Министерство сельского хозяйства республики казахстан

271
кобальт, мыс, йод, жез, темір, марганец жəне витаминдер А, Д, Е жетіспеушілігі өте əлсіз 
қозылардың тууына жəне саулықтың сүтінің кемуіне апарып соғады.  
Қойларға  арналған  азықтар  сапалы  болып,  ас  қорту  жүйелерінің  ауруларына 
ұшыратпайтын, əсіресе ұнтақты азықтар тыныс жолдарына тұрып, өкпесіне кетіп, əртүрлі 
ауру  тудырмас  үшін  дымқылдап  берген  дұрыс.  Ас  тұзы  мен  зат  алмасу  процесстерінің 
жұмысын бұзып уланбас үшін, тəуліктік мөлшерін ірі қойлар үшін – 10-15 г, қозыларға – 5-
8г  аспауы  керек.  Қойларды  таза  сумен  қамтамасыз  ету  керек,  əсіресе  олардың  жаз 
айларында суға сұранысы жоғары болады да тəулігіне кем дегенде екі рет, таңертең жəне 
кешке суарылуы қажет. Қойлардың күтімі жақсы болып, таза жерлерде ұстаған жағдайда 
жүннің өсуі жақсарып, сапасы артады, іші таза емес, ылғалдығы жоғары, асты сыз жерлерде 
ұстағанда,  олардың  жүндерінде,  əсіресе  бауыр  жүндеріне  нəжістер  қатып,  оның  түсін 
сарғайтып,  серпінділігі  төмендеп,  сыңғыш  болып,  сапасы  нашарлайды.  Қойлардың 
жүндерінің  сапасын  төмендетпеу  жолында,  сол  сияқты  оларды  тікенек  шөптердің  ішіне 
жібермей  маяларды  қоршап  қояды.  Қойлардың  басқа  малдардан  артық  биологиялық 
ерекшеліктері,  олардың  ірі  топтармен  жайылып,  көптеген  жерлерде  жыл  бойына,  қар 
астынан керек көректерді тауып жейді (тебіндеп). Олар тауылы, шөлейт, жартылай шөлейт 
жерлерде  жайылып  көректенеді,  əсіресе  жаз  айларында  шөбі  қысқа  қыратты  жерлерде 
жайылса,  қысқы  кездерде  шөбі  қалың,  шалғынды  аймақтарда  қар  астынан  тебіндеп 
азықтанады.  Егер  ауа  құрғақ  болса,  ірі  қойлар  суықтан  қорықпайды,  бірақ  қатты  желді, 
ылғалды-жауынды  күндері  суыққа  төзімсіз  болады.  Буаз  сулықтарды  мұздақ  қарлы 
жерлерге  жаюға  болмайды.  Ондай  жағдайда  олардың  тұяқтары  қыйылып,  мұз 
қабыршақтарын жұтып, іш тастауға апарып соғады. Буаз саулықтарды қоздар алдында 20-
30 күн бұрын, жəне туғаннан соң 5-7 күндер бойы жайылымға шығармай қолда тұрғызып 
күтеді.  Саулықтарды  қозыларымен  бірге 20-30 күннен  кейін  құрғақ,  шөбі  мол  жерлерге 
жаяды.  Қойларды  көбінесе 0º дейінгі  температурада,  бірақ  ауа  құрғақ  кездерінде 5-6ºС 
жоғары болмаған жөн. Жылы сызды қораларда  ұстағанда олардың тұяқтары ауруға ұшырап 
(айырма болып), жүні нашар өсіп, түсіп өнімі төмендетеді. Сондықтан қой қоралар құрғақ, 
ауа  температурасы 5-6ºС,  ылғалдығы 80 % жəне  газдардың,  əсіресе  аммиактың 
концентрациясының  көбейіп  кетпес  үшін  қалыпты  желдетілуі  керек.  Малдың  қоректік 
заттарға  деген  қажеттілігі  арнайы  жүргізілген  ғылыми-шаруашылық,  физиологиялық 
тəжірибелерде  зерттеледі.жан-жақты  жүргізілген  зерттеу  жұмыстарының  нəтижесінде 
малдың біркелкі өсіп, сүт, ет, жүн сияқты өнім беруі, буаз малдың іштегі төлі дұрыс жетілуі 
үшін  олардың  организміне  қажетті  қоректік  заттардың  мөлшері,  яғни  азықтандыру 
нормасы анықталады. Азықтандыру нормасы деп малдан сапалы, əрі мол өнім алуға қажетті 
қоректік  заттардың  тəуліктік  мөлшерін  айтады.  Азықтандыру  нормасы  малдың 
физиологиялық күйіне, жынысына, жасына, тірілей салмағы мен өнімділігіне байланысты 
жасалып, малдың азыққа деген тəуліктік мұқтаждылығының шамасын білдіреді. Елімізде 
қабылданған азықтандыру нормаларында, малдың азыққа деген мұқтаждығының шамасын 
білдіреді.  Елімізде  қабыланған  азықтандыру  нормаларында,  малдың  азыққа  деген 
мұқтаждығының жалпы дəрежесі – азық өлшемі, қорытылатын протеин, кальциий, фосфор, 
каротин жəне микроэлементтер мен ас тұзының мөлшері арқылы сипатталады. Малға жыл 
бойы  бір  норма  белгілеуге  болмайды.  Өйткені  ол  малдың  физиологиялық    күйіне 
байланысты өзгеріп отырады. Мысалы, саулықты алатын болсақ, оған буаз кезінде, қозы 
емізетін  мерзімінде,  қозысынан  айырғаннан  кейін  азықты  əр  түрлі  нормамен  белгілеуге 
тура келеді. Азықтандыру нормасы тиісті бір мерзімге арналып жасалады, сол мерзімнің 
бір тəулігінде малдың əр басына қанша қоректік заттар керек екендігін білдіреді.   Азық 
рационы деп малға бір күн ішінде беруге ыңғайлап, есептеліп алынған азық түрлері мен 
мөлшерін  айтады.  Азық  рационы – ғылыми  негізде  үйлестіріліпалынған,  жалпы 
жұғымдылығы, қорытылатын протеині, минерал заттары мен каротиннің мөлшері жағынан 
азық  нормасына  сəйкес  келетін  əр  түрлі  азықтардың  қосындысы.  Малды  азықтандыру 
процесінде, рацион жеке азықтың желінуіне, малдың денсаулығы мен өнімділігіне қарай 
тексеріліп  анықталады.  Қой  шаруашылығы  Қазақстан  мал  шаруашылығының  жетекші 

 
272
саласы  болып  келген,  қазір  де  солай,  алдағы  уақытта  да  солай  бола  береді.  Оның  солай 
болуының  себебі,  қой  негізінен  жайылым  малы.  Қазақстанның 180 млн.  гектарға  жуық 
табиғи жайылымын тек қой малы ғана тиімді пайдаланады. Соның нəтижесінде ең арзан ет, 
жүн, тері, басқа да өнімдер өндіруге болады. Сондықтан Қазақстан даласын қой малынсыз 
елестету қиын. Қой шаруашылығын нарық заманына экономикалық жағынан тиімді етіп 
өсірудің  кілті – ғылым  мен  озат  тəжірибенің  берік  бірлігінде.  Соңғы  жылдарда  дүние 
жүзінде  ауыл  шаруашылық  ғылымдарының  қатарына  қой  жөніндегі  ғылым  сан  алуан 
жаңалықтарымен,  жаңа  технологиялармен,  селекция  əдістерімен  байытылды.    Қой 
шаруашылығында ет пен жүннің сапасы мен санын көбейту оларды негізінде жақсы күтіп-
бағуға байланысты екені ежелден айқын. Шаруашылық тəжірибелеріне сүйенетін болсақ, 
қойды  дұрыс  күтіп  бағу  бұл  салада  жақсы  көрсеткіштерге  жету.  Қой  шаруашылығы 
жергілікті  жерлердің  климатына  тікелей  байланысты.  Себебі  бұл  жағдай  қойлардың 
денсаулығына, өсімталдығына, ет, жүн жəне тері өнімдеріне əсерін тигізеді. Қойды күзде 
бағудағы ең үлкен шарттың бірі-оның күнделікті өрісте жайылу уақытын неғұрлым ұзарта 
түсу болады. Алдыңғы қатарлы қой өсірушілердің тəжірбесі бойынша, бұл кезде қойдың 
бір күнде жайылатын уақыты 13-14 сағаттан кем болмауы тиіс, ауқатты жерлерді пайдалану 
қажет. Жайылымның қандайы пайдаланылса да, қойды тұздан тарықтырмау керек. Тұз жеп 
жүрген  қойлар  шөпті  шабытты  жеп,  жылдам  семіреді.  Қойға  керекті  қоректік  заттардың 
мөлшерін анықтау-қойдың тұқымына, жынысына, жасына, тірілей салмағына, өнімділігіне, 
саулықтың  буаз-қысырлығына  жəне  сол  шаруашылықтың  негізгі  бағытына  байланысты 
болады.  Қойды  дұрыс  азықтандыру  мəселесінің  маңызы  өте  зор  болады.  Дұрыс 
азықтандырылмаса, қойдың тіршілігін сақтау, олардан жүн, ет, сүт өнімдерін мол алу, буаз 
қойлардың  іштегі  төлін  жақсы  жетілдіру  мүмкін  болмайды.  Қой  тиісті  норма  бойынша 
жақсы азықтандырылса, берілген азық босқа ысырап болмайды. 
        Азық  нормасы  дегеніміз-  қойдың  тіршілігін  сақтап,  одан  тиісті  өнім  алу  үшін 
жұмсалатын  қоректік  заттардың  анық  жасалған  мөлшері  болады.  Азықтың  қоректілігін 
азық бірлігімен есептелінеді.  
Төмендегі 1 жəне 2 кестелерде қойлардың қалыпты азық нормалары келтірілді. 
 
Кесте1. Қозысының жасына қарай саулық қойға азық беру норма 
№  Топтар 
Саулықтың 
тірілей 
салмағы (кг) 
Жалқы қозылы қойға 
Егіз қозылы қойға 
Азық бірлігі  Сіңімді 
белогі 
Азық 
бірлігі 
Сіңімді 
белогі 
1 I 
40  1,45-1,55 139-140 
1,60-1,80 
145-165 
2 II 
50  1,60-1,70 135-150 
1,70-1,90 
150-175 
3 III 
60 
1,70-1,80  145-160 
1,85-2,05 
160-185 
4 IV 
70 
1,80-1,90  150-165 
1,85-2,15 
165-190 
 
        Қозылар 15-20 күннен кейін-ақ шөп жей бастайды. Бір-біржарым айдан соң олар шөпті 
көп жейді, бұл кезде оны толық сіңіре алатын болады. Сол кезден бастап қозылар емуін 
сиректете  береді.  Сондықтан  қозылары  ересек  қойға  азық  берудің  басқа  нормасы 
қолданылады. Қойды нормамен азықтандырудың өзгешелігі бар. Қой басы көп сондықтан 
олардың  əрқайсыысын  жеке-жеке  азықтандыру  өте  қыйын  болады  жəне  оның  қажеті  де 
жоқ. Тек аса бағалы тұқымдық əрбір қошқарды ғана жеке азықтандыруға болады. Кейде 
көрмеге  дайындалатын  қойдың  əрқайсысы  да  жеке  нормамен  азықтандырылады. 
Сондықтан  қойды  азықтандыру  нормасы  тек  орта  есепті  мөлшер  белгілеп,  қойға  рацион 
жасау үшін керек болады. Денесіне барған қоректі заттар жеткілікті бола тұрса да, мұндай 
шөпті  қойдың  артық  жейтін  себебі-азықтың  көлемі  аз  болып,  қойдың  қарны  тоймай 
қалуынан  болады,  ал  нашар  қойлар  азықты  олармен  таласа  жей  алмайды,  кейде  тіпті 
өздерінің тиісті нормаларын да пайдалана алмай қалады. Соның нəтижесінде ондай қойлар 
тез арықтайды. 

273
           Кесте 2.  Қозылары ересек саулық қойға азық беру нормасы  
№ 
Топтар 
Саулықтың тірілей салмағы (кг)
Азық бірлігі  Сіңімді белогі (г) 
40 
     1,35-1,50 
       110-115 
1 
I 
50 
     1,45-1,60 
       115-130 
2 
II 
60 
     1,55-1,70 
       125-140 
3 
III 
70 
     1,65-1,80 
       130-145 
         Егер  азық  рационы  бірыңғай  көлемді  азықтан  жасалған  болса,  қойдың  қарны 
қампыйып  тойған  сыяқтанғанымен,  олардың  ішіндегі  қоректі  заттары  жеткіліксіз  болуы 
мүмкін. Əрине, егер қой күніне 3,5 - 4 кг шөп жей алатын болса, онда қандай нашар шөп 
болса да, оның сол мөлшердегі қоректі заттары жеткілікті болар еді. Бірақ бір қой күніне 
ондай мөлшерлі шөп жей алмайды. 
        Биязы  жүнді  қойды  қоректі  азықтармен  тиісті  мөлшерде  қамтамасыз  етумен  қатар, 
азықты  күнделікті  беру  тəртібін  сақтау  өте  зор  маңызды  орын  алады.  Шаруашылықтың 
көбінде,  биязы  жүнді  қойлардың  қыстыгүні  негізгі  азықтары  шөп  пен  сабан  болады. 
Азықтың қайсысын қай ретте жəне қай мезгілде беру қолайлы екендігі жоғарыда айтылды. 
Əдебиеттер  
1. Байытканов К.А. Қазақстанның шабындықтары мен жайылымдықтарын жақсарту.
Алматы, 1992. 
2. Зыков Ю.Д., Копытин И.П. Мал азығын өндіру. Алматы, 1994.
3. Зыков А.А. Жем шөп қорының ресурстары.
4. Төреханов А.Ə. Табиғи жайылымдарды тиімді пайдалану негіздері.
5. Əлімов Е. Алматы облысының шөл аймағындағы жайылымдарды жақсартудағы
агротехника. 
6. Матвеев В.И. Шөл жəне шөлейт жайылымдарда игеру жəне жақсарту
7. Сарбасов Т.И жəне басқалары. Қойға арналған түйіршектелген жем-шөп қоспасы.
УДК  639.3(574) 
РОСТ И РАЗВИТИЕ РУССКОГО И СИБИРСКОГО ОСЕТРОВ ПРИ РАЗВЕДЕНИИ 
ИХ В ПРУДОВЫХ ХОЗЯЙСТВАХ ЖАРКЕНТСКОГО РЕГИОНА 
Нургазы К.Ш., Кайруллаев К.К., Кулманова Г.А., 
Нургазы Б.О., Турганбаева Ф.А. 
Казахский национальный аграрный университет, г. Алматы 
Аңдатпа 
Мақалада Жаркент өңірі жағдайында орыс жəне сібір бекірелерінің өсуі мен дамуы 
туралы мəліметтер келтіріледі. 
Annotation 
This article presents data on the growth and development of Russian and Siberian sturgeon 
at breeding them in fish farms Zharkent region. 
Ключевые  слова:
  осетровые,  аквакультура,  рост  и  развитие  русского  и  сибирского 
осетров, кормление. 
 Введение  
 Осетрообразные относятся к хрящевым ганоидам и разделяются на семейства осетро-
вых и веслоносых. Представители отряда относятся к проходным, полупроходным и прес-
новодным рыбам, населяющим водоемы Европы, Северной Азии и Северной Америки [1]. 

 
274
Большинство осетровых – это крупные, долго живущие ценные промысловые рыбы. 
Многие  виды  имеют  особую  товарную  ценность.  Осетровых  добывают  в  естественных 
водоемах и выращивают в товарных хозяйствах. Поэтому имеются сведения о росте рыб, 
полученные не только в результате определения возраста по спилам лучей плавников, но 
при слежении за ростом во время экспериментального и товарного выращивания, а также 
при  выращивании  молодняка  в  качестве  посадочного  материала.  Интерес  к  осетровым 
рыбам  в  последние  годы  не  уменьшается,  и  публикации  по  их  росту  продолжают 
появляться как в России так и за рубежом [2,3]. 
По  имеющимся  статистическим  данным,  товарное  рыбоводство  в  мире  уже  в 
ближайшие годы обгонит рыболовство. Опережая другие сектора сельского хозяйства рост 
отрасли  рыбоводства  составляет  около 6-7% в  год.  И  это  на  фоне  стагнации  мировой 
экономики  в  условиях  непрекращающегося  экономического  кризиса.  Казахстан 
располагает  богатым  рыбохозяйственным  водным  фондом  и  благоприятными условиями 
для  интенсивного  развития  рыбоводства.  Основные  направления  формирования  единой 
государственной политики в области устойчивого развития рыбного хозяйства Казахстана 
на период до 2015 года определены в Концепции развития рыбного хозяйства Республики 
Казахстан  на  период 2007-2015 годы.  Формирование,  сохранение,  воспроизводство  и 
рациональное  использование  рыбных  и  других  водных  биологических  ресурсов 
рыбохозяйственных  водоемов,  развитие  рыбодобывающей  и  рыбоперерабатывающей 
отрасли, товарного рыбоводства с учетом применения новейших методов и современных 
технологий в области развития рыбного хозяйства в мировой практике являются основной 
целью и задачей. Учитывая прогнозируемый прирост населения республики и, исходя из 
рекомендуемой  наукой  нормы (14,6 кг  на  человека),  для  удовлетворения  потребности 
населения в рыбе и рыбной продукции, необходимо довести объем вылова, выращивания 
товарной рыбы и импорта рыбы до 272,0 тысяч тонн в год. 
Целью  исследований  является    формирование  научно-методической  базы  по 
технологиям получения посадочного материала и товарного выращивания ценных видов 
рыб в условиях рыбоводных хозяйств Алматинской области. 
Материалы  и  методы  исследования.  Научные  исследования  проводились  в  ТОО 
«Ирада  балык»  Панфиловского  района  Алматинской  области,  которое  занимается 
разведением форелево-осетровых рыб с 2008 года. Объектами исследования послужили – 
ценные виды промысловых рыб (русский осетр A.gueldenstaedti и cибирский осетр A.baerii 
Brandt).  Изучение  и  оценка  темпа  роста  осетровых  рыб  проводились  по  результатам 
контрольных  обловов  и  окончательного  облова.  Сбор,  обработка  и  анализ 
информационного  материала  проводились  по  общепринятым  методикам  с  применением 
компьютерных  программ.  Для  оценки  жизнеспособности  молоди  осетровых  на  разных 
этапах  выращивания  в  прудах  ежедневно  проводился  учет  погибших  особей  и 
периодически, во время сортировок и окончательного облова, применялся метод прямого 
учета.  Измерения  линейного  и  весового  роста  рыб  при  бонитировке  проводились  в 
соответствии  с  руководством  по  изучению  рыб.  Расчет  суточного  рациона  кормления 
осетровых  рыб  в  бассейнах,  прудах,  садках  проводили  по  общепринятым  в  рыбоводстве 
методикам [4,5,6]. 
Результаты и их обсуждение. При выращивании рыбы в прудах и других открытых 
водоемах  выбор  вида  в  значительной  степени  определяется  природно-климатическим 
фактором.  На  территории  Казахстана  выделены  шесть  рыбоводных  зон [7]. Наши 
исследования  были  проведены  в 6-ой  рыбоводной  зоне.  С  учетом  зональности  можно 
выращивать определенный вид рыбы. Выбор объекта разведения зависит от температуры 
воды.  Объектом  исследований  послужила  группа  эвритермальных  рыб,  оптимальной 
температурой для выращивания, которых является 17-26 
о
С.  
Одним  из  важных  критериев  жизнеспособности  осетровых  рыб  в  Жаркентском 
регионе  при  выращивании  в  прудах  является  процент  отхода  рыб  за  определенный 
промежуток  времени  (падеж).  При  анализе  колебания  процента  выживаемости  молоди 

275
русского и сибирского осетра при выращивании в прудах выявлено, что данный показатель 
колеблется от 97,4 до 98,3%.  
В целом рост и развитие русского и сибирского осетра при выращивании в прудах (по 
размерно-весовым группам) представлен в таблицах 1 – 4. 
Таблица 1 – Рост и развитие молоди русского осетра при выращивании в прудах 
Месяц 
Размерные 
группы 
Средняя 
навеска 
к концу 
месяца, г 
Прирост, г 
Средне-
суточный, г 
абсолют-
ный, г 
относитель-
ный, % 
май 
мелкие
70
0,5 
15 
24
средние
80
0,63 
19 
26,9
крупные
100
0,85 
25,5 
29,1
июнь 
мелкие
120
1,66 
50 
52,6
средние
160
2,66 
80 
66,6
крупные
190
3,0
90 
62,0
июль 
мелкие
210
3,0 
90 
54,5
средние
220
2,0 
60 
31,5
крупные
230
1,33 
40 
19,04
август 
мелкие
240
1,0 
30 
13,3
средние
250
1,1 
30 
12,76
крупные
260
1,2
30 
12,2
Сен- 
тябрь 
мелкие
270
1,0 
30 
11,76
средние
280
1,1 
30 
11,3
крупные
290
1,1
30 
10,9
Абсолютные показатели живой массы не могут стать окончательным результатом при 
определении скорости роста молоди. Для более полной картины интенсивности роста нами 
были  определены  показатели  среднесуточного  и  относительного  прироста  живой  массы 
молоди русского и сибирского осетра (табл.1-2).  
Таблица 2 – Рост и развитие молоди сибирского осетра при выращивании в прудах 
Месяц 
Размерные
группы 
Средняя 
на-
веска  к  концу 
месяца, г 
Прирост, г 
среднесуточ-
ный, г 
абсолют-
ный, г 
относитель-
ный, % 
май 
мелкие
75
0,5
15 
22,2
средние
85
0,65
20 
26,6
крупные
95
0,85
25 
30,3
июнь 
мелкие
110
1,16 
35 
37,8
средние
140
1,83
55 
48,8
крупные
180
2,83
85 
61,8
июль 
мелкие
200
2,0
90 
58,06
средние
220
2,66
80 
44,4
крупные
235
1,83
55 
26,5
август 
мелкие
220
0,66 
20 
9,52
средние
250
1,0
30 
12,76
крупные
275
1,33
40 
15,6
Сентя- 
брь 
мелкие
240
0,65 
20 
8,69
средние
275
0,83
25 
9,52
крупные
290
0,5
15 
5,3

 
276
Как  видно  из  данных  таблиц 1 и 2, среднесуточный  прирост  живой  массы  молоди 
сравниваемых  осетровых  рыб  зависит  от  видовой  принадлежности  и  месяцев  года. 
Несколько иная картина наблюдается по относительному приросту живой массы. Прежде 
всего  не  наблюдается  четко  выраженного  преимущества  разных  видов  принадлежности. 
Более  высокий  относительный  прирост  молоди  одного  вида  по  данным  пяти  месяцев  не 
подтверждается  данными  другого  вида,  хотя  они  находились  в  одинаковых  условиях 
содержания и кормления. Аналогичная смена рангов разных видов рыб по относительному 
приросту живой массы молоди наблюдается в зависимости от видовой принадлежности и 
месяца года. 
Наиболее  высокие  показатели  среднесуточного  прироста  за  пятимесячный  период 
имели  молоди  русского  и  сибирского  осетра.  Следует  отметить,  что  наблюдается 
определенная тенденция превосходства среднесуточного прироста живой массы всех видов 
молоди в июне-июле по сравнению с остальными месяцами. 
Из  данных  приведенных  таблиц  двух  видов  видна  некоторая  устойчивая 
закономерность,  присущая  всем  изучаемым  группам.  В  пределах  каждой  сравниваемой 
группы  лучшей  энергией  роста  обладают  молоди  всех  двух  видов  в  летние  месяцы. 
Превосходство их по среднесуточному приросту живой массы на 0,2––0,5 г, или 1,3-1,5% и 
относительному  приросту  на 1,0-5,3%. Значительное  превосходство  по  живой  массе  и 
интенсивности  роста  молоди  всех  видов  в  этот  период  объясняется  явлением 
температурного режима воды.  
Относительно  однородное  потомство  по  длине  туловища  получено  от  русского 
осетра.  Однако  по  сибирскому  осетру  какой-либо  закономерности  влияния  видовой 
принадлежности  и  месяца  года  на  степень  изменчивости  длины  тела  молоди  не 
установлено.  Наименьшую  среднюю  живую  массу  в  весенне-осенний  периоды  имел 
сибирский осетр. 
 
Таблица 3 –Динамика роста молоди русского и сибирского осетра, выращенных в 
ТОО «Ирада балык» 
  
Дата 
контроль-
ного 
обло
ва 
Вид рыбы n  Средняя 
масса,кг 
(Х 
 
m
x
) 
δ 
С
v 
Средняя 
длина, 
см 
(Х
 m
x
) 
δ 
С
v 
17.04.14. 
русский 
осетр 
529 
1,3
0,01 
0,12 9,2  0,48
0,0
1 
0,02 4,2 
сибирский 
осетр 
339 
1,2
0,01 
0,16 13,3 0,50
0,0
1 
0,05 10,0 
15.10.14. 
русский 
осетр 
527 
1,6
0,01 
0,12 7,6  0,58
0,0
1 
0,03 5,2 
сибирский 
осетр 
337 
1,5
0,01 
0,13 8,7  0,59
0,0
1 
0,03 5,1 
 
Анализ коэффициента вариации (С
v
) показывает, что все изучаемые виды осетровых 
рыб  характеризуются  достаточно  высокой  степенью  фенотипической  изменчивости 
(табл.3). При этом нами не установлено какой-либо закономерности, связанной с видовой 
принадлежностью или сезоном года. Наибольшую среднюю длину в апреле меяце имели 
молоди  сибирского  осетра.  По  данным  октября  месяца  наблюдается  такая  же  картина: 
наибольшую  длину  имеет  сибирский  осетр,  преимущество  которых  над  остальными 
группами составляет 0,1-0,2 см, или 2,5-3,5%, что во всех случях достоверно (Р>0,99). 

277
Таким  образом,  по  результатам  данных  исследований  установлено,  что  в  условиях 
Жаркентского  региона  Алматинской  области  молоди  русского  и  сибирского  осетра  по 
длине тела не уступают требованиям стандарта.   
Рыбоводно-биологические  показатели  молоди  русского  и  сибирского  осетра  при 
выращивании в прудах за весь период представлены в таблице 4. 
Таблица 4 – Рост  и  сохранность  русского  и сибирского  осетра  при  выращивании  в 
прудах  
Показатели 
Ед. изм. 
Вид рыб 
русский осетр 
сибирский осетр 
Период 
выращивания 
сутки
150
150
Учтено 
шт.
529
339
Исходная масса 
кг
1,3
1,2
Сохранность
%
97,4
98,3
Упитанность 
по 
Фультону 
ед.
0,8
0,7
Абсолютный 
прирост 
г
300
300
Среднесуточный 
прирост 
г
2
2
Относительный 
прирост 
%
20,6
22,2
При разработке эффективных рецептур полноценных комбикормов, в том числе и для 
осетровых  рыб,  одной  из  основных  задач  является  снижение  стоимости  этих  кормов. 
Известно,  что  интенсивность  роста  рыбы  во  многом  зависит  от  содержания  в  кормах 
протеина. 
Результаты использования отечественного и импортного корма при выращивании в 
прудах
 
молоди русского и сибирского осетра приведены в таблице 5.  
Таблица 5 – Рыбоводные показатели русского и сибирского осетра при выращивании 
в прудах с применением кормов разного производства 
Вид корма 
Вид рыбы 
русский осетр 
сибирский осетр 
начальная 
масса, кг 
конечная 
масса, кг 
начальная 
масса, кг 
конечная 
масса, кг 
импортный
1,2
1,4
1,1
1,3
отечественный
1,2
1,25
1,1
1,15
Кормление проводили вручную по рассчитанным нормам. Корм вносили порционно, 
следя  за  поедаемостью.  Исследование  показывает,  что  при  использовании  импортного 
корма по сравнению с отечественным к концу опыта масса у обоих видов молоди осетровых 
рыб была больше на 0,15 кг. Регулярно 1 раз в месяц проводили контрольные взвешивания, 
при  которых  измеряли  массу,  длину  по  общепринятым  методикам.  Для  взвешивания 
использовались электронные весы.  
Выводы.  В  условиях  Жаркентского  региона  по  уровню  и  степени  изменчивости 
основных  ценных  признаков  у  русского  и  сибирского  осетра  наблюдается  определенное 
различие. 
В  зависимости  от  видовой  принадлежности,  сезона  года  установлена  высокая 
изменчивость длины тела у молоди осетровых. Весенняя длина тела молоди варьировала от 

 
278
0,48  до 0,50 см.  Коэффициент  изменчивости  составил 4,2 – 10,4 %, при  осеннем  облове 
соответственно – 0,57 – 0,59 см  и 5,1 – 8,8%. Фенотипическая  вариация  признака  при 
большой  средней  арифметической  величине  составляет  у  русского  осетра (4,2%), а  у 
сибирского осетра (5,1%). 
Выживаемость молоди осетровых рыб при выращивании в прудах колеблется от 97,4 
до 98,3%. Показатели жизнеспособности выращиваемых осетровых рыб свидетельствуют о 
достаточно хорошей их приспособленности к условиям прудов Жаркентского региона. 
Результаты  выращивания  осетровых  в  рыбоводном  хозяйстве  ТОО  «Ирада  балык» 
показывают соответствие их по нормативам выживания и темпам роста. 
 

жүктеу/скачать 7,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: