Бұл  фактілерді зерттеу және жобалау топтарын қалыптастыруда ескеру қажет

76 
затты терең зерттеуге қабілетсіз үстіртін болуы мүмкін. Сондықтан, педагогке 
жасөспірімдердің жаңашылдыққа деген қызығушылығын үйлесімді ұштастыра 
алатын және пәнді немесе құбылысты егжей-тегжейлі зерттеу дағдысын 
қалыптастыра алатын жұмыс әдістерін таңдау маңызды.
7. 
Жасөспірімдер кезеңінің маңызды сипаттамаларының бірі - 
эмоциялық құбылмалылық
. Ашуланшақтық, көңіл-күйдің күрт өзгеруі - 
осының бәрін 5-9 сыныптарда оқу үдерісін ұйымдастыруда педагогке ескеру 
қажет. 
Осылайша, 11-15 жаста жасөспірімдер негізгі орта мектеп білім 
алушылары белсенді тұлға болып қалыптасу кезеңінде болады. Осы уақытта 
өзін-өзі бағалау қалыптасады. Қарым-қатынас жетекші қызметке айналады.
Бұл ретте жасөспірім өте эмоционалды. Әлем және өзі туралы туындаған 
сұрақтарға жауап іздеуде ол деструктивті құбылыстарға ұшырауы мүмкін.
Жасөспірімде жаңа нәрсені тануға ұмтылу жанданады, бірақ ол оқылатын пәнге 
немқұрайды қарайды. Бұл ретте оның мүдделері мектеп бағдарламасының 
шегінен тыс жерде жатыр. Осының барлығы негізгі орта мектептегі оқу 
үрдісінің ерекшеліктерін анықтайды. 
Жасөспірім үшін сабақ тек 40 минуттық оқу ғана емес. Бірінші кезекте 
бұл құрдастарымен және мұғаліммен қарым-қатынас үдерісі. ШЖМ-да бұл 
үдеріс әртүрлі жастағы сыныптардың жұмысында одан да күрделі болып 
табылады. Бұл ретте бір сынып шегінде оқушылардың оқуға деген көзқарасы, 
жалпы даму деңгейі, материалды меңгеру тәсілдері, қызығушылықтары әртүрлі 
болуы мүмкін. Педагогке оқу үдерісін тиімді ұйымдастыру үшін осы 
ерекшеліктерді ескеру маңызды.
Педагогке білім алушыларды қызықтыру үшін жұмыстың оңтайлы 
формалары мен әдістерін таңдау, білім алуды субъективті қажет ету, өзін-өзі 
жетілдіру және өзін-өзі жетілдіре отырып дағдыларын қалыптастыру үшін 
оқыту үдерісін танымдық және толық мәнді сипаттағы міндеттермен 
толықтыру маңызды.
Осылайша, оқыту үдерісін қалыптастыруға ықпал ететін факторларға 
мыналарды жатқызуға болады:
•
Танымдық: ойлау, есте сақтау, қабылдау, зейіннің, қиялдың, 
интеллектуалды рефлексия ерекшеліктері 
•
Тұлғалық: білім алушының мотивация деңгейі, өзін-өзі бағалау 
ерекшеліктері, білім алушылар ұжымындағы қарым-қатынас, 
•
Әлеуметтік фактор: зияткерлік ортаның ерекшеліктері, мұғалім 
тұлғасының әсері 
•
Жас ерекшеліктері: жалпы психологиялық жас сипаттамалары 
•
Жеке-типологиялық фактор: темперамент ерекшеліктері, Жалпы 
және арнайы қабілеттердің даму деңгейі.
Барлық осы факторлар өзара байланысты және өзара негізделген. Негізгі 
орта мектепте ШЖМ педагогі оларды зерттеу және жобалау қызметін 
ұйымдастыру кезінде ескеруі керек. Олар зерттеу және жобалау қызметінің 
типтерін, нысандары мен әдістерін таңдап анықтайды. 

77 
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 
қазандағы «Білім берудің барлық деңгейлерінің мемлекеттік жалпыға міндетті 
білім беру стандарттарын бекіту туралы»№ 604 бұйрығына сәйкес негізгі орта 
білім берудің мақсаты – жеке тұлғаның жалпы мәдениетін қалыптастыру, 
тұлғаны қоғам өміріне бейімдеу, мамандықты, саналы таңдау және меңгеру 
үшін, оның ішінде білім алушылардың ерекше білім алу қажеттіліктері мен 
жеке мүмкіндіктерін ескере отырып, негіз құру. Бұйрықта көрсетілгендей 
негізгі орта білім берудің басты міндеттері білім алушыларды қалыптастыру 
және дамыту болып табылады:
1) рухани-адамгершілік қасиеттер;
2) ғылым негіздері бойынша базалық білім жүйесі;
3) өз бетінше оқыту және жеке өзін-өзі дамыту дағдылары;
4) оқу, жобалау, зерттеу қызметін жүзеге асыру дағдылары;
5) сыни және шығармашылық ойлау дағдылары;
6) социумда өздігінен іске асыру және өзара іс-қимыл жасау дағдылары.
Бұйрыққа сәйкес, негізгі орта білім беру мазмұны мынадай бағдарлауды 
ескере отырып айқындалады: 
1) қазіргі қоғамның динамикалық сұранысқа сәйкестігі;
2) сыни, шығармашылық және позитивті ойлауды дамыту қажеттілігі;
3) оқу пәндерінің мазмұнын интеграциялауды күшейтудің орындылығы;
4) бастауыш білім беру мен негізгі орта білім беру деңгейлері арасында 
білім беру мазмұнының үздіксіздігі мен сабақтастығы қағидатының сақталуын 
қамтамасыз ету;
5) білім беру мазмұнының академиялық және практикалық бағыты 
арасындағы теңгерімді сақтау;
6) оқыту, тәрбиелеу және дамыту бірлігін қамтамасыз ету.
Бұл ретте «Негізгі орта білім беру деңгейінде оқу үдерісін ұйымдастыру 
оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі қағидатын, оның ішінде білім алушылардың 
ерекше білім алу қажеттіліктері мен жеке мүмкіндіктерін ескере отырып іске 
асыруға бағытталған». Сонымен бірге «Оқу процесін ұйымдастыру оқытудың 
интерактивті әдістерін пайдалануды көздейді, олар мәселелерді талқылауда 
белсенділік танытып, көзқарасты дәлелдей отырып, іздестіру мен конструктивті 
шешім қабылдау туралы бастаманы ұйымдастыруға негізделген».
Бұйрықта зерттеу және жобалау қызметінің маңыздылығы атап 
көрсетіледі. Мысалы, бұйрықтың 18-тармағында: «Міндетті оқу пәндерін 
оқытумен қатар элективті курстар, аудиториядан тыс сабақтар өткізу, білім 
алушылардың ғылыми жобаларға қатысуы қарастырылған. Бұл ретте «білім 
алушылардың жобалау және зерттеу қызметінің дағдыларын дамытуда 
бірізділікті қамтамасыз ету білім беру ұйымдарында білім беру үдерісін 
ұйымдастырудың негізгі қағидаттарының бірі болып табылады». 
Осылайша зерттеу және жобалау қызметі ҚР БҒМ құжаттарымен 
реттеледі. Сондықтан негізгі орта мектептегі жобалау және зерттеу қызметі-
үдерістің қажетті және міндетті бөлігі.

78 
Негізгі орта мектептегі жобалау қызметі топтық және жеке түрде жүзеге 
асырылуы мүмкін. Жас ерекшелігіне сәйкес жасөспірім шақта коммуникативтік 
дағдыларды игеру мақсаттары бірінші орынға шығады. Сондықтан топтық 
формада ұйымдастырылған жобалау немесе зерттеу қызметі ерекше маңызға 
ие. Әсіресе, ШЖМ жағдайында әртүрлі жастағы топтарда жобалар жасау 
маңызды. Мұнда ересек балалар жобаға жауапты және бақылаушы рөлінде, ал 
кіші балалар – орындаушылар және зерттеу нәтижелерін тіркеуші рөлінде өнер 
көрсете алады. Бірақ бұл ретте білімалушыны жеке жұмыс түрін таңдау 
мүмкіндігінен айырмау керек. 
Қазақстан Республикасының негізгі орта ШЖМ білім алушыларының 
жеке жобалық және зерттеу жұмыстары туралы ақпарат 4-диаграммада 
берілген. 

жүктеу/скачать 5,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: