Мектеп геометрия курсындағы салу есептері 1 курс магистранты Қайнарбай Назерке Ақылбекқызы
жүктеу/скачать 0,93 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Дәлелдеу. Фигура салынғаннан кейін, ол тапсырманың шарттарын қанағаттандыруы, яғни салуға берілген элементтерден алынған фигура тапсырманың барлық шарттарын орындалатынын көрсету қажет. Демек, дәлелдеу салу әдісіне байланысты. Сол бір тапсырманы талдау кезінде белгіленген салу жоспарына байланысты әр түрлі тәсілдермен шешуге болады, сондықтан да дәлелдемелер әр жағдайда өзгеше болады. Дәлелдеу – есептің логикалық мазмұны бойынша кері талдау. Егер талдауда қойылған шарттарды қанағаттандыратын кез келген фигураның қандай да бір жолмен табылуы мүмкін екені анықталса, онда шешімнің осы, үшінші бөлігінде кері жағдай дәлелденеді. Осы тұжырымдарға келесі сөйлем арқылы: егер кейбір фигуралар осы элементтерден осындай салумен алынған болса, онда ол есеп шарттарын расында қанағаттандырады. Қарапайым есептерді шешу кезінде, есептің шарттары жасау жоспарында тікелей көрініс тапқан кезде, фигура осы элементтерден құралғанын, осындай салуда ізделгенін МЕКТЕП ГЕОМЕТРИЯ КУРСЫНДАҒЫ САЛУ ЕСЕПТЕРІ 300 дәлелдеудің қажеті жоқ. Мысалы: «Үшбұрышты екі қабырғасы арқылы және олардың арасында жатқан бұрышы арқылы салу» есебі. Бұл жерде алынған қабырға және салынған бұрыш мәні есептің шартымен тең екенін дәлелдесе жеткілікті. Мұндай есептерде дәлел артық болып табылады, өйткені шешімнің дұрыстығы есепті талдау мен шартына сәйкес келуі қамтамасыз етіледі. Дәлелдеме талдау мен салуға жай ғана байланысты емес, олардың арасында өзара байланыс пен өзара шарттастық бар. Салу талдау кезінде жасалған жоспар бойынша жүргізіледі. Мұндай жоспарлардың бірнешеуін көрсетуге болады. Салу және дәлелдеу жасалған жоспардың дұрыстығы мен ұтымдылығының өзіндік өлшемі болып табылады. Егер жоспар қолда бар құралдармен жүзеге асырылмаса немесе құрылым тиімсіз болса, біз шешімнің жаңа жоспарын іздеуге мәжбүрміз. Сол сияқты дәлелдеме және зерттеу талдауға әсер ете отырып, шешім жоспарын таңдауды жиі анықтайды. Салуға арналған есептерді шешу кезінде дәлелдеме мен теоремалардың дәлелдемесі геометриялық фигуралардың қасиеттерін пайдалана отырып ұқсас жүргізілсе де, теореманы дәлелдеуде олардың арасында біршама айырмашылық бар. Салуға арналған есептерді шешу кезінде деректерді табу қиынырақ, сол дерек арқылы олардың негізінде салынған фигура ізделінді фигура болып табылатындығын дәлелдеуге болады. Сондықтан сыныпта салу есептерін шешу кезінде кейде не берілгенін және не дәлелдеуді қажет ететінін арнайы бөліп көрсету қажет. Мысалы, тапсырманы шешу кезінде: «ромбыны оның екі диагоналі бойынша салу» оқушыға не берілгенін (диагоналдары өзара перпендикуляр және қиылысу нүктесінде қақ бөлінеді) және не дәлелдеуді талап етеді (қабырғалары тең екенін). Өз кезегінде, үйдің тапсырмаларын шешу кезінде және бақылау жұмыстарында дәлелдемелерді бөлек бөлуді талап етпеуге болады. Шешімнің дұрыстығы айқын болатын салу есептерінде ерекше дәлелдемелер жүргізуді талап етуге қажеттілік жоқ. |