Мен Абайдың ақындық мек тебі өз деңгейінде зерттеліп
жүктеу/скачать 3,28 Mb. Pdf көрінісі
|
| ИӘ мек тебі өз деңгейінде зерттеліп жатыр деп толықтай айта ала- мын. Абай тақырыбына бар- ған да оның ақындық мектебіне, шәкірттеріне тоқталмай кету мүмкін емес. Осы орайда айта кетер жайт, Абайдың өмірбаяны мен ақындығы кеңінен зерт тел- ген. Соның ішінде ақындық қы- ры жақсы жағынан ашылды деп ойлаймын. Ал ақындық мек
тебі, ұлы ақынның тәлімін ал ған шәкірттері енді-енді зерт- теліп, қолға алынып жатыр. Зерттеулерде ілгерілеушілік бар. Бұл – бұрынғымен салыс- тыр
ғанда үлкен жетістік. Осы тұр ғыдан мен Абайдың ақын- дық мектебі өз деңгейінде зерт- теліп жатыр деп ойлаймын.
– Абайдың ақындық мек - тебі өз деңгейінде толықтай зерттеліп жатқан жоқ. Абай тө- ңі
регіндегі зерттеулердің бар- лы
ғы Семей өңірінің айна ла-
сы нан аса алмай тұр. Ал шын- ды
ғында қазақтың мақта- нышына ай налған Абайдай тұл
ғаның зерттеулері респу- бли ка көле мін де орын алуы тиіс еді. Өйткені Абай – бүкіл қа заққа ортақ тұлға, қазақтың мақта ны шына айналған ақын. Рас, бірлі-жарым зерттеулер жасалға ны мен, оның насихаты аз. Мәсе лен, жақында «Абай- дың әдеби ортасы» атты кіта- бым жарық көрді. Бар болғаны 1000 дана мен басылып шығып, Семей же рінде ғана таралды.
№161 (613) 14 қыркүйек сәрсенбі
2011 жыл 3-бетте Бауыржан ЕРДЕМБЕКОВ, филология ғылымының докторы, профессор: Жабал ШОЙЫНБЕТ, Абай атындағы ҚазҰПУ-дың «Абайтану» ғылыми-зерттеу орталығының атқарушы директоры: 3-бет 3-бет 5-бет 7-бет ОЙ-КӨКПАР Ақылбай – поэма жанрының қас шебері Ұлттық музыка өнеріне Шәкір әкелген жаңалық Абай заманын бейнелейтін фильм-эпопея неге түсірмеске? Абайдың ақындық айналасы туралы не айтасыз? Абайдың ақындық мектебі өз деңгейінде зерттеліп жатыр ма? ҚҰЛАҚҚАҒЫС! Бабалар мұрасын өнеге еткен ұрпақ қазақтың үш ақынына арналған тойға ерте қамданды. Киелі то- пыраққа биыл көктемде ғана әкім болып келген Тұр- сын ғазы Мүсәпірбеков әуелгі жұмысын бабалар ру- хына тағзым етуден бастаған-ды.
Екі күнге жоспарланған тойға алты Алашқа аты мәшһүр зиялы қауым, Ақылбай, Көкбай, Шәкірлердің ұрпақтары түгел шақыртылды. Мерейтой қонақтарын облыс әкімінің өзі арнайы күтіп алмақшы. Тойдың барысында конференция, республикалық ақындар айтысы, Қарауыл төбеде ұлттық спорт ойындарынан (қыз қуу, жорға – 10, бәйге – 15, аламан – 25 шақырым, қазақша күрес, түйе балуандыққа күрес) жарыс өтеді. Қонақтар «Тәуелсіздік» монументінің, мәдениет үйі жанындағы кіші футбол алаңының салтанатты ашылуына қатысып, ұлы Абай, Мұхтар ескерткіштеріне гүл шоқтары қойылып, Тақырдағы Көкбай медресесімен таныса алады. Мерейтой қонақтарына Жидебайдағы Абай қорық-мұражайы арнайы жеке бағдарлама бойынша қызмет көрсетеді. Әсем ән мен тәтті күй «Қаламқас» халық ән-би ансамблінің өнерпаздарының орындауындағы Гала концертке ұласпақ.
Абай шәкірттері өз заманындағы қоғамдық-саяси өмірден тыс қалмаған ЖӘДІГЕР
Көкбай жайлы құнды құжат табылды Абайдың ақындық тәрбиесін көрген шәкірттерінің ішінде ұлы ақынның қасында ширек ғасырдай жүріп, інісі, досы болған ең талантты шәкірті, ақын, әнші әрі композитор Көкбай Жанатайұлы жайлы құнды құжат табылды. Абай мұражайының ғылыми қызметкерлері Мәскеуге барған сапарында сол елдегі мұрағаттан оның заманында би болғанын айғақтайтын нақты дерекке қол жеткізді. www.аlashainasy.kz e-mail: info@аlashainasy.kz 147,31 200,33 4,87 23,06 1,44 11061,12 1574,59 1208,62 110,74 1820,2 Абай шәкірттерінің өз бағасын алар кезі жетті Құнды қағазда 1891 жылдың 15 қаң та рында Көкбай Жанатай- ұлының Мұқыр бо лысының №8 ауылына би болып та ғайын- далғаны жайлы мағлұмат жазылып, оған сол кездегі Семей облыстық әскери генерал-губернаторының бұйрығы шық қан.
Мұражай қызметкерлері құнды қағаз дың көшірмесін Абайдың әдеби-ме мо риал дық қорық-мұражайына алып келді. Соған қоса, Омбы қаласындағы мұрағаттан Оспан мен Тұрағұлға қатысты да құнды қағаздар та был ған. Бұл туралы Абайдың әдеби-ме мо риал дық қорық-мұражайы- ның дирек то ры Жандос Әубәкір былай дейді: – Биылғы жыл Абай мұражайы үшін та бысты жылдардың бірі бол ды десек, артық айтқандық емес. Яғни біздің ғы лыми қызметкерлер Омбы және Мәскеу қалаларындағы архивтерге барып, құн д ы құжаттарды қарау бағытында жаңа бір тың дерек табылды.
Жалғасы 4-бетте Абайдың ерекше таланты мен атағын ас қақ- татып, ел ішіндегі беделін көтерген әділдік, адал- дық, мейірбандық тәрізді адами ізгі қа сиет тері сол маңайдағы өнерлі жастардың ақын ай на ла- сына үйіріліп, оны өздеріне ұстаз тұтуына негіз болды. Бұрынғы-соңғы әдебиет шілердің зерттеу- ле рінен білетініміздей, Абай сол жас талаптарға ұстаздық етті, біреулеріне өлең жазуға арнайы тақырып берсе, енді біреулеріне өзі әлем әдебиетінен оқыған қызықты сюжеттерді, тарихи оқи ғаларды әңгімелеп беріп, болашақ шығар- ма ларына жол нұсқады. Жазғандарын оқып, ағалық ақыл-кеңесін, ескертулерін айтып отырды. Әділдікті сүйетін, жалғандыққа, жамандыққа жаны қас ұлы ойшыл кімге болсын әділ төрелігін айтып, қажымай-тал- май үйретті, жалықпай жетеледі. Және ол еңбегі жеміссіз де болған жоқ. М.Әуезовтің уәжіне жү- гінсек, «...Қазақ әдебиеті сол күнде баспа жүзіне шы ғып, сол күнде оқушы тауып отырарлық жайға жет се, Абай айналасынан, Абай мектебінен шық- қан ақындар түгелімен Абайдың ізін баса шыққан үлкен әдебиет ағымын көрсеткен болар еді». Ақынның шәкірт-достарының өз ортасынан суы рылып шығып, жеке-дара танылуына Абай- дың оларға әрдайым жоғары талап қоюы да себепкер болғаны анық. Өмір шындығын боя ма- сыз әрі дәл көрсетіп, өнердің тәрбиелік мәнін ес- керуді жоғары орынға қойған ақын шәкірттеріне де осы талап тұрғысынан қарады, жасандылықтан бойларын аулақ ұстауды тапсырды. Жалғасы 3-бетте Қазақта Абайдай тұлғаны танымайтын адам кемде- кем. Ал Абайдың ақындық мектебінің тәрбиесін көрген шәкірттерін танитындар некен-саяқ. Алайда ұлы ақынның айналасы ізін қуған шәкірттерімен шектеліп қалмаған. Соның айғағы – ән-күй, құсбегілік, атбегілік, тоғызқұмалақ, дойбы өнерін үйренушілер мен балуан, желаяқтардың Абай маңынан өнер тауып, бойындағысын шыңдауы. Оларды, Абайдың өнер мектебінің шәкірттерін, атасақ, ақындық тәлімін көргендерді ақындық мектебінің шәкірттері десек дұрыс болатын секілді. Абай шәкірттерінің әрқайсысы өз дәрежесінде ұстаз талабынан шығуға күш салып, дара соқпақ тауып, қазақ әдебиетіне өзіндік ізін қалдыруға тырысқаны анық. Осы орайда «Абайдың ақындық мектебі өз деңгейінде зерттеліп жатыр ма?» деген сауалды мамандардың назарына ұсынып көрген едік... Роза РАҚЫМҚЫЗЫ Жеке және заңды тұлғалар үшін: индекс – 64259. «Қазпошта» АҚ-тың барлық бөлімшелерінде жазылуға болады «Алаш айнасына» «Алаш айнасына» жазылу басталды жазылу басталды Индекс 64259 1 айға 3 айға 6 айға 12 айға Алматы
506,89 1520,67 3041,34 6082,68 Қала
565,69 1697,07 3394,14 6788,28 Аудан
(ауыл) 619,24 1857,72 3715,44 7430,88 РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ №161 (613) 14.09.2011 жыл, сәрсенбі www.alashainasy.kz 2
? Б I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А Ћ Б I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А Ћ ТМД Парламенттік ассамблеясына қанша ел мүше? Әлемде қанша теледидар бар? ҮКІМЕТ САЛТАНАТТЫ ШАРА ОЙТҮР ТКІ
ИНФЛЯЦИЯ 6-8 ПАЙЫЗДЫҚ ШЕКТЕН АСПАЙДЫ Үкімет отырысын бастаған ҚР эконо- ми калық даму және сауда министрі Қай- рат Келімбетовтің мәлімдеуінше, 2011- 2015 жылдарға арналған әлеуметтік-эко- номикалық болжамына өзгертулер ен гі зу- дің негізгі себебі, ол – макроэкономи ка- лық көрсеткіштердің өсуі. Мәселен, 2010 жылда еліміздің жалпы ішкі өнімі 302 млрд теңгеге, яғни 0,3 пайызға өсті. Ал 2011 жылдың алты айы ішінде жалпы ішкі өнім нің көлемі 7,1 пайызды құрады. Атап айт қанда, өнеркәсіп өндірісі – 5,8 па- йызға, құрылыс жұмыстарының көлемі – 1,7 пайызға, бөлшек сауда айналымы – 12 пайызға, сондай-ақ көлік және бай- ланыс қызметтері 6,4 пайызға ұлғайды. «Ал қаңтар-тамыз айларында бір баррель мұ найдың әлемдік бағасы 111,6 доллар болғандығын ескерсек, 2011 жылда Патриотизм, отансүйгіштік туралы айтылып жатқан көркем дүниелер ісі міз- бен астасып жатыр ма? Елбасымыз Нұр- сұл тан Назарбаевтың: «Біздің бір ғана Ота нымыз бар. Ол – Тәуелсіз Қазақстан», – де ген сөзі әрбір өскелең ұрпақтың жүре- гі не жігер беріп, үлкен жауапкершілік жү- гін жүктеген сенім деуге толық негіз бар бол ғанымен, оның сіңірілуіне үлкен ке- шен ді жұмыс керек. Төл тарихын сонау за- ман дардағы ержүрек, қайсар сақ, Әлкей Мар ғұлан айтқан «ғұндардың соңы – түр- кі лердің басы» ұрпағынан тарқататын хал- қы мызға бір кездері тарих өз сынағын ұсын ды. Ал жаһандану заманында тек эко номика ғана емес, мәдениет пен тіл бә секелестікке түсіп жатқан ғаламда ерлік, өр лік, отансүйгіштік секілді рухани құн ды- лық тар ұлт тағдырымен қоса айтылатын- ды ғын кім білді?! Саналы ұрпақ – сапалы ел ертеңінің көрінісі. Бүтіндік, елдік, Тә- уел сіздікті тұғыр еткен өрен тәрбиелеу жо- лын да ата-бабамыздан келе жатқан та- рихи жадты тірілтіп, ұлттық мен та ли те ті- міз дің бай мұрасын заман талабына сай жаң ғыртуымыз керек. Бүгінгі балғындардың бойындағы «отан», «отаншылдық», «ұлт», «ұлт жан-
ды лық» ұғымдарының тек қартаң тартқан ақ сақалдар мен орта тап буын өкілдерін ға на емес, сонымен қатар бар буынды тол ғандырып отырғаны баршылық. Тек қа на «Отан – туған жер, менің туған жерім – Қа зақстан. Ұлтым қазақ, ұлтжандылық – өз Отаныңа қызмет ету» деген түсінікті жа лаңдана ұғыну қауіпті болмысты ту ды- рары хақ. Отан ұғымын, Отанға деген сү- йіс
пеншілік сырын атақонысты иемдену, Ән ұранын жатқа айту, Туын төбеге тігумен шек теу – нағыз көзқамандық. Елін сүй ме- ген адам өзгені де сүйе білу қасиетінен таяз дық танытады. Осы жерде қас батыр Бау кеңнің сөзіне жүгіну заңды: «Жаудан да, даудан да қорықпаған қазақ едім, енді қорқыныш көбейіп тұр. Балаларын бесікке бөлемеген, бесігі жоқ елден қорқам, екін- ші, нәрестесіне ертегі айтып беретін әженің аза юынан қорқам, үшінші, әдемі, дәмді, дәстүрді сыйламайтын балалар өсіп ке- леді, оның қолына қылыш берсе, кімді де бол са шауып тастауға даяр. Қолына кітап ал майды, үйреніп жатқан бала жоқ, үй- рететін әке, әже жоқ». мұнайдың болжамдық бағасы 65-тен 90 долларға дейін көтерілді. Аталған межені бекіту кезінде мұнай бағасының күрт төмендеп кету қаупі ескерілді», – дейді Қ.Келімбетов. Осылайша ағымдағы жылы ел экономикасының өсуі 7 пайыздық деңгейде болады деген болжам бар. Бұл ақпан айындағы болжамдық көрсеткіштен 2 пайызға артық. Жалпы, экономикалық көрсеткіштердің өзгеруі мен мұнайдың әлемдік бағасының көтерілуі тұрғысынан отандық жалпы ішкі өнімнің көлемі 2,5 трлн теңгеге, яғни өсу үрдісіне қарай тү- зетілді. Еліміздің экспорттық және импорттық әлеуетіне жасалған бұған дейінгі болжам да өзгертілді. Мәселен, 2011 жылда тауар экспорты 76,3 млрд долларды құрайтын болды. Бұл бұрынғы болжамнан 17,2 млрд долларға артық. Ал еліміздегі тауар импорты 38,4 млрд долларды құрап, 4,6 млрд долларға артығымен орындалуы мүмкін. Қазақстандағы инфляция деңгейі ғана өзгеріссіз қалып отыр. Жылдың аяғына дейін ол 6-8 пайыздық шектен шық пауы тиіс. Қуатты қол, құрыш білек, жолбарыс жүрек, кен-ақылдың иесі батыр Баукеңнің қаупі – туған халқы ертеңінің қамын жеген ердің жанайқайы. Ұлт ұлының сөзін өз әл- дәрменімізше саралауға бел байладым. Бүгінде әлем ғалымдары баланы құр- сақ қа біткеннен бастап тәрбиеге алу ке- ректігін дәлелдеп жатса, хақ ислам дінін ұс танған бабаларымыз неке, ер мен әйел ден саулығы мен рухани саулығына ерекше назар аударған. Отбасындағы тәрбие бала өмірінің баспалдағы екендігін айтып, іргетасын қаласқан. Іргетасы осал құры- лыс тың көркінің де, негізінің де әлсіз бо- ла тынын біле тұра, оның үстіне ғимарат құ ру қауіпті іс екені белгілі. Осы тұста ата-ана үшін адам санын кө- бейту емес, халқы үшін қалтқысыз қызмет ететін бала өсіріп, тәрбиелеу алғы шарт
болуы тиіс. Жақсы бала жақсы ор та
дан ғана шығады. Өзгелерге өзегімізді ашып, өзіміздегі алыптардың атын айтып мақ та- ну дан еш шаршаған емеспіз. Ал сол ат та- рын ардақтап, сөздерін санамалайтын тұл ғалар неге санаулы? Осыны бір сәт ой- ға алып көрдік пе? Бұл жерден біз өз сұ ра- ғымызға жауап табамыз. Тәрбиенің бас - тауы тектіліктен дариды. Тектілік тамыры бабаларымыздың ұрпағының ержүрек, адал болып өсуіне баулу сырында жатыр. Десе де, Еуропа елірткен еркіндік түбімізге жететінін ойға да алмаймыз. Республикамыздың түкпір-түкпірін ара лағанымда өте білімді, шыңдалған жастарды көргенде көңіл қуанды. Бүгінде белдескеннің белін үзіп, тіресумен тізе бүктіретін заман өтті. Дамыған елдердің экономикасының белсенді жас аралығы
23-30 жас аралығын қамтығанын Блум- берг агенттігі хабарлады. Оған айқын мы- сал ретінде Facebook әлеуметтік желісін ой лап тапқан Марк Цукербергті мысалға
Еліміздегі макроэкономикалық көр- сет кіш тердің өзгеруіне орай, ағымдағы жыл дың бюджеті нақтыланды. Болжам бо йын ша мемлекеттік бюджетке қо- сымша 270,2 млрд теңге, ал респу бли - калық бюд жетке тағы 183,1 млрд теңге түседі. Бұл қа ражат бюджет тапшы лы- ғын азай та
ды. Бюджеттің шығысы да ұлғаятын кө рі неді. ҚР эко но ми калық даму және сауда ми нистрі Қайрат Келім- бе товтің ха бар ла уын ша, мемлекет тік бюд жеттің шы ғысы 304,7 млрд тең геге көбейсе, рес публи ка лық бюджет 217,7 млрд тең геге дейін шы ғын далады деген болжам бар. Жалпы, бюд
жет шы
ғыс- тарының басым бөлігі Қа зақ станның
индустриялық-инновациялық бағдар- ла ма сына бағыт тал мақ. Сондай-ақ На- за р баев универ си тетін дамыту, Астана- дағы жа
ңа опера және балет театрын салу, елі міз дегі спорт және туризм ны- сан дарын тұр ғызу үшін қажетті қаржы қа расты рыл ған. ҚР қаржы министрі Болат Жәмішевтің ақпараты бойынша 2011 жылғы респу- бли калық бюджеттің түсімдері 4 трлн 439 млрд теңге көлемінде немесе қолданыс- тағы бюджетпен салыстырғанда, 183,3 млрд теңгелік өсімімен айқындалды. Бол- Еуропа қыпшақтарынан шыққан түркі- та
нушы ғалым 1944 жылы Венгрияның Қар сақ қаласында дүниеге келген. Буда- пешт университетінің профессоры, өзінің са налы ғұмырында мажар және түркі ха- лық тарының ынтымақтастығы жолында зор еңбек сіңірген ірі қайраткер. Қайтыс болар алдында ол өзін қазақ топырағына жерлеуді өсиет еткен. Қоңыр түркі және мажар халықтарының арасындағы алтын көпір болып қала берді. 2005 жылы 4 шілдеде ҚР Үкіметінің қаулысымен Алма- ты дағы №154 мектепке атақты түр кі- танушы ғалым Иштван Қоңыр Мандокидің есі мі берілген. Силард ТЕЛЕКИ, Венгрия Республикасының Алматыдағы бас консулы: – Екі ел арасындағы достық сенімді ны ғайту үшін аянбай еңбек еткен ға- лым ның аты берілген мектепте ескерт- кіш-тақтаның ашылу салтанатына қа- ты су – мен үшін үлкен қуаныш. Бұл екі ел дің арасындағы байланысты одан әрі нығайтады деген сенімдемін. Өзінің мей мандостығымен талай елді тәнті ет кен қазақ елінің бұл игі шарасы біздің қа рым-қатынасымыздың дамуына үл- кен септігін тигізеді. Ласло ВАД БАЯНДУР, Бүкіл дүниежүзілік қыпшақтар одағының төрағасы: – Будапештегі Қоңыр атындағы уни верситет пен сіздердің мектеп те рі- ңіздің оқушылары бір-бірімен тығыз қарым-қатынас жасаса, онда біздің туыс тығымыз одан әрі арта береді. Жас тар өздерінің бауыр екендігін, туыс екендігін біліп отырса, онда қос елдің қарым-қатынасы нығайып, екі елдің мәдени-экономикалық дамуына үлкен септігін тигізетін болады. Айша МАНДОКИ, Қоңырдың жұбайы: – Біз бүгін үлкен тарихи оқиғаның куәсі болып отырмыз. Қазақ пен ма- жар, қыпшақ халықтарының үзіліп қалған қа рым-қатынасы қайта жаңғы- рып, бү гінгі шара екі елдің арасындағы тығыз бай ланыстың жалғасы болып отыр. Қоңыр әрқашан: «Қазақ жұрты – мей ман дос, кеңпейілді, кішіпейіл халық. Қа зақтың тілі — бай тіл. Бұл халықтың бо лашағы зор», – деп отыратын. Ол Қа зақ станның Тәуелсіз мемлекет бола тынына кәміл сенетін. Жастарымыз Қо ңыр Мандокидің еліміз үшін жасаған ең бегін ұмытпай, екі ел арасындағы бай ланысты одан әрі жалғастырады де ген сенімдемін. Маржан ЕРТАЙҚЫЗЫ, Алатау ауданы әкімінің орынбасары: – Қоңырдың ғылыми-идеялық мұ- ра ларын жинақтап, жаңғыртып, да- мыту өскелең ұрпақ үшін аса қажет. Бұл ретте, біз бас қосып отырған мек тепке ғалымның есімі берілген. Мектеп ди- ректоры Ернар Шәуенұлының бас- тамасымен аталмыш білім ошағында Қо ңырдың атымен үлкен мұражай ашы лып, екі елдің достық қарым-қа- ты на сының нығаюына септігін тигізуде. Мұн дай игі шаралар әлі де жалғасатын болады. жүктеу/скачать 3,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|