируса картофеля, AtDREB1A – ген транскрипционного фактора, GUS 
–ген β-глюкуронидазы.
После   очистки   равные   количества   транскрибированных   мРНК 
транслировались   в   бесклеточной   системе   из   зародышей   пшеницы   в 
присутствии   [
35
S]метионина   и   анализировались   с   помощью   электрофореза   в 
полиакриламидном геле в присутствии додецилсульфата натрия. В результате 
авторадиографии   продуктов,   полученных   после   трансляции   всех   вариантов 
мРНК,   показано,   что   комбинация   различных   вариантов  5’-   НТП   и   3’-   НТП 
может   обеспечить   широкий   диапазон   уровней   трансляции   синтетических 
мРНК. Максимальный выход белка AtDREB1A наблюдали при использовании 
5’-   и   3’-   НТП   геномной   РНК  Y-вируса   картофеля,   что   согласуется   с 
результатами, полученными в нашей лаборатории ранее.
Научный руководитель: д.б.н., профессор Искаков Б.К.
ТЯЖЕЛЫЕ МЕТАЛЛЫ В ПРОМЫШЛЕННОЙ ПЫЛИ ГОРОДА СЕМЕЙ
Есенжолова А.Ж.
Семипалатинский государственный педагогический институт, г. Семей, 
Казахстан, e-mail: 
pur
   @
   sgpi
 
 .  kz
   
 
Один   из   основных   способов   поступления   химических   элементов   и   их 
соединений   в   окружающую   среду   –   пылевые   выбросы   промышленных 
предприятий.   Формирование   техногенных   геохимических   аномалий   в 
атмосферном   воздухе,   почвах   и   снеговом   покрове   в   значительной   степени 
связано с поступлением в среду обитания промышленной пыли. Особенно это 
актуально   для   урбоэкосистем,   поскольку   именно   к   городским   территориям 
приурочено сосредоточение крупных промышленных предприятий. Изучение 
пыли,   образующейся   на   предприятиях   в   ходе   технологического   процесса, 
позволяет   определить   источник   загрязнения,   установить   комплекс 
поллютантов, а также оценить техногенную нагрузку на окружающую среду и 
возможный для людей экологический риск. Одним из наиболее характерных 
поллютантов   промышленной   пыли   являются   тяжелые   металлы   (ТМ).   Целью 
данной работы было изучение содержания ТМ (свинец, кадмий, цинк, медь) в 
промышленной пыли города Семей.
Всего было отобрано и проанализировано 20 образцов пыли с различных 
промышленных   предприятий.   Пробы   отбирались   с   рабочих   поверхностей 
производственных помещений (подоконники, столы и др.). Валовое содержание 
и формы соединений ТМ определялись химическим дитизоновым методом по 
прописи Г.Я. Ринькиса (1987).

Содержание ТМ в промышленной пыли колеблется в широких пределах и 
зависит от технологических процессов и особенности состава используемого 
сырья и материала. Выявлено, что содержание цинка колеблется от 1760,2 мг/кг 
до 16,3 мг/кг; меди от 1263,1 мг/кг до 7,6 мг/кг; свинца от 277,2 мг/кг до 3,2 
мг/кг; кадмия от 73 мг/кг до 4,08 мг/кг.
Установлено,   что   средняя   концентрация   свинца   в   промышленной   пыли 
города   Семей   составляет   63   мг/кг,   среднее   содержание   кадмия   в   пыли 
составило   14   мг/кг,   меди   и   цинка     141   мг/кг   и   397   мг/кг   соответственно. 
Максимальная концентрация кадмия, свинца и меди представлены в образцах 
пыли   предприятий   ТОО   «Aspara  company»   (сварочный   цех),     ТОО 
«Роза»     (кошмовальный   цех);   цинка   в   ТОО   «Семипалатинский   кожевенно-
меховой комбинат» (механический цех) и ТОО «Aspara  company» (сварочный 
цех).   Минимальная   концентрация   цинка   и   меди   в   промышленной   пыли 
приурочены к предприятиям  ФК «Ромат» (гематогенный цех), АО «Восточно-
Казахстанский   мукомольно-комбикормовый   комбинат»   (цех   размола   зерна); 
кадмия и свинца к организации, производящей корпусную и мягкую мебель. 
Средние показатели валового содержания ТМ в пыли предприятий ТОО 
«Роза», ТОО «Aspara  company», ТОО «Семипалатинский кожевенно-меховой 
комбинат» превышает ПДК в почве (Клоке А.,1980), кларк в литосфере и в 
почве. Так концентрация цинка в ТОО «Роза» превышает ПДК в почве 2,2 раза; 
меди в 1,7 раза; свинца  2,7 раза, а кадмия 3,5 раза. Содержание свинца в пыли 
ТОО «Aspara company» выше ПДК в почве в 2,3 раза; кларка в литосфере в 14 
раз и кларка в почве в 23 раза.
Максимальное   содержание   ТМ   по   формам   соединений   приходится   на 
кислоторастворимую форму, а минимальное на водорастваримую форму.
Повышенное   содержание   ТМ   в   пыли   города   Семей,   может   негативно 
воздействовать на состояние городской среды и на здоровье жителей (аллергия, 
пылевые бронхиты и др.).
Научный руководитель:  д.б.н., профессор Панин М.С. 

жүктеу/скачать 2,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: