Микротехника негіздері (Әдістемелік оқУ ҚҰралы) Алматы
Кесінделерді заттық шыныға жабыстыру
жүктеу/скачать 2,96 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.10 Гистологиялық препараттарды бояу
| Кесінделерді заттық шыныға жабыстыру
Микротом арқылы жасалынған кесінділерді бояудан бұрын заттық шыныға жабыстыру керек. Микротомды препараттар үшін қалыңдығы 1-1,2 мм заттық шынылар қолданылады, шынының бір жағында ені 1-1,5 см қарапайым графит қарындашпен жазылатын, ешқандай сұйықтықта жуылмайтын жазбаға арналған орын бар. Заттық шынылар өте таза және майсыз болуы керек. Мұны істеу үшін оларды щеткамен және ыстық сумен, сабынмен мұқият жуу керек. Содан кейін оларды салқын сумен шайып, 3:1 немесе 4:1 қатынасында концентрлі күкірт қышқылымен (хром қышқылымен) калий дихроматының қаныққан сулы ерітіндісіне салады. Күкірт қышқылын сумен кез-келген пропорцияда араластырғанда жылу көп бөлініп, сұйықтық көлемінің қысылуы жүреді. Осыған байланысты күкірт қышқылын суға аса сақтықпен құю қажет. Жақсы жуылған және мүлдем таза заттық шыныларға ақуыз немесе басқа желімсіз парафиннің бөліктері жабыстырылуы мүмкін. Ақуыздарды дайындау. Тауық ақуызы тең көлемдегі глицеринмен біріктіріліп, жақсылап шайқалғаннан кейін бүктелген қағаз сүзгісі арқылы сүзіледі. Сүзу өте баяу жүреді, бірнеше күн бойы, сондықтан шұңқыр (воронка) жоғарыдан жабылуы керек. Ақуыздың глицеринмен қоспасына және ол сүзілетін ыдысқа фенолдың немесе тимолдың (кез-келген антисептикалық) кристалы қосылады. Сүзілген ақуыз пайдалануға дайын. Ол пенициллин флакондарына құйылады. Олардың әрқайсысының тығынына шыны таяқша салынған төменгі жағымен ол құйылған сұйықтыққа тиіп тұрады. Кесінділерді заттық шыныға келесі ретпен жабыстыру ыңғайлы: Таза заттық шынының шетіне шыны таяқшаны екі рет жеңіл тигізіп, ақуызды тамызу керек және пипеткамен тазартылған (дистилденген) судың бірнеше тамшысын заттық шынының бүкіл бетіне біркелкі жағу керек. Саусақ әуелі тазаланып спирт-эфирде майсызданған болуы керек. Этикеткаға орын қалдырып, ақуызды шынашақпен шыныға жағу керек. Заттық шынының бір шетіне қарапайым қарындашпен мұқият этикетка жазу керек. Ол бөлшек түрінде жазылады, онда заттық шынының реттік нөмірін және фиксация санын көрсетеді. Қалған жерге кесіндінің қалыңдығын және медианалық кесінді координаттарын жазыңыз. Кесілген парфинді кесінділердің бөлімдерін суға мұқият түсіріп, олардың беткі жағымен препараттық ине немесе жақсы суланған қылқыламмен тартып, заттық шыныға орналастырады (12-сурет). Кесінділер жылтыр жағымен төмен орналасуы керек. Бір заттық шыныға бір немесе екі жабынды шыныны алып жатқан аймаққа сәйкес келетін кесінділерге салуға болады. Заттық шыныға кесінділерді қатаң реттілікпен бірінен соң бірін қатарлатып орналастыру керек (13-сурет).
Көбінесе, препараттың басталуы жоғарғы бұрышта болады, демек, алғашқы кесінді сонда салынып, ал келесілері төменге келтіріліп салынады. Бұл бірінші қатарды жасайды, оның ұзындығы жабынды шынының ұзындығынан сәл аз болуы керек. Бір қатардағы бөлімдердің санын санап, кесінділердің бүкіл парафин лентасын скальпельмен бірдей аймақтарға бөліп, оларды заттық шыныға бүйір жағының ұзындығына перпендикуляр етіп орналастырыңыз. Микротомнан алынған кесінділер әрдайым біршама қысылған және мыжылған болады. Сапалы препараттарды жасау үшін оларды түзету керек. Ол үшін кесінділерді салғаннан кейін, заттық шыныны спиртовкамен өте мұқият қыздыру керек, суы қызған кезде көлемін көбейтіп, кесінді жайылып тұратын етіп. Судың температурасы парафиннің балқу температурасынан сәл төмен болуы керек, оны жұмсартатын, бірақ, ерітпейтіндей, әйтпесе препарат бұзылуы мүмкін. Сонымен қатар, парафинге қатырылған кесінділерді жаю үшін температурасы 40°С- дейін көтерілетін арнайы жылытқыш үстелше қолданылады (14-сурет). 14-сурет. Арнайы гистологиялық кесінділерге арналған жылытқыш үстелше. Оған бетінде орналасқан кесінділер бар заттық шыныны қояды. Үстелшенің жылуы арқылы шыныда қалған бір тамшы су жылып парафин кесінділерін жаяды. Үстелше болмаған жағдайда қайнаған суды пайдалануға болады. Су суып қалмау үшін астын отпен жылытып отыру керек. Препараттарды түзету үшін жеткілікті болған кезде және су суыған кезде, заттық шыныны сәл еңкейтіп, артық суды оның бұрышынан төгіп тастаңыз. Кесінділердің орналасуын инемен мұқият реттеңіз, оларды мұқият және тығыз етіп қатар қойыңыз. Бөлімдер ұзына бойы және көлденең бағытта бір-біріне параллель болуы керек, содан кейін оларды микроскоп арқылы қарау оңайырақ болады. Заттық шыныны фильтр қағазымен тазалап, оны саусақ жастықшаларымен қысып және мүмкіндігінше тезірек арнайы трафареттегі көзілдірікті 37-400С температурасы бар термостатқа қою керек. Егер судағы парафин қатып қалған күйде, бөлме температурасында буланса, онда суды алып тастағаннан кейін шыны мен парафинің арасында жарықтар пайда болады, олар препараттарды бояу кезінде кетуі мүмкін. Су термостатта буланған кезде, жұмсартылған парафин пайда болған бос жерлерді толтырады және кесінділер шынаға мықтап жабысады. Кептіру 5-7 күнге созылады. Кептіруден кейін кесінділер жарықта толығымен біркелкі мөлдір болуы керек (объектінің болуына байланысты ұлпалар ескерілмейді). Кептіруден кейін кесінділер жарықта толығымен біркелкі мөлдірлікке ие болуы керек (объектінің болуына байланысты ұлпалар ескерілмейді). Шынының артқы жағының шағылысқан жарықтарында кесінділерде жеңіл жарық айна жарқырауы болмауы керек. Жарқырау кесіндімен заттық шынының арасында ауаның болуын көрсетеді. Кейінгі операцияларда олар қабыршақтанып кетеді, оны түзету үшін желімделген кесінділерді 40-500 спиртте 2-3 минутқа батырып, термостатта 40°C температурада қайтадан кептіру керек. Кесінділері бар заттық шынылар қажет болған жағдайда шаңнан қорғалған жерде шексіз сақталуы мүмкін. 1.10 Гистологиялық препараттарды бояу Гистологиялық препарат микроскоппен қарағанда жарықты жақсы өткізетін және барлық құрылымын толық сақтаған болуы қажет. Препарат кірленбеуін және зақымданбауын қадағалап арнайы бояу үшін арналған ыдыстарды пайдалану керек. Клетканың әртүрлі бөліктері және клетка аралық элементтер бояу түрлерін әрқалай қабылдайды. Препараттарды бояу физико-химиялық процестерге негізделген. Алдымен физиканың диффузды (ену), адсорбция (үстіртін сіңіру) және абсорбция (терең сіңу) құбылыстарын байқауға болады. Клетканың тығыздығы мен бояудың шашырауы маңызды емес. Гистологияда бояулар 3 түрге: негізгі, бейтарап және қышқылдық деп бөлінеді. 1. Негізгі бояулар клетка мен ұлпалардың құрылымдарын, құрамында ДНҚ бар ядроның хроматинин, құрамында РНҚ бар ядрошықты бояу үшін қолданылады, Осыдан базофильді деген атау шыққан. 2. Қышқылды бояулар - бөлшектерді бояу үшін (эозинофильді лейкоциттердің түйіршіктерін, клетка цитоплазмасын және т.б.) қолданылады. Осыдан оксифилді атауы шыққан. Бұл топқа эозин, эритрозин, қышқылды фуксин, қызыл конго және т.б. бояулар кіреді. 3. Бейтарап бояулар сулы қышқылды ерітінділер мен негізгі бояулардың қосылуынан пайда болады. Бұл топқа су, эозинді қышқылды метилен көк және т.б. жатады. Бояудың сапалы және біркелкі болуы фиксациялауға да байланысты екенін естен шығармау керек. Ол үшін бояу заңдылықтары мен әдістемелерін қатаң сақтау керек. Гистологияда қолданылатын бояулар - табиғи және жасанды болып бөлінеді. Гистологиялық бояуларды бірнеше түрге: негізгі, бейтарап (нейтральные), қышқыл. Негізгі бояулар базофильді деп аталады (гематоксилин, тионин, кармин, метилді жасыл (метиловый зеленый) т.б. Бейтарап бояуға: судан III, судан IV, метилен көк (метиленовый синий), қыщқыл бояуға: эозин, қышқыл фуксин, конго қызыл (конгорот), эритрозин жатады. Барлық гистологиялық бояу әдістерін негізгі екі топқа бөлуге болады. Бірінші шолу-зерттеліп отырған нысанға жалпы шолу жасау. Зерттеп отырған арнайы мүшелерді немесе жас клетка элементтерін бояу. Екінші топтық әдістерді қолдану өте күрделі және ерекше бекіту әдістерін пайдалануды талап етеді. Гистологиялық кесінділерді бояған кезде жақсы нәтиже алу үшін, төмендегі ережелерді ұстану қажет: - Бояулар таза болуы керек, кез-келген бояғыш затты қолданар алдында сүзгіштен өткізу керек, сулы ерітінді тек дистилденген судан жасалады. Алдымен төмен байытылған бояумен, кейін жоғары байытылған бояумен бояу керек. Бұл әдісті қолдану пайдалы. - Кесінді жасау мен бояу талаптарын қатаң сақтау керек. Кесіндіні боямас бұрын арнайы өңдеуден өткізген жөн. Парафин түссіз болмағандықтан, бояу процессін қиындатады, сондықтан оны кесіндіден бөліп алу керек. Бұл үшін кесіндіні парафиннен ажырату керек, ал осы процесті депарафинизация деп атайды. Ол үшін кесінді парафинін ерітіп, спиртпен сусыздандырып, суда шаяды. Іс жүзінде ол былай жүреді, биологиялық стакандарға белгілі бір ерітінділерді құйып, этикетка жапсырылады. Депарафинизация мен дегидратацияны мынадай ретпен орындайды: I Ксилол (бензол, толуол) - 2 мин II Ксилол (бензол, толуол) - 2 мин I Абсолютті спирт - 2 мин II Абсолютті спирт - 2 мин І 96°-ты спирт - 2 мин ІІ 96°-ты спирт - 2 мин 90°-ты спирт - 2 мин 80°-ты спирт - 2 мин 70°-ты спирт - 2 мин Дистилденген су - 10 мин. жүктеу/скачать 2,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|