Меншік иесі: «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғамының филиалы Шығыс Қазақстан облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін

Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
71 
Педагогический  
ВЕСТНИК 
Педагогический 
ВЕСТНИК 
№6 (56) 2014 
проводить 
объективную 
оценку 
освоения 
студентом  дисциплинарного  курса.  Электронный 
учебник  –  это  средство  обучения,  содержание, 
которого  основывается  на  классике  дисциплины  и 
соответствует образовательному стандарту. 
При  разработке  любого  электронного 
учебника  выделяют  два  этапа:  1  – 
подготовительный, 2 – сборка. 
Подготовительный  этап  включает  выбор 
источников 
для 
отбора 
содержания, 
разработка оглавления,  переработку  текстов 
в  модули  по  разделам  и  создание  Help 
(помощи), 
реализацию 
гипертекста 
в 
электронной  форме,  выбор,  создание  и 
обработка  материала  для  мультимедийного 
воплощения 
(видеосюжеты, 
звуковое 
сопровождение, графические изображения). 
Сборка учебника – заключительный этап 
производится  тогда,  когда  разработаны  все 
три  блока:  информационный,  обучающий, 
контролирующий.  При  сборке  пособия  оно 
дополняется инструкциями по эксплуатации. 
В  структуре  электронного  учебника  должны 
иметь  не  менее  7  составляющих:  введение 
(аннотация),  информационный,  обучающий  и 
контролирующий 
блоки, 
инструкция 
по 
использованию, глоссарий,  список литературы для 
студентов и преподавателей. 
Электронный  учебник  по  моделированию 
производственных  и  экономических  процессов 
имеет следующий интерфейс: 
Рисунок 1 —  
Титульный лист электронного учебника 
В  электронном  учебнике  не  обойтись  без 
теоретических 
материалов, 
студент 
может 
самостоятельно  усвоить  новый  материал,  и 
проверить свои знания с помощью тестов. 
Рисунок 2 – Лекции 
Электронный  учебник,  как  и  любое  средство 
обучения,  имеет  свои  достоинства  и  недостатки. 
Существенных 
недостатков 
у 
электронного 
учебника два: 
1.  Необходимость  наличия  специального 
дополнительного  оборудования  для  работы  с 
электронным 
учебником, 
прежде 
всего 
– 
компьютера  с  соответствующим  программным 
обеспечением и качественным монитором, а иногда 
дополнительно дисковода для компакт-
дисков  и/или  сетевой  карты  или 
модема  для  работы  в  локальной  или 
глобальной сети; 
    2.  Непривычность,  не  традицион-
ность  электронной  формы  пред-
ставления  информации  и  повышенная 
утомляемость  при  работе  перед 
монитором. 
    Достоинств  электронных  учебников 
гораздо больше. К ним можно отнести: 
    1.  Возможность  адаптации  и  опти-
мизации  пользовательского  интер-
фейса  под  индивидуальные  запросы 
обучаемого.  В  частности,  имеется  в 
виду  возможность  использования  как 
текстовой  или  гипертекстовой,  так  и 
фреймовой структуры учебника; 
2.  Возможность  использования  допол-
нительных средств воздействия на обучаемого, что 
позволяет  быстрее  осваивать  и  лучше  запоминать 

72 
 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
№6 (56) 2014 
учебный  материал.  Особенно  важным  пред-
ставляется  включение  в  текст  пособия  анима-
ционных  моделей.  Положительный  эффект  можно 
достигнуть и с помощью звукового сопровождения, 
соответствующего учебному тексту; 
3.  Возможность  построения  простого  и 
удобного  механизма  навигации  в  пределах 
электронного  учебника.  В  электронном  пособии 
используются гиперссылки и фреймовая структура 
или  карты-изображения,  что  позволяет,  не  листая 
страниц,  быстро  перейти  к  нужному  разделу  или 
фрагменту  и  при  необходимости  также  быстро 
вернуться  обратно.  При  этом  не  требуется 
запоминать 
страницы, 
на 
которых 
были 
расположены соответствующие разделы; 
4.  Возможность  встроенного  автоматизи-
рованного контроля уровня знаний учащегося, и на 
этой  основе  автоматический  выбор  соответ-
ствующего уровню знаний слоя учебника; 
5.  Возможность  адаптации  изучаемого  мате-
риала к уровню знаний учащихся, следствием чего 
является  улучшение  восприятия  и  запоминания 
информации.  Адаптация  основана  на  исполь-
зовании  слоистой  структуры  издания,  причем  в 
соответствии с результатами тестирования ученику 
предоставляется  слой,  соответствующий  уровню 
его знаний. 
6.  Главное  преимущество  электронного  учеб-
ника  –  это  возможность  интерактивного  взаимо-
действия между учеником и элементами учебника. 
Вышеперечисленные  достоинства  электронного 
учебника  позволяют  эффективно  использовать  его 
в  образовательном  процессе.  Используя  на  уроках 
электронный  учебник  можно  отметить  интерес 
учащихся  к  предмету,  и  восторг  при  проверке 
ответов  своих  решенных  задач,  а  также  при 
тестировании. 
В  настоящее  время  основная  проблема 
заключается  в  значительной  трудоемкости  созда-
ния  качественных  электронных  учебников  и 
отсутствии  у  большинства  преподавателей,  препо-
дающих  дисциплины  не  информационных  циклов, 
достаточной  квалификации  для  само-стоятельного 
создания  электронных  учебников.  В  связи  с  
этим хотелось, чтобы создавались крупные инфор-
мационные  центры  по  разработке  и  созданию 
информационных  обучающих  электронных  про-
дуктов.  Ведь  время  не  стоит  на  месте,  ин-
формационные  технологии  развиваются  очень 
быстрыми темпами и преподавателю - предметнику 
трудно  угнаться  за  новыми  информациоными 
технологиями и внедрить его в процессе обучения. 
В  целом  в  нашей  Республике  Казахстан  создают 
все  условия  для  развития  информационной 
грамотности  у  учащихся  и  по  формированию 
научной  компетенции,  только  необходимо  умело 
использовать  и  внедрять  информационные  тех-
нологии в обучении. Ведь не за горами тот момент, 
когда  роботы  будут  внедряться  в  нашу  жизнь,  в 
будущее наших детей. 
Литература 
1. Алешкина, О. В. Применение электронных учебников в образовательном процессе. Молодой уче-
ный – 2012. – № 11. – С. 389 – 391. 
2.  Волков,  С.  В.  Педагогические  условия  использования  электронного  учебника  в  образовательном 
процессе технического вуза: дис. канд. педагог. наук: 13.00. – Ставрополь, 2003. – 150 с. 
3. Вуль, В. А. Электронные издания [Электронный ресурс] / В. А. Вуль // Центр дистанционного обра-
зования МГУП / Учебник. – Режим доступа: http://www.hi-edu.ru/e-books/xbook119/01/part-010.htm– 
4.  Методика  использования  электронного  учебника  на  уроках  [Электронный  ресурс]  /  Школа 
успешного учителя – Режим доступа: http://edu-lider.ru/metodika-ispolzovaniya-elektronnogo-uchebnika-
na-urokax 
5. Краснова Г.А., Беляев М.И., Соловов А.В. Технологии создания электронных средств. - М., МГИУ, 
2001. 224с. 

Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
73 
Педагогический  
ВЕСТНИК 
Педагогический 
ВЕСТНИК 
№6 (56) 2014 
Ж. Илгибаева,  
«Көлік колледжі» 
директорының тәрбие ісі 
жөніндегі орынбасары, 
қазақ тілі және әдебиеті 
пәнінің оқытушысы, 
Семей қаласы 
С 
оңғы кезде білім берудегі жаңа 
ақпараттық  технологияларды  пайда-
ланудың  бағыттары  табысты  дамып 
келеді,  сөйтіп  оқыту  процесіндегі 
ақпараттық  технологиялардың  жаңа 
құралдарын  қолдана  отырып,  оқы-
тудың  тек  қана  нысаны  мен  әдісі 
өзгеріп  қана  қоймайды,  жаңа  басқару 
және оқу үрдісін қадағалау әдістерінің 
пайда болуына мүмкіндік туғызады.  
Қазақ тілі пәнінің оқытушысы бол-
ғандықтан  мен  өз  сабақтарымда  сту-
денттердің  тілді  тәжірибелік  тұрғыда 
қолдана  білу  мүмкіндіктерін  дамыту-
ды,  сөздік қорларын байытуды, өткен 
тақырыпты күнделікті өмірде қолдана 
білуді  мақсат  етемін.  Яғни  оқу  мен 
сөйлеудің  лексикалық  дағдыларын 
қалыптастыру.  Осы  мақсаттарды  іске 
асыру  үшін  студенттердің    шығарма-
шылық  ойлау  қабілеттерін  дамыту 
дұрыс  деп  есептеймін,  мұғалім  са-
бақтарында  тек  бағыттаушы  болу 
керек.  Сондықтан,  бірнеше  жыл  қа-
растырып,  тәжірибеде  қолданып  келе 
жатқан  «Сын  тұрғысынан  ойлау» 
технологиясын  ақпараттық  техноло-
гиялармен  ұштастырып  қолдануым 
жоғарыда  аталғанын  бәріне  жетудің 
бір шарты деп есептеймін. 
Жалпы  қазақ  тілі  сабағында  сын 
тұрғысынан  ойлай  технологиясының 
барлық стратегияларын қолдануға бо-
лады.  Әсіресе  Венн  диаграммасы,  
5 жол өлең, биопоэма, сұраулық сөз-
дер,  6W,  ассоциация,  дамытылған 
дәріс, РАФТ, Блум түймедағы, жуан 
және  жіңішке  сұрақ,  органайзер, 
бағыттап  оқу  т.б.  осы  сияқты  стра-
тегияларды.  Жалпы  жеке  жұмыс  жа-
сау  үшін  сын  тұрғысынан  ойлау 
технологиясының  келесі  стратегияла-
рын пайдалануға болады: 
 
1. Интрига стратегиясы 
2. Ассоциация 
3. Кластер – жүйелі ассоциация ретінде 
4. Органайзер – кластердің бір түрі 
5. “Қосарлап жазу күнделігі” стратегиясы 
     (ҚЖК, Раунддробин) 
6. “Кардиаграмма” стратегиясы 
7. “Цветограмма” стратегиясы 
8. Үйлесімділік стратегиясы 
9. “Бес жол өлең” стратегиясы 
10. “Биопоэма” стратегиясы 
11. “Венн диаграммасы” стратегия-сы 
12. “Альтернативті күнделік” стра-тегиясы 
13. “Авторды сұраңыз” страте-гиясы 
14. “Кейіпкерге хат” стратегиясы 
15. “Білемін, білгім келеді, оқи-мын” стратегиясы 
16. “Келіссөз картасы” стратегиясы 
17. “Идея толықтыру, ақпарат алмасу” стратегиясы 
18. “Уақыт сызбасы” стратегиясы 
19. “Жақсы хабар эстафетасы” стратегиясы 
Жұппен жұмыс жасағанда: 
20. “Дамытылған дәріс” страте-гиясы 
21. “Жауап жина” стратегиясы 
Топпен жұмыс жасағанда: 
22. ЖИГСО 1 стратегиясы 
23. “Образ образда” стратегиясы 
24. “Жуан және жұқа сұрақтар” стратегиясы 
25. “Сұрақтар аукционы” стратегиясы 
Сабақтарымның негізгі бөлімін ақ-
параттық  технологияны,  яғни  ком-
пьютерді  пайдаланып,  тапсырмалар 
арасында сын тұрғысынан ойлау стра-
тегияларын қосуды көздеп жүрмін. 
Мен 
сабақтарымда 
«Сұхбат», 
«Сөзана», 
«Қазақша 
үйренейік», 
Ш.Бектұровтың  кітабымен  берілген 
электронды  оқулықтарын  қолдануға 
тырысамын.  Сонымен  қатар,  жос-
парға  сай  өзім  құрастырған  элек-
тронды  оқулық  пен  электронды 
сөздікті жиі пайдаланамын. 
«Сұхбат»  компьютерлік  бағдар-
ламасының  жұмыс  істеу  үлгісі. 
Қазақ  тілді  үйрену  тыңдалым,  сөй-
лесім,  жазылым  әдістері  арқылы 
жүргізіледі.  Студент  бағдарламада 
берілген  белгілі  бір  ситуациялық 
тақырып бойынша, мысалы «Танысу», 
«Менің  мамандығым»,  «Туған  жер. 
Ел.  Ұлт»,  «Қонақта»,  «Сауда  үйінде» 
тақырыбы  бойынша  жұмыс  істейді. 
Тапсырманы  орындау  барысында 
студент тақырып бойынша ұсынылған 

74 
 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
№6 (56) 2014 
мәтінді  тыңдап,  өзі  микрофонға  қайталау  арқылы 
өзінің  қазақша  дұрыс  сөйлеу  дағдысын  тексеріп, 
жөндей  алады.  Мәтін  бойынша  берілген  тапсыр-
маларды  орындап,  жаттығады.  Осы  тапсырмалар 
арқылы студенттің тақырыпты есте сақтау қабілеті 
жоғарылай түседі. Бұл бағдарламада қазақ тілі вир-
туалды оқытушымен сөйлесу жолымен үйретіледі. 
Лексика  бойынша  берілген  тақырыптар  оқу  жос-
парының  кейбір  тақырыптарына  сәйкес  келеді, 
сондықтан  бұл  дискілік  бағдарламалар  аталған 
сабақтарда қолданылады.  
Грамматикалық  құрылымдарды  оқыған  кезде 
«Қазақша  үйренейік»  бағдарламасын  қолданған 
тиімді.  Бұл  бағдарлама  қазақ  тіліндегі  бүкіл  тіл 
білімі  саласын  қамтиды  да,  грамматикалық  тақы-
рыптар  бойынша  әрқилы  тапсырмалар  ұсынады. 
Мысалы:  жалғауды  дұрыс  қою,  жұрнақтарды 
дұрыс  жалғау,  аудармасын  табу,  сөйлемді  дұрыс 
құрастыру  т.б.  Бағдарлама  дыбыстардың,  сөз-
дердің, сөйлемдердің дұрыс айтылуын қайта-қайта 
тыңдап, көруге мүмкіндік береді.  
Студенттердің  есте  сақтау  қабілетін  дамыту 
үшін  және  қолма-қол  аудару,  екі  тілді  салыстыра 
меңгеру  мақсаты  көзделгенде  «Сөзана»  бағдар-
ламасын қолданған жөн. Аталған бағдарлама қазақ 
тілін  салыстыра  отырып  оқуды  көздейді.  Қазақша 
мәтінде  орысша  аудармаларымен  қатар  беріледі. 
«Сөзана»  бағдарламасымен  жұмыс  істеп  отырған 
студент  қиындық  тудырған  кез  келген  сөздің 
аудармасын  қолма-қол  қарап,  оның  айтылуын 
тыңдап, өзі айтып жаттыға алады. 
Жалпы компьютерді тек қана күнделікті сабақта 
ғана  қолданып  қана  қоймай,  қорытынды,  сынақ 
сабақтарында  да  қолданамын.  Студенттер  семестр 
соңында  жарты  жыл  бойы  алған  білімдерін 
компьютерлік  тестілер  бағдарламасы  арқылы 
дәлелдейді.  
Сонымен  қатар,  жаңа  ақпараттық  технология 
ретінде мультимедияны да қолдану өте ұтымды. 
Сабақта  компьютермен  жұмыс  істеп  отырған 
студенттер  Microsoft  Word  бойынша  ұғымдарға 
ассоциация,  бес  жол  өлең  немесе  биопоэма,  Венн 
диаграммасын,  органайзерді  жаза  алады,  компью-
терлік  бағдарламада  берілген  жетпей  тұрған  сөзді 
қос,  сөйлем  құрастыр,  сұхбатты  жалғастыр,  дұрыс 
жауап  нұсқасын  таңда  сияқты  тапсырмаларды 
орындайды.  Microsoft  Word  бағдарламасын  пай-
даланып студенттерге РАФТ, концептуалдық кесте 
сияқты  сын  тұрғысынан  ойлау  стратегияларын 
жазғызуға болады. 
Сын  тұрғысынан  ойлау  технологиясының 
әдістерін  тек  «Қазақ  тілі»  пәнінде  ғана  емес, 
«Кәсіби  қазақ  тілі»,  «Мемлекеттік  тілде  іс  қағаз-
дарын  жүргізу»  пәндерінде  де  қолданамын.  Со-
нымен  қатар,  аталған  стратегияларды  оқытудың 
техникалық  құралдарымен  байланыстырып,  қол-
дануға  болады.  Мысалы,  «Кәсіби  қазақ  тілі»  пәні 
бойынша  Автокөлік  қозғалтқышының  негізгі 
бөлшектері  тақырыбын  өткенде  бейнесюжетті 
көрсетіп, дамытылған дәріс стратегиясын қолдан-
дым,  яғни  сабақта  талқыланатын  мәтінді  қағаз 
жүзінде емес мультимедия арқылы бейне материал 
түрінде  ұсындым.  Ең  алдымен  студенттерді 
үшеуден  жұптастырып  отырғызып,  деңгейлік 
тапсырма 
бердім: 
Студенттер 
қозғалтқыш 
құрылысы туралы сюжетті қарап, сұрақтарға жауап 
беріп  отырады  да,  сюжет  аяқталған  соң 
деңгейлерді өз ара бөліп, жауап береді.  
«Автокөліктердің  классификациясы»  тақы-
рыбын  өткенде  концептуалды  кесте  әдісін 
қолданамын.  Яғни  автокөліктің  үш  түрі  алынады 
да, олардың өзіндік ерекшеліктері жазылады: 
Оқу  үрдісіне  мультимедиялық  компьютерлік 
бағдарламаларды  енгізу  оқытудың  дәстүрлі  түрін 
ығыстырып  тастамау  керек.  Керісінше,  сабақтың 
барлық  кезеңдерінде,  яғни  таныстыру,  жаттығу, 
қолдану,  бақылау,  бір  бірімен  үйлесімді  түрде 
қатар жүру керек.  
Қолданылған әдебиет: 
1. Селевко, Г.К. Современные образавательные технологии / Г.К.Селевко. – Москва, 1998. – 35 с. 
2. Ерназаров, З. Тіл біліміндегі прагматикалық бағыт / З.Ерназаров // Ізденіс. – 2001. - №5. – 12 бет 
3. Оқытудың жаңа технологиялары / Әдіскер мұғалім. – 2012. - №6. – 15 бет 

Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
75 
Педагогический  
ВЕСТНИК 
Педагогический 
ВЕСТНИК 
№6 (56) 2014 
Қ 
азіргі  кезде  білім  саласында 
болып  жатқан  жаңарту  -  мұғалімнің 
көзқарасын  өзгерту,  дамыту  деп 
түсінемін.  Өз  тәжірибемді,  білімімді 
толықтыру,  ой-өрісімді  өсіру    мақса-
тында  деңгейлік  курсқа  келдім.  Мұ-
ғалімдер  өз  кезегінде  өзінің  сабақ 
беруіне  емес,  оқушылардың  оқу 
ептілігін  арттыруға  назар  аударулары 
керек.  Осы  мақсатта  мұғалім  оқыту 
ортасын құру керек, соның арқасында 
оқушылар 
ақпаратты 
енжар 
қабылдамай,  оқу  үрдісіне  белсенді 
қатысатын  болады.  Мұғалім  бұл 
үрдісте-көмектесетін жан. 
Кез-келген  білікті  мұғалім  са-
бақты  жоспарлауда  оқушының  қабі-
летін  аша  алатындай  тапсырмаларды 
құрастыра  білуі  міндет  деп  есеп-
теймін.  Сол  себепті  де,  деңгейлік 
курсқа  интербелсенді  әдіс-тәсілдерді 
меңгеріп,  өзімнің  кәсіби  тұрғыда  ой 
толғауға  қабілетті,  оқыту  мен  оқу 
тәжірибемді 
өзгертуге, 
Бағдар-
ламаның  идеяларын  іске  асыруға, 
талдауға және бағалауға дайын маман 
болу үшін келдім.  
Бірінші  «Бетпе-бетте»  теориялық 
білімді  жетілдірдік.  Келген  күннен-ақ 
топпен  жұмысты  бастап  кеттік.  Жан-
жақтан  келген  әріптестермен  бір-
лескен  жұмыс  танысудан  басталды. 
Тренермен,  әріптестермен  танысу  өте 
әсерлі  болды.  Әркім  өзін  есте 
қаларлықтай  таныстырды.  Сессияның 
әр сабағында топтарға бөлініп жұмыс 
жасадық. Тренер топқа бөлудің де тү-
рлі  әдіс-тәсілдерін  қолданып  отырды. 
Бұл  әдіс-тәсілдерді  өзімнің  тәжіри-
беме  қолдануды  жоспарладым.  Бірін-
ші  «Бетпе-бетте»  бірден  топтық  жұ-
мыстан  байқағаным,  ұйымшылдыққа, 
сыйластыққа,  бірлікке  баулиды  екен. 
Әр  топ  мүшесі  бір-бірін  тыңдап,  
 
санасып,  пікір  алмасып,  қорытынды 
ойға  келеді.  Тренер  бізге  «бағыттау-
шы»,  «жол  сілтеуші»,  қалай  оқу 
керектігін үйретуде жетекші болса, біз 
де оқушыларға осы бағытта жұмысты 
ұйымдастыруымыз  керектігін  түсін-
дім.  Курсқа  дейінгі  тәжірибемді  ой 
елегінен  өткізіп,  алдағы  қызметті 
қалай атқаратынымды жоспарладым. 
«Мектептегі  тәжірибенің»  бірінші 
күнінен  бастап,  сабақтарымды  топқа 
бөліп,  интербелсенді  әдіс-тәсілдерді 
кірістіре  өткіздім.  Бағдарламаның 
негізіндегі  жеті  модульді  әр  сабақта 
ұтымды  пайдалануды  мақсат  еттім. 
Менің тәжірибеде көп пайдаланғаным 
«сыни тұрғыдан ойлау» модулі болды. 
Сыни тұрғыдан ойлау Бағдарламаның 
өн  бойында  екі  мағынада  қарас-
тырылады:  оқушылардың  сыни  тұр-
ғыдан  ойлауын  дамыту  және  мұға-
лімдердің  сыни  тұрғыдан  ойлауын 
дамыту. Бағдарлама өзара байланысты 
бұл  үдерістердің  екеуін  де  дамытуды 
қарастырады.  Мұғалімдердің  сыни 
тұрғыдан  ойлауы  өзінің  жұмыс 
тәжірибесін,  жаңа  тәсілдерді  қолдану 
және  бағалау  әрекеттерін  сыни 
тұрғыдан қамтиды[1,3]. 
Сыни  тұрғыдан  ой  қозғау,  ойлану 
оқушының бойында да, өз бойымда да 
ой-өрістің  өсуіне,  мінез-құлықтың 
реттелуіне,  тәжірибеме  ықпалы  зор 
болатынын  байқадым.  Өзін-өзі  рет-
теуге,  өзін-өзі  басқара  білуге,  жүйелі 
ой-пікір қалыптастыруда осы модуль-
дің көмегі көп. Әсіресе диалог арқылы 
сыни  тұрғыдан  ойлауын  дамыту 
ерекше. Сыныптағы қарым-қатынасты 
зерттеуді  көздеген  еңбектер  белгілі 
бір  өзара  әрекеттестік  үлгілері,  зерт-
теушілік  әңгіме,  дәйек  пен  диалогтің 
мұғалімдер  мен  оқушыларды  мағына 
мен  білімді  игерудегі  бірлескен  іс-
Ж. Ермухамбетова, 
№21 орта мектептің 
бастауыш сынып 
мұғалімі, 
Семей қаласы 

76 
 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ 
Педагогика 
ЖАРШЫСЫ
 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
Педагогическ
ий 
ВЕСТНИК 
№6 (56) 2014 
әрекетке  тартылумен  қатар,  жоғары  деңгейдегі 
ойлау  қабілеттері  өрістеуіне  және  зияткерлік 
қырларының  дамуына  ықпалын  тигізетіндігін 
көрсетті [1,50] . 
Нұсқаулықта көрсетілгендей, балаларды диалог 
пен  дәйектеуге,  талқылауға  тарту  белсенді 
жүргізілген  жағдайда  олардың  оқуы  тиімдірек 
және  зияткерлік  жетістіктері  жоғары  болатынын 
дәлелдейтін  зерттеулер  де  көбейе  түсуде.  Балалар 
күннен  күнге  қолжетімділік  артып  келе  жатқан 
анағұрлым  кең  коммуникациялық  үдерістерге 
тиімді және ойдағыдай қатысуға мүмкіндік беретін 
сыни  тұрғыдан  ойлау  мен  зерттеу  дағдыларын 
дамыту керек. 
Талқылау  мен  диалог  өзінің  танымдық  әлеуе-
тімен  ерекшеленеді.  Диалог  барысында  балаларға 
баламалы  мүмкіндіктер  беріліп,  басқа  адамның 
көзқарасын  өзінің  тұжырымдамалық  түсінігін 
тереңдетіп,  дамуын  ынталандыратын  әдістермен 
қарастыру ұсынылады (Аlexander, 2008)[1,51]. Оқу-
шылар  өздерінің  құрдастарымен  диалог  жүргізу 
барысында  тәжірибе  жинақтап  және  сыни  ойлап, 
зерттеу  жүргізуге  қабілетті  бола  түседі.  «Мектеп-
тегі тәжірибе» кезінде оқушыларды диалог арқылы 
сыни тұрғыда ойлануға бағыттадым. Сұрақты қояр 
кезде  сол  тақырыпқа  байланыстырып,  нақты, 
мағыналы,  жас  ерекшеліктеріне  сай  қойдым.  Сол 
сұрақтарға  жауап  алғанда  зерттеуге  алған  үш 
оқушының да ойлау деңгейлерін байқадым.  
 Екінші  «Бетпе-бет»  кезеңінде  «Мектептегі 
тәжірбедегі»  жұмыстарымызды  қорғадық.  Мен 
сессия  барысындағы  «сыни  тұрғыдан  ойлау» 
туралы  постер  қорғау  тапсырмасы  туралы  ой 
бөліскім  келеді.  Біздің  топта  жұмысты  қалай 
қорғау  керектігі  қиындық  тудырған  жоқ.  Топ 
мүшелері  өз  ойларын  әртүрлі  білдірді.  Топтық 
жұмыста,  мен  тақырыпты  ашуда  нақты,  дәлелді 
қорғау  керектігін  ұсындым.  Теорияға  сүйене 
отырып,  тәжірибемен  ұштастыру,  баланың  бо-
йында  сыни  тұрғыда  ойлауды  біз  қалай  қалып-
тастыра  алдық,  сол  тұрғыда  жазуды  ұсынып,  өз 
ойымды  қостым.  Тәжірибеммен  бөлісіп,  сыни 
тұрғыдан  ойлау  оқушыға,  өзіме  қалай  ықпалы 
болғанын  айттым.  Қорытындысында  еркін  ойлы, 
өзгенің  пікірін  тыңдай  отырып,  өз  көзқарасын 
білдіретін,  өз  тәжірибесіне  сүйеніп  делелдермен 
сөйлей  алатын  оқушы  шығатынын  айтып,  ой 
бөлістік. 
Осы  сессия  кезінде  байқағаным,  әріптес-
терімнің де бірінші «Бетпе-бетке» қарағанда, сыни 
тұрғыдан  ойланулары,  өздеріне,  өзгелерге  деген 
көзқарастары  өсе  түскенін  аңғардым.  Бағдарлама 
мазмұнын  меңгеріп  келе  жатқанымыз  байқалды. 
Бұл Бағдарламаны меңгертуде тренердің біліктілігі, 
білімді  ұсынуы,  бағыты  айқын  болғандықтан  да, 
әріптестерімнің,  өзімнің  өсуіме ықпалы зор екенін 
айтуға болады.  
Сыни  тұрғыдан  ойлауды  қалыптастыру  үшін, 
бірінші  мұғалім  өзі  реттелу  керек  деп  ойлаймын. 
Сөйлейтін  сөзі,  айтатын  ой-пікірі,  көзқарасы, 
ұстанымы айқын, нақты, дәлелді болу керек. Сыни 
ойлауы жақсы дамыған мұғалім оқушы бойында да 
осы  қабілеттерді  қалыптастыра  алады.  Сыни 
тұрғыдан  ойлауды  қалыптастыру  үшін:  уақыт, 
нақтылық,  дәлдік  керек  деп  түсінемін.  Ал  қалып-
тастыру  жолдары:  интербелсенді  әдіс-тәсілдерді, 
жеті  модульді  ықпалдастыра  қолдана  білу.  
Әр сабақты жоспарлағанда «Нақты сыни тұрғыдан 
ойлауын  қалай  дамытамын?»,  «Ол  үшін  қай  әдіс-
тәсілді қолдансам дұрыс болады?», «Сұрақты қалай 
қойсам,  бала  ойланады?»  дегендей  сұрақтар 
төңірегінде  ойланып,  жоспар  құрсақ,  сыни 
тұрғыдан  ойлануды  бала  бойында  қалыптастыра 
аламыз.  Осы  тұста  «Рефлексивті  практик»  деген 
ұғымды  енгізген  зерттеуші  Дональд  Шонның  
«Біз  қалай  ойлаймыз?»  (1910)  деген  кітабында 
рефлексивті  ойды  шешуге  жататын  мәселелерді 
зияткерлендіру  тұрғысынан  қарастыра  отырып, 
идеялар  мен  болжамдарды  дамытып,  практикалық 
жағдаяттардың  зерттеулеріне  бастама  жасап  және 
іске  асыра  отырып  оқытуға  ерекше  ықпал  етті» 
деген  ойын    айтуға  болады.  Яғни,  педагогтар  
өз  тәжірибеміздегі  проблеманы  анықтау  және 
эксперимент  жүргізе  отырып  соны  шешудегі  
әдіс-тәсілдерді  қарастырамыз.  Жұмыс  барысында 
біз    өз  ісімізге,  «Осы  сабағым  сәтті  өтті  ме?»,  
«Қай  тұста  кемшілік  кетті?»,  «Кемшілікті  жою 
жолдары  қандай?»  дегендей  сұрақтар  төңірегінде 
рефлек-сиялық 
есеп 
береміз. 
Мәселені  
шешу  жолдарын  қарастырамыз.  Бұлай  ойланудың 
өзі,  біздің  өзімізге  деген  сыни  көзқарасымыз.  
Сыни  тұрғыдан  ойлайтын  адам  әр  нәрсеге  әділ  
баға бере біледі.  
Қазіргі  қоғамда  жоғалып  бара  жатқан  адами 
құндылықтың  бірі  -  «әділдікті»  бала  бойында 
қалыптастырсақ, бұл бізге үлкен қуаныш. 

жүктеу/скачать 12,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: