Мемлекеттік емтихан сұрақтары ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы
Соғыс жылдарындағы білім, мәдениет және халық ағартушылық (1941-1945жж.)
жүктеу/скачать 206,77 Kb.
|
| Соғыс жылдарындағы білім, мәдениет және халық ағартушылық (1941-1945жж.).
Жауабы: Соғысқа қарамастан, Қазақстан ғылымы белсенді дамыды, Ұлы Отан соғысы жылдарында республикада Қазақ Ғылым академиясы құрылды (1945 ж.). Соғыс жылдары республикада мынадай ғылыми мекемелер құрылды: 1942 жылы Әдебиет және тарих тілі институты, кейіннен одан Тіл және әдебиет институты және тарих Институты құрылды. Сол 1942 жылы Химия-металлургия институты құрылды, кейін ол химия институты мен металлургия және байыту институтына, Ал 1943-1945 жылдары Топырақтану және ботаника, зоология және Аймақтық патология институттарына бөлінді. Сондай-ақ осы жылдары республикада 75 ғылыми зертхана мен станция жұмыс істеді. Эвакуация кезінде Қазақстан аумағында 20 ірі ғылыми-зерттеу орталығы (КСРО ҒА физиология институты) орналасқан. Ғылымды дамытудағы елеулі табыстарға қарамастан, көптеген ғылыми ізденістер көмір, қорғасын, мыс өндірудің тиімділігін арттыруға бағытталғанын атап өткен жөн. Сондай-ақ, қолданыстағы зауыттардың өндірістік қуатын арттыруға бағытталған. Осы жылдары бір топ академиктер Орал мен Кенді Алтайдың ресурстарын жұмылдыру бойынша жұмыс жүргізді. ҚАЗФАН Геология институтының экспедицияларымен түсті металдардың жаңа кен орындары анықталды, академик Сәтбаевтың тобымен металл кендерінің қорлары табылды және зерттелді, Орталық Қазақстанда жаңа ірі металлургия комбинатының құрылысы негізделді. Химиктер Қаратау фосфориттерінен тыңайтқыштар алудың, мұнайдың жергілікті түрлерін өңдеудің жаңа тәсілдерін әзірледі. Олардың күшімен болат өндіруге қажетті бірқатар реактивтер өндірісі құрылды. Генетик ғалымдар күздік бидайдың жаңа сұрыптарын, бақша-бақша дақылдарының жаңа сұрыптарын шығару бойынша зерттеулер жүргізді. Исенжулов, Бутарин малдың жаңа тұқымдарын өсірумен айналысты. Бұл кезеңде тарих та белсенді дамыды, кеңес ғалымдары Ұлы Отан соғысы бойынша материалдар жинады, ал 1943 жылы Қазақстанда "ежелгі дәуірден бүгінгі күнге дейінгі Қазақстан тарихы"кітабы жарық көрді. Лениннің кейбір шығармалары қазақ тіліне аударылған: "Пролетарлық революцияның әскери бағдарламасы" және т.б. Тұтастай алғанда, Қазақстан ғылымы әскери кезеңнің қиындықтарына қарамастан, алға айтарлықтай қадам басты, сондай-ақ кадр мәселесінде нығайды. Қазақстандық ғылымның қарқынды дамуы, ең алдымен, соғыс кезінде біздің республикамыздың аумағында сол кездегі көптеген көрнекті ғалымдардың болуымен байланысты. Соғыс жылдарында мектептер мен жоғары білім беру мекемелері арасында өте қиын жағдай қалыптасты. Мұның өзіндік себептері болды, атап айтқанда: үй-жайлардың жетіспеуі, мектеп ғимараттарының бір бөлігі ауруханаға және ішінара қорғаныс кәсіпорындарына берілді. Нәтижесінде мектептер мен көптеген жоғары оқу орындары 2 ауысымдық оқытуға көшуге мәжбүр болды. Бұл студенттер мен студенттер контингентінің күрт төмендеуі жағдайында. Бұл көптеген мұғалімдер мектептері мен институттарының жабылуына әкелді. Соғыс кезінде педагогикалық кадрлардың жетіспеушілігі байқалады, әскерге шақыру жасындағы мұғалімдердің көпшілігі майданға жіберілді. Бірақ, осындай қиын жағдайға қарамастан, мектеп ұжымдары балаларды оқумен көбірек қамту үшін бар күшін салды. Жетім балаларға, майдангерлер мен соғыс мүгедектеріне ерекше көңіл бөлінді. Орыс тілі, математика тарихы сияқты жалпы білім беретін пәндерге ерекше назар аударылды. Білім сапасын бақылауға көп көңіл бөлінді, бастауыш сыныптарда, жеті жылдық білімі бар мектептерде емтихандар енгізілді, ал орта мектептерде жетілу туралы сертификат берілді. Қырық үшінші жылдан бастап білім беру базасын нығайту бойынша шаралар қабылдануда. Кешкі мектептер желісі кеңейіп, мектеп ғимараттарын қайтару бойынша шаралар қабылдануда. Қазақ оқушыларының мектептерде, техникумдарда, жоғары оқу орындарында оқуы үшін төлем алынып тасталады. Соғыстың басында елде 20 жоғары оқу орны, 110 орта оқу орны болды. Соғыс жылдарында кадрларды белсенді даярлауды жалғастырды. Оның үстіне республикаға 20-дан астам жоғары оқу орны мен 16 техникум эвакуацияланды. Эвакуацияланған университеттердің ішінде мыналар болды: Мәскеу авиациялық институты, Ленинград электротехникалық дабыл және байланыс институты, Қырым медициналық институты, Украина мемлекеттік университеті. Соғыс жылдары бұл жоғары оқу орындары 900-ден астам маман даярлады. Осылайша, біз соғыс жылдарында Қазақстан ғылымы өзінің ғылыми ізденістерімен жеңісті қамтамасыз етіп, майдан үшін көп жұмыс жасап қана қоймай, айтарлықтай алға жылжығанын білеміз. Осы кезеңдегі әдеби сюжеттердің негізгі тақырыбы соғыс, кеңес халқының басқыншылармен ерлік күресі болды. Бұл кезеңнің поэзиясында кеңес сарбазының ерлігі, фашизмді жеңуге деген сенім айтылды. Сондай-ақ жеңістегі Ұлы рөл, жолдас Сталин. Соғыс ақындары фашистің жарқын бейнесін жасай алды, оны жыланмен және басқа да қабыршақты мылжыңмен салыстырды. Осы жылдары Аманжоловтың "Ұлы Отан соғысы туралы Поэма" лирикалық шығармалары, Ормановтың "Отан үшін" өлеңдері және тағы басқалары кеңінен танымал болды. Осы дәуір әдебиетінде көрнекті қазақ ақыны Жамбылдың шығармашылығы, оның жарқын өлеңдері ерекше орын алады: "ленинградтықтар-менің балаларым", "Отанымның бұйрығы", "Мәскеу" және т.б. қазақстандықтарға ғана емес, бұрынғы КСРО-ның барлық халықтарына жақсы таныс. Жамбылдың шығармашылығынан кейін майдангер-жазушылардың шығармалары: Б.Мамуш ұлы, Ғабдулин, Снегин, Кузнецов. жүктеу/скачать 206,77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|