Microsoft Word Лекциялар жинағы Физик doc
жүктеу/скачать 0,56 Mb.
|
Дәріс Физика пәні
- Бұл бет үшін навигация:
- (сұйық немесе тұтқыр)
- Тыныштық үйкеліс күші.
- Ішкі үйкеліс күші деп бір дененің өз бөліктері арасындағы үйкелісін айтамыз. Мысалы сұйықтар мен газдардың әртүрлі қабаттарының арасындағы
| Бұл күш үйкеліс күші. Үйкеліс күші дегеніміз – денелер тікелей жанасқанда пайда болатын және әрдайым жанасу бетінің бойымен бағытталатын күшті айтамыз.
Үйкелістің екі түрі бар: сыртқы үйкеліс (құрғақ) және ішкі үйкеліс (сұйық немесе тұтқыр). Екі дененің өзара әсерлесу күшін сыртқы үйкеліс күші деп атайды. Сыртқы үйкеліс денелер қозғалғанда ғана емес, денелер салыстырмалы тыныштықта тұрғанда да болады. Мұндай күшті тыныштық үйкеліс күші деп атайды. Ал егер дене бір – біріне қатысты қозғалатын болса, онда олардың бір – біріне қатысты қозғалысының мазмұнына байланысты сырғанау, домалау үйкеліс күштері деп бөледі. Тыныштық үйкеліс күші. Тыныштық үйкеліс күші жанасатын беттерге бағытталған тепе –теңдік күшінің проекциясымен анықталады. Ол осы күшке қатысты пропорционалды түрде, қозғалыс басталғанға дейін өседі. Үйкеліс күшінің тепе – теңдік күшінің проекциясына тәуелділік графигі мынындай түрде бейнеленеді. Ішкі үйкеліс күші деп бір дененің өз бөліктері арасындағы үйкелісін айтамыз. Мысалы сұйықтар мен газдардың әртүрлі қабаттарының арасындағы үйкеліс. Сыртқы үйкеліспен салыстырғанда мұнда тыныштық үйкелісі жоқ болады. Егер денелер бір –біріне қатысты сырғанаса және де тұтқыр сұйық қабатымен бөлінген болса, онда үйкеліс сұйық қабатында болады. Мұндай жағдайда гидродинамикалық үйкеліс (сұйық қабаттың қалындығы айтарлықтай қалың) және шекаралық үйкеліс (граничный) (сұйық қабаттың қалындығы 0,1 мкм тең немесе одан кіші) жайында айтылады Сыртқы үйкелістің бірнеше заңдылықтарын қарастырайық. Бұл үйкеліс беттесуші жазықтықтардың бұдырлығымен түсіндіріледі, ал жылтыр жазықтықтар жағдайында үйкеліс молекулалар арсындағы тартылыс күшімен түсіндіріледі. Жазықтық бетінде жатқан және оған горизонталь бағытта F күші түсірілген денені қарастырайық. Дене түсірілген F күші артық болғанда ғана қозғалысқа келеді. Fуйк үйкеліс күшінен Француз физиктері Г. Амонтон және Ш. Кулон тәжірибелік жолмен келесі заңды тағайындады: Сырғанаудың Fүйк үйкеліс күші қысымның N нормаль күшіне тура пропорционал: Fүйк= f N, мұнда f – сырғанаудың үйкеліс коэффициенті, ол беттесетін жазықтықтардың қасиетіне тәуелді. Үйкеліс коэффициентінің мағанасын қарастырайық. Егер дене көлбеулік бұрышы α тең көлбеу жазықтықта орналасса, онда ол дене F ауырлық күшінің Осыдан (дене сырғанауының басы) F = Fүйк, немесе Psinα0 = fN = fPcosα0, бұдан f = tgα0. жүктеу/скачать 0,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|