Мектептегі оқыту процесінің тәрбиелік бағыттылығын дамыту
жүктеу/скачать 0,91 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- Глоссарий Адамгершілік
- Валеологиялық білім және тәрбие
- Дүниетаным
- Көпмәдениеттi білім беру
- Оқытуды ұйымдастыру формалары
- Педагогикалық тиімділік
- Таным
- Тәрбиелілік
- Экологиялық білім беру
- А қосымшасы Оқу процесіндегі тәрбиенің заманауи тұжырымдамалары Тәрбие мақсаты – «Мәдениетті тұлға
- Ә қосымшасы Химия сабақтарында білім алушы тұлғасын қалыптастыру сызбасы БАҒДАРЛАМАНЫ МЕҢГЕРУДІҢ ТҰЛҒАЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІ
- Б қосымшасы Жалпы білім беретін мектептердің тәрбие әлеуетін дамыту және іске асыру деңгейінің өлшемдері мен көрсеткіштері
- Оқушылардың тәрбиелілігі мен әлеуметтілігі
- Тәрбиеленушілердің әлеуметтік бейімділігі
- Мектеп және отбасының тәрбие міндеттерін шешуде бірлесуі
- Мазмұны Кіріспе
- 3 Оқу пәндерінің мазмұнындағы тәрбиелік компонентті күшейтудің педагогикалық және психологиялық мүмкіндіктері
- Қорытынды
- Глоссарий
- Мектептегі оқыту процесінің тәрбиелік бағыттылығын дамыту
Қорытынды Әлемдік әлеуметтік-тарихи тәжірибе тәрбиенің басты мақсатын – қазіргі қоғамда ынталы әлеуметтік және кәсіби қызметке даяр, оның құндылықтарын қосуға және көбейтуге қабілетті, үйлесімді және жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыру ретінде анықтауға мүмкіндік береді. Тәрбие, оқытумен қатар, білім беру процесінің маңызды компоненттерінің бірі болып саналады. Бірін бірі толықтыра отыра, оқыту және тәрбиелеу бір мақсатқа – оқушы тұлғасының біртұтас дамуына қызмет етеді. Оқушыны нақты пәнді оқыту процесінде тәрбиелеу проблемасы ешкім үшін жаңалық емес екендігі мәлім бола тұра, соңғы кездері біздің педагогикада қызу талқылануда. Тәрбие – білім берудегі маңызды басымдық ретінде оқыту мен дамытудың ортақ процесіне кіріктірілген педагогикалық қызметтің табиғи құрамдасы болуы тиіс. Осы әдістемелік ұсыныстар сабақтың тәрбиелік, дамытушылық және дидактикалық әлеуеттері білім берудің жаңа мақсаттары мен мазмұны тұрғысынан қарастырылады. Білім берудің тұлғалық парадигмасына сәйкес кез-келген пәнді оқытудағы тәрбиелік мақсат – оқушылардың зерттелетін білімдерге жеке қатынас құндылықтарын тәрбиелеу және мазмұнынан адамгершілік құндылықтарын бойына сіңіру. Оқыту процесінде тәрбиелеу білімге мағынаны қоса беру қабілеттерін дамытуға бағытталған мұғалім мен оқушының бірлескен әрекеті ретінде қарастырылады. Кез-келген сабақтың үлкен тәрбиелік әлеуеті бар, сондықтан балаға тәрбие беруде мұғалімге зор жауапкершілік жүктеледі. Әдістемелік тұрғыда дұрыс құрылған сабақтың әр кезеңі тәрбиелейді, материалды өзекті, талап етілген, қызықты етуге мүмкіндік береді. Авторлар сабақ – бір жағынан, оқытудың психологиялық-педагогикалық заңдылықтарына, екінші жағынан, білім беру стандарттары талаптарына сүйенетін мұғалім шығармашылығы деген қорытындыға келді. Мұғалім сабақта оқушылардың шығармашыл, өзіндік оқу әрекетін
ұйымдастыруы және оқытудың «белсенді» әдістері мен түрлі әдістемелік тәсілдерді, арнайы ұйымдастырылған қарым-қатынасты қолдану арқылы меңгеру процесіне жетекшілік жасауы тиіс. Оқу материалы әр оқушының белсенді ойлау және практикалық іс-әрекетінің нысаны болған жағдайда ғана білім тиімді игеріледі. Әдістемелік ұсыныстарда педагогикалық процестің құрамдас бөлігі ретінде тәрбиенің маңызды рөлі көрсетілді, оқу пәндерінің мазмұнында тәрбиелік компонентін күшейтудің психологиялық-педагогикалық мүмкіндіктері ашылды. Жалпы білім беретін мектептердің тәрбие әлеуетін дамыту және іске асыру деңгейінің көмегімен анықталған және бағаланған өлшемдер мен көрсеткіштер әдебиеттерді талдау, білім беру саласындағы нормативтік- құқықтық құжаттарды зерттеу, оқушылар мен ата-аналардың педагогикалық іс-
72 әрекетін зерттеу, жалпылау және диагностикалау негізінде анықталды (Б қосымшасы). Қазақстан мектептеріндегі оқу-тәрбие процесін зерттеу және талдау негізінде қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық циклдары оқу пәндерінің тәрбиелік бағыттылығын күшейту бойынша нақты ұсыныстар әзірленгенін атап көрсетуге болады. Заманауи мектептегі оқу процесінде тұлғаның патриоттық сезімін, адамгершілік-эстетикалық және құқықтық мәдениетін қалыптастыру бойынша әзірленген ұсыныстар берілген. Сонымен, ресми құжаттардың, ғылыми-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттің, Қазақстан Республикасы білім беру ұйымдарының зерттеу
проблемалары бойынша жұмыс тәжірибесінің талдау мектептердегі оқу процесінің тәрбиелік бағыттылығын күшейту үрдісін
бөліп көрсетуге мүмкіндік берді: – қазақстандық білім беру жүйесінде және қоғамда тәрбиенің әлеуметтік мәртебесін көтеру; – мазмұндық, құрылымдық, технологиялық деңгейлерде тәрбие процесін жаңарту және сапалы жетілдіру; – оқу процесін даралау және біріздендіру; – тәрбиелеу мен оқыту процесінде демократиялық стильді дамыту және т.б. Тұлғаның қалыптасуында оқу орындары жетекші рөл атқарады. Әрбір оқушы ұзақ уақыт бойы оқу және тәрбиемен қамтылған. Бұл оның ержету және әлеуметтену кезеңі. Бұл жерде оқу процесі маңызды орын алады. Дегенмен, қазіргі социумда тұлғаның әлеуметтенуі үшін ғылым негіздері бойынша білімімен қатар, белгілі бір сапалар да қажет. Бұл сапаларды қалыптастыруда оқу процесі тәрбие компонентінің маңызы зор. Сондықтан, ұсынылып отырған әдістемелік құралда оқу процесінің тәрбиелік әлеуетін көтеру жолдары қарастырылды. 73 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Назарбаев, Н.Ә.: «Қазақстан – 2030: барлық қазақстандықтардың өсіп- өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы» Қазақстан халқына Жолдауы/ Н.Ә. Назарбаев // Егемен Қазақстан. – 1997 жыл. 2. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы // Егемен Қазақстан. – 2007 жыл. – 27 шілде. 3. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы» Заңы // Егемен Қазақстан. – 2002 жыл. – 8 тамыз. 4. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы жастар саясаты туралы» Заңы // Егемен Қазақстан. – 2004 жыл. – 7 шілде. 5. Барлық білім беру ұйымдарында оқыту процесінің тәрбиелік құрамдасын күшейту жөніндегі үлгілік кешенді жоспары / Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 29 маусымдағы № 873 Қаулысы // ресми мәтін. – Астана, 2012. 6. Қазақстан Республикасы үздіксіз білім беру жүйесіндегі тәрбие тұжырымдамасы / Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2009 ж. 16 қарашадағы №521 бұйрығы // ресми мәтін. – Астана, 2009. 7. «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» Қазақстан халқына Жолдауы/ Н.Ә. Назарбаев // Егемен Қазақстан. – 2012 жыл – 27 қаңтар. 8. Степанов, Е.Н. Лузина Л.М. Педагогу о современных подходах и концепциях воспитания. – М.: ТЦ Сфера, 2003. – С. 51-61. 9. Кусаинова, Ж.А. Проблемалық оқыту – оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытудың тиімді жолдары.
/Ж.А.Кусаинова.// rusnauka.com/3_ANR_2013/Pedagog. 10. Назарбаев, Н.Ә.: «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Қазақстан халқына Жолдауы/ Н.Ә. Назарбаев // – 2007 жыл – 28 ақпан. 11. Тулеутаева, Г.Қ. Қазақ әдебиеті пәніндегі шығармалар арқылы патриоттық сезімді қалыптастыру./ Г.Қ. Тулеутаева.// collegy.ucoz.ru/publ/54-1- 0-564 12. Мүтәлі, Ә.Қ. Шет тілін оқыту үдерісінде оқушыларды елжандылыққа тәрбиелеу./ Ә.Қ. Мүтәлі. // Түркістан. // kk.convdocs.org/docs/index-11.html k. – 2008. 13.
Сейтақов, А.С.
Өзін-өзі тану
пәнін оқыту
ерекшеліктері./ А.С. Сейтақов.//bobek.kz. 14. Арғынов, А.Х. Балаларға арналған кітаптар мен анимациялық фильмдердің сюжеттері мен кейіпкерлерін қолдану арқылы жасалған бала құқықтарын оқыту жөніндегі әдістемелік нұсқаулық. / А.Х. Арғынов, Р.А. Жұмақанова. – Алматы: Азаматтық білім берудің ғылыми-ақпарат орталығы. – 2009. 15. Тарихты оқыту әдістемесі пәні бойынша 050114 «Тарих»мамандығына арналған қолданыстағы оқу бағдарламасы: 2009-2010 оқу жылы / ҚМПИ. // kspi.kz›files/umo/tarih_.
74 16. Кондрашова, Е.А. – М.: ГБОУЦО №1830 / Е.А. Кондрашова.// E.Kondrashova 72@ mail.ru. 17. Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауіпсіздігі тұжырымдамасы // Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 3 желтоқсандағы №1241 жарлығы // Егемен Қазақстан. – 2003 ж. – 10 желтоқсан. 18. Аверина, Е.В. Антинаркотическое воспитание в школе// Е.В. Аверина. – Педагогика, 2002. №1. – С.56-60. 19.
Айсмонтас, Б.Б.
Педагогическая психология/сборник лекций. Московский городской психолого-педагогический университет/Б.Б. Айсмонтас/[http://www.ido.edu.ru/psychology/pedagogical_psychology/index.htm]. 20. Оржековский, П.А. Обучение химии, ориентированное на выполнение требований нового образовательного стандарта основной школы. / П.А. Оржековский, Г.Л. Маршанова. – Сб.научных трудов, МИОО. 2009. 21. Джуринский, А.Н. Зарубежная школа: современное состояние и тенденции развития./ А.Н. Джуринский. – М.: 1993. – С.45-48. 22.
Воспитание в современной образовательной среде: Материалы региональной научно-практической конференции / отв. ред. И.В. Васютенкова. – СПб.: ЛОИРО. – 2011. – 448 с. 23. Концепция модернизации российского образования на период до 2012 года// Бюллетень МО РФ. – М., 2012. – № 2. – С. 2-31. 24. Сухомлинська, О.В. Ідеі громадянськості й школа в Украіні / О.В Сухомлинська. – Шлях освіти, 1999. – № 4. – С. 21-25. 25. Мектеп педагогикалық ұжымының оқушы отбасымен байланыс орнатудың психологиялық-педагогикалық негіздері. / www.diplomkaz.kz. / 26.
Қазақстан Республикасындағы этникалық-мәдени бiлiм
тұжырымдамасы // Қазақстан Республикасы Президентiнiң № 3058 Өкiмi // 1996 ж. – 15 шiлде. 27. Қазақстан Республикасындағы «Қазақстан Республикасының «Тіл туралы Заңы // Егемен Қазақстан. 75 Глоссарий Адамгершілік – өздігінен қалыптасқан, тұлғаның
мүддесі мен
бағыттылығын, рухани бейнесі мен тұрмыс дәстүрін анықтайтын, қажеттілігі мен мотивін бақылайтын дара, интеллектуалды-эмоционалды пікірлерге сүйенетін әлеуметтік-психологиялық білім.
оқушыларда денсаулыққа деген қажеттілікті тәрбиелеу, оларда салауатты өмір салты түсінігінің ғылыми мәнін және сәйкес мінез-құлықтың дағдылануын қалыптастыру. Дүниетаным – табиғат және қоғам туралы орныққан пікір, көзқарастар жүйесі.
Жалпымәдени құзыреттілік – өзіндік білім алуда және осы орайда туындаған танымдық және өз позициясын анықтау проблемаларын өздігімен шешуде жеткілікті білімдік деңгей.
жалпы білім берудің этносаралық интеграцияға бағытталған, мәдени-білім құндылықтарын игеруді
қарастыратын, этностық және ұлттық ерекшеліктерді тәрбие жұмысының ең маңызды факторы деп есептейтін маңызды кұрылымы. Оқулық – белгілі оқу пәні бойынша бағдарлама және дидактика талаптарымен белгіленген, оқыту мақсаттарына сәйкес ғылыми білім негіздері баяндалған кітап.
қолдану бойынша осыған сәйкес қызметтің негізгі мазмұнын көрсететін білім, білік және дағдылардың педагогикалық бейімделген жүйесі.
келісілген қызметінің сыртқы көрінісі, ол белгілі бір ретпен және тәртіптемеде іске асырылатын: сабақ, саяхаттар, үйдегі оқу жұмысы, консультациялар (кеңестер), семинар, факультативтер, практикумдар, қосымша сабақтар және т.б. түрінде болады.
тәрбие жұмысы барысында тәрбиеші мен тәрбиеленуші арасында орын алатын процесс
факторларды бейтараптандыру арқылы, қол жеткізуге ықпал ететін, алдын-ала дайындалған немесе болуы мүмкін мақсаттармен салыстырғанда оқу мақсаттарының іске асырылу деңгейі Сабақ – оқу процесін ұйымдастырудың динамикалық және вариативтік негізгі формасы, мұғалім нақты уақыт аралығында оқушылардың белгілі бір құрамымен – сыныппен – тұрақты сабақ кестесі бойынша білім берудің, дамыту және тәрбиелеу міндеттерін шешу үшін оқытудың түрлі әдістері мен құралдарын қолдануы.
76 Сабақтың тиімділігі –жұмсалған күш-жігер, қаржы және уақыт тиімділігі (қажеттілік және жеткіліктілік) ескерілген педагогикалық қызметтің қойылған мақсатқа қол жеткізу деңгейі
ұжымдық) жаңғырту Тәрбие – ұрпақтан ұрпаққа мәдениетті табыстаудың мақсатты процесі. Тәрбиедегі ықпал – әлеуметтік өзара іс-әрекет процесінде тәрбиеленушінің даралығы, оның мінез-құлқы мен санасының қандай да бір аспектілерін өзгертетін тәрбиешінің қызметі, педагог функциясын іске асырудың түрі.
– тәрбиенің негізгі компоненттерінің (мақсаттары, субъектілері, олардың қызметтері, байланысы, қарым-қатынасы, материалдық базасы) өзара іс-әрекеті процесінде туындайтын және ұжымның тұрмыс салты, оның психологиялық климаты сияқты интегративті сипаттамалардан тұратын тұтас әлеуметтік жүйе; – өзінің басты қызметі – тәрбиеге қатысты реттелген, ашық әлеуметтік- педагогикалық және психологиялық-педагогикалық жүйе.
шығармашылық қызмет тәжірибесін игеруі мен әлемге, бір-біріне, меңгеретін оқу материалына эмоционалды-құндылықты қатынас
қалыптастыруы арасындағы табиғи байланысқа қол жеткізудегі оқыту. Тәрбиелілік – тәрбие нәтижелілігінің барынша жалпы көрсеткіші. Тәрбие процесін ұйымдастыру формалары – осының шеңберінде тәрбие процесі іске асырылатын формалар; тәрбиеленушілердің ұжымдық және даралық қызметін мақсатты ұйымдастыру жүйесі
білім беру жүйесін жетілдіру мен ұйымдастырудың мемлекеттік жүйесі. Экологиялық тәрбие − бұл адамдардың сезіміне, санасына, көзқарастарына әсер ету әдістері. Ол азаматтардың саналық деңгейінің артуына, табиғатқа қарым-қатынасының өзгеруіне, табиғат ресурстарына ұқыптылықпен, үнемшілікпен қарауға, оның жай-күйіне жаны ашып қарауға, табиғи ортада өзін өнегелі ұстауға әсер етеді.
мемлекеттік құндылықтармен қоса игеру арқылы жеке тұлғаның, ұлт пен мемлекеттің этностық-мəдени сəйкестілігін сақтап, дамытуға бағытталған білім
77 А қосымшасы Оқу процесіндегі тәрбиенің заманауи тұжырымдамалары Тәрбие мақсаты – «Мәдениетті тұлға Тәрбие мақсаты – «Мәдениетті тұлға» «Мәдениетті тұлға» мазмұндық талдауы еркін, өз тағдырын өзі шешуге қабілетті тұлға адамгершілігі бар тұлға Тұлғаны өзін-өзі тануына және өзіндік дамуына, өмірдің мәнін ізденуіне қозғау салу. Жалпыұлттық құндылықтарды түсінуіне ықпал ету. рухани тұлға Жаңаны сезіну, жасампаздыққа ұмтылысын дамыту үшін жағдай жасау. Түрлендіргіш іс- әрекетін ынталандыру Адамдық құндылықтар. Оқыту әдістерінің түрлерін және тәрбие қатынастарының барлық жүйесін ізгілендіру Балаларды нарықтық қатынас жағдайында өмірге, ұлтаралық қатынасқа, жеке өмір рөлінің артуына дайындау (экономика негіздері, компьютерлік сауаттылық, әлем халықтары тілдерін меңгеру; өзінің психикалық және дене саулығына ұқыпты қарауын тәрбиелеу). шығармашыл тұлға
78 Ә қосымшасы Химия сабақтарында білім алушы тұлғасын қалыптастыру сызбасы БАҒДАРЛАМАНЫ МЕҢГЕРУДІҢ ТҰЛҒАЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕРІ Оқуға жауапкершілік көзқарас қалыптастыру Экологиялық мәдениет негіздерін қалыптастыру Моральдық проблемаларды шешуде
моральдық сана мен құзыреттілікті дамыту Біртұтас
дүниетаным қалыптастыру Салауатты және қауіпсіз өмір салты құндылықтарын қалыптастыру Коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру Отбасының адам және қоғам өміріндегі маңызын түсіну Эстетикалық сананы дамыту Әлеуметтік нормаларды, мінез-құлық ережелерін меңгеру
Азаматтық сәйкестілікті тәрбиелеу Басқаларға саналы, инабатты және тілектестік көзқарас қалыптастыру 79 Б қосымшасы Жалпы білім беретін мектептердің тәрбие әлеуетін дамыту және іске асыру деңгейінің өлшемдері мен көрсеткіштері Оқушылардың тәрбиелілігі мен әлеуметтілігі 1 Негізгі өмірлік құндылықтарды игеру, қабылдау және мақұлдау 2 Нормативтік мінез-құлық модельдерін меңгеру 3 Бірлескен қоғамдық пайдалы қызмет пен әлеуметтік өзара іс-әрекет ету мотивтерінің қалыптасуы 4 Кіші отан тарихын білуі, оның дәстүрлерін және жетістіктерін мақтаныш етуі; жаңа әлеуметтік-мәдени тәжірибені қабылдауға және меңгеруге даяр болуы
Тәрбиеленушілердің әлеуметтік бейімділігі 1 Отбасылық, кәсіптік-еңбек, азаматтық, бос уақыттағы және т.б. тіршілік әрекетінің салаларына жататын әлеуметтік-рөлдік болжалдар мен ұйғарымдарды меңгеру 2 Жоғары сынып оқушыларында жеке тұлғалық шығармашылық және кәсіптік қалыптасқандық моделінің құрылуы 3 Бей-жай емес азаматтық ұстаным Мектеп және отбасының тәрбие міндеттерін шешуде бірлесуі 1 Ата-аналардың мектептің тәрбие процесіне белсенді түрде қатысуы 2 Педагогтар мен ата-аналардың қызметтік-рөлдік және тұлғааралық қатынастарының орнықтылығы 3 Педагогтар мен ата-аналардың тәрбие мәселесіндегі құндылықты- бағдарлы бірлігі 4 Ата-аналардың отбасылық тәрбие процесін іске асыруында психологиялық-педагогикалық және әдістемелік көмекке қанағаттануы 80 Мазмұны Кіріспе………………………………………………………........................... 3
5
14 2.1 Қоғамдық-гуманитарлық циклы пәндерінің тәрбиелік бағыттылығын күшейту................................................................................................................ 14 2.2 Жаратылыстану-математикалық циклы пәндерінің тәрбиелік бағыттылығын күшейту...................................................................................... 22 2.3 Мектепті жаңарту жағдайында технологиялық, экологиялық мәдениет және салауатты өмір салтын қалыптастыру................................................ 35 2.3.1 Оқушылардың технологиялық мәдениетін қалыптастыру ................ 35 2.3.2 Мектептің оқу-тәрбие процесінде оқушылардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру................................................................................... 40 2.3.3 Мектепте салауатты өмір салтын қалыптастыру .............................. 43 3 Оқу пәндерінің мазмұнындағы тәрбиелік компонентті күшейтудің педагогикалық және психологиялық мүмкіндіктері……………………. 50 3.1 Оқыту процесінің тәрбиелік компонентін күшейтудің психологиялық- педагогикалық аспектілері........................................................................... 50 3.2 Шетел білім беру ұйымдарындағы оқыту процесінің тәрбиелік аспектісін күшейту тәжірибесі........................................................................... 54 3.3 Заманауи мектептің оқу-тәрбие процесінде көпмәдениетті тұлғаны қалыптастыру....................................................................................................... 59
71
73
75
77
81 Мектептегі оқыту процесінің тәрбиелік бағыттылығын дамыту Әдістемелік құрал Басуға 30.05.2013 қол қойылды. Пішімі 60×84 1/ 16 . Қағазы офсеттік. Офсеттік басылыс. Қаріп түрі «Times New Roman». Шартты баспа табағы 5,0. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі «Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы» РМҚК 010000, Астана қ., Достық көшесі 20, «Санкт-Петербург» с.-і. о., 13-қабат. жүктеу/скачать 0,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|