Мәтін және дискурс Саяси дискурс

Мысалы: қалтасы қалың, қалталы азамат, қалтасы жұқару, қалтаға түсу, қалтасы көтермеу, қалтасы тесік, қалтасына сену, қалтасының түбі саяз т.б.

«Қалта» сөзінің арқалаған стилистикалық жүгі, берер экспрессивті мәні ерекше.

• М.К Ахметова . Мәтін лингвистикасы. – Алматы, 2002.
• Г.Смағұлова. Мәтін лингвистикасы. –Алматы, 2003.
• Б. Қалиев. Тіл білімінің тоғыз қыры. -Алматы, 2019.

Дискурс

• Сөйлеушінің аялық білім жүйесі мен интенциясын қамтитын коммуникативті-когнитивті құбылыс.
• - ауызша сөйлеу әрекеті;
• - ауызша сөйлеу әрекетінің нәтижесі ↔ мәтін.

Мәтін лингвистикасының зерттелуі

Кеңес тіл білімі

И.Гальперин; С.Гиндин; З.Тураева; Л.Бабенко; А.Залевская, Г.Солганик; Л.Поповская; Ю.Караулов және т.б.

Қазақ тіл білімі

А.Байтұрсынов; Қ.Жұбанов; Р.Сыздық; Б.Шалабай; Г.Смағұлова; З.Ерназарова; Г.Әзімжанова; Б.Момынова; Қ.Есенова және т.б.

Мәтін талдаудың түрлері

Лингвоцентристік тәсіл

• Мәтін талдаудың дәстүрлі тәсілі, яғни мәтіннің фонетикалық, лексикалық, грамматикалық, стилистикалық сипатын қарастыруға бағытталады.

Антропоцентристік тәсіл

• «Автор – мәтін – болмыс» үштағанына негізделеді. Мұнда автор позициясы мен оқырман позициясы қамтылады.
• Г.Смағұлова: «Егер мәтін адамың сөйлеу әрекетінің жемісі болса, онда мәтін лингвистикалық категориялар мен, онтологиялық (философиялық) категориялармен тығыз байланысты», - деген пікір айтады.

Қазіргі тіл білімінде дискурстың мынадай түрлері кездеседі: әскери, мас-медиа, іскери, шешендік, магиялық, діни, өнертану, парфюмерлік, спорттық, саяси, публицистикалық, академиялық, педагогикалық, жарнамалық, экономикалық, электронды, этикалық, медициналық, заңгерлік, техникалық, феминистік, көркем, террористік т.б.