Метеорологиялық-климатологиялық энциклопедия
жүктеу/скачать 4,63 Mb. Pdf көрінісі
|
| МҦХИТ ГЕОХИМИЯСЫ – геохимияның мұхит суындағы және
шӛгінділеріндегі химиялық элементтердің концентрациясы мен шашырау заңдылықтарын, мұхит суларының тұз массасы құрамының қалыптасуын, мұхиттың химиялық эволюциясын зерттейтін саласы. Негізгі мақсаты мұхит суы құрамындағы элементтерді зерттеу. Мұхит суы құрамы литосфера, биосфера және гидросфера арасындағы элемент алмасу мен ұзақ айналымның бір бӛлігі болып қарастырылады. Мұхиттың тұздылығы кембрий дәуірінен бастап қазірге дейін ӛзгермеген. Бір литрінде 34 – 35 г-дай тұз болады. Қалыңд. ондаған немесе жүздеген метр мұхит суының жоғарғы қабатының тұздылығы біртекті, тӛменгі қабатында тұздылығы түрліше. Мұхит суының тұздылығы қосылған ӛзеннен, жалғасқан теңіз суларынан әкелінген шӛгінділерден, еріген мұздықтар мен мұзтаулардан ендіктерде жоғары, салқын ағыстар мен біраз тӛмендейді, ал буланудан – ӛседі. Тұздылық шамасы жылы ағыстар мен 20 – 30 экватор аумағында тӛмен. Мұхит сулары массасындағы элементтердің жинақталуы олардың таралу мӛлш. мен қосылыстарының ерігіштігіне байланысты; мұхит суы катиондарының иондық потенциалы тӛмен, ал аниондарынікі – жоғары келеді. Оңай еритін қосылыстар суды қанықтырады, ал қиын еритіндері мұхит түбіндегі тұнбаларда жиналады. Мұхит сулары массасындағы түпкі шӛгінділер, құрамы әр түрлі ерітінділер, органик. заттар, газдар арасында тепе-теңдік орнаған. Мұхит сулары негізгі, түптік, лайлық болып ажыратылады. Түптік суларда оттек аз, бірақ кӛмірқышқыл газы, метан, күкірттісутек мол. Кремний, аллюминий, темір, т.б. жер қыртысында кӛп таралған элементтер мұхит суларында ӛте аз, ал хлор мен бром кӛп. Жер қыртысына қарағанда мұхит суында бор 260, хлор 670, күкірт 290 есе жоғары. Мұхит суындағы бос күйдегі оттек организм түрлерінің таралуын, тотығу, тотықсыздану реакцияларын реттейді, геохимиялық процестерді түсінуге мүмкіндік береді. Катиондарының қосындысы Cl–, сияқты күшті қышқыл аниондарының қосындысынан артық болуынан ―сілтілік қор‖ құрылады. Мұхит тереңінде тотықсыздану реакциясы басым болады. Кӛміртегі (ІV) оксиді және сульфаттарды ажыратушы бактериялардың қатысуымен органик. заттардағы күкірт қышқылы тұздарының ыдырауынан күкіртсутек (H2S) түзіледі. H2S газы тірі организмдерге зиянды әсер етеді. Мыс., Қара теңіз суының терең қабаттарындағы H2S мол болғандықтан Каспий теңізіне қарағанда органикалық дүниесі тапшы. температура тӛмендеген сайын СО2- ның ерігіштігі артатындықтан, карбонатты шӛгінділер жылы суларда жиылады, ал суық суларда олар тұнбайды. Жер қыртысындағы бромның 75%-ы мұхит суларында. P, N, Sі сияқты элементтер геохимиясы үшін организмдердің тіршілік әрекетінің мәні зор. жүктеу/скачать 4,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|