Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке»
Ko‘rinib turibdiki, “Venn diagrammasi
жүктеу/скачать 12,18 Mb. Pdf көрінісі
|
Зарина мақола 722 бет
|
Ko‘rinib turibdiki, “Venn diagrammasi” asosiy tushunchalarning 2-3 va undan ortiq o‘ziga xos jihatlarini hamda umumiy tomonlarini solishtirish, taqqoslash, farqli jihatlarini ajratib ko‘rsatish uchun qo‘llaniladi. Bu usul o‘quvchiga o‘tilgan mavzularni yodga olishga, mantiqan fikrlab, mavzuga taalluqli bo‘lgan obyekt, jarayon va hodisalarni taqqoslashga, ularni baholashga, umumiy va farqli tomonlarini tahlil qilishga qaratilgan. “Venn diagrammasi” o‘quvchilarni dars jarayonida mantiqiy fikrlashga, o‘z fikrlarini mustaqil ravishda bayon etishga, yakka va kichik guruhlarda ishlashga, boshqalar fikrini hurmat qilishga o‘rgatishdan iboratdir. Ushbu metoddan geometriya fanini o‘qitishda foydalanish geometrik shakllarni bir-biriga solishtirish, ularning o‘ziga xos tomonlarini va o‘xshashliklarini aniqlashga, mavzuning chuqur va puxta o‘zlashtirilishiga yordam beradi. Yuqorida ko‘rib chiqilgan ma’lumotlarni tahlil qilish, solishtirish va taqqoslash usuli o‘quvchilarni yangi mavzuni puxta o‘zlashtirishga, mavzu yuzasidan mustaqil fikr yuritishga undaydi. 220 Muammoni aniqlash, uni hal etish, tahlil qilish va rejalashtirish usul va vositalari o‘quvchilarni amaliyotda uchraydigan muammolarni ko‘ra olishga, ularning sababini aniqlashga va hal qilishga o‘rgatadi. Muammoning dastlabki sabablarini aniqlash bo‘yicha fikrlar zanjirini tuzishda “Nima uchun?” sxemasidan foydalanish mumkin. Bu grafik organayzer tizimli, ijodiy, tahliliy fikrlashni rivojlantiradi va faollashtiradi. “Nima uchun?” chizmasi muammoni shakllantirishdan boshlanadi. “Nima uchun?” savoli bilan ko‘rsatkich chiziladi va undan keyin o‘quvchi miyasiga kelgan javobni yozadi. Ushbu jarayon berkitilgan sabab aniqlanguncha davom etadi. Bu grafik organayzer turli muammoli masala va vaziyatlar yechimini to‘g‘ri topishga o‘rgatadi, o‘quvchilarda muammo mohiyatini aniqlash bo‘yicha ko‘nikma va malakalarini rivojlantiradi. Bu organayzer yordamida o‘quvchilar muammoli vaziyatlarni kelib chiqish sabablarini chuqur tahlil qiladilar, ularning oqibatlarini o‘rganadilar. Grafik organayzerni tuzish kichik guruhlarda amalga oshirilsa, yaxshi samara beradi. O‘quvchilar A4 formatidagi qog‘ozda berilgan muammoni kelib chiqish sabablarini “Nima uchun?” savoli orqali har tomonlama tahlil qiladilar. Har bir qichik guruhga bir xil muammo berilishi ham mumkin. Bu holda kichik guruhlarda izlab topilgan sabablar oxirida jamoada muhokama qilinadi, har xil g‘oyalar o‘rganiladi. Bu organayzerni tuzish ko‘p vaqt talab etganligi uchun amaliy mashg‘ulotlarda amalga oshirish maqsadga muvofiq. Masalan, to‘g‘ri to‘rtburchakning diagonallarining o‘zaro tengligi muammosiga keladigan bo‘lsak, bu grafik organayzerni quyidagicha tasvirlashimiz mumkin: Mashg‘ulot jarayonida shu kabi grafik organayzerlardan foydalanish orqali muammoli vaziyatni hal etish bilan birga o‘quvchilarni kelgusi hayotga tayyorlash va ularga o‘z bilim va ko‘nikmalaridan amaliyotda foydalanishni o‘rganish uchun imkoniyat yaratgan bo‘lamiz. Shunday qilib, 8-sinf geometriya kursidan “To‘g‘ri to‘rtburchak va uning xossalari” mavzusi misolida umumiy o‘rta ta’lim maktablarida matematika fanini o‘qitishda interfaol metodlarni qo‘llash imkoniyatlarini ko‘rib chiqdik. Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, matematika fani bo‘yicha tashkil etiladigan mashg‘ulotlar jarayonida interfaol metodlardan to‘g‘ri va o‘rinli foydalanish ta’lim samaradorligini oshirishga xizmat qiladi, o‘quvchini fanga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va mustaqil izlanishga undaydi. Chunki bu metodlar o‘quvchilarni olayotgan bilimlarni o‘zlari qidirib topishga, mustaqil o‘rganib, tahlil qilishga, hatto xulosalarni ham o‘zi keltirib chiqarishga o‘rgatadi. |