Модуль№4 «Оқыту технологиялары»
Пайдаланылатын әдебиеттер
жүктеу/скачать 380,81 Kb.
|
zhmzht keshen-3
- Бұл бет үшін навигация:
- 3-дәріс Қазақ тілі маманының педагогика-психологиялық дүниетанымы
- Педагог-шебер
| Пайдаланылатын әдебиеттер:
ҚР Заңы Білім туралы, 2007 Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту Тұжырымдамасы, Егемен Қазақстан, № 332-333, 26.12.2003 жыл Садыков Т.С., Әбілқасымова А.Е. Жоғары мектепте білім берудің дидактикалық негіздері: Оқу құралы.-Алматы, 2003 Нұржан Ж. Қазақ тілін оқыту технологиясы, әдістемелік оқу құралы.Алматы, 2003 №3-дәріс Қазақ тілі маманының педагогика-психологиялық дүниетанымы 3.1. Қазақ тілі маманы ретінде ғылыми, педагогика-психологиялық дүниетанымының ішкі құрылымы 3.2.Қазақ тілі маманы ретінде қалыптасуда білім алушының психологиясы: ұлттық кәсіби сипаттама, жеке тұлғаның әлеуметтік дүниетанымы мен құзыреттілігі 3.3 Бәсекеге қабілетті маман: Жаңашыл педагог; Педагог - инноватор; Педагог - практик; Педагог – технолог Дүниетаным дегеніміз – дүниені түйсіну, түсіну арқылы адамның өзіне өзінің, сыртқы дүниеге қарым – қатынасын анықтаудың өзегі, күретамыры. Жалпы, дүниетаным адамның тану функциясын орындайды. Бұл оның мәнінен туындайтын негізгі ролі. Сөйтіп, дүниетанымның әр түрлі түрі, қыры, типі бар. Дүниетаным – құрылымы жағынан күрделі жүйе. Оның бастапқы және өзекті элементі – білім. Дүниетанымның құрылымдық жүйесіне адамның негізгі принциптері мен рухани құндылықтары да кіреді. Ғылым, ең алдымен, ұғымдық дүниетаным болып табылады. Қарапайым дүниетаным адамдардың өзі және қоршаған дүние туралы күнделікті іс - әрекетінде пайда болып тұратын жекелеген білімдеріне негізделеді. Ол әркімнің жеке өмірлік тәжірибесінде көрініс табады. Қарапайым дүниетаным халық даналығына сүйенеді. Педагогикалық дүниетаным ғылыми тұжырымдама ретінде адамның педагогикалық құбылыстар әлеміне көзқарасы мен көзқарастарын қамтиды. Белгілі бір дәрежеде педагогикалық дүниетаным мұғалімнің мінез-құлқы мен белсенділігін, педагогикалық процестегі кешенді педагогикалық процесте, оқушының тұлғасын тәрбиелеу мен дамытуда айқындайды. Мұғалімнің ғылыми-педагогикалық дүниетанымы – бұл ғылыми және қолданбалы педагогикалық ойлаудың, оқылатын пәндегі арнайы ғылыми ойлаудың бірлігі десек болады. Қазақ тілі пәнінің мұғалімі, мәселен, тіл саласында өз мамандығы бойынша ғылыми ойлау, лингвистикалық ойлау. Мәселен, педагогикалық құбылыстар мен оның әлеміндегі қазіргі заманғы ғылыми негіздемелер, көзқарастар, осы пәннің өзінің кәсіби өмірлік әлемі мен оған қатысты қарым-қатынасын түсінуді нақты көрсететін жүйе мұғалімдердің өнімділігі мен тиімді іс-әрекет етуінің маңызды шарты болып табылады. Демек педагогикалық дүниетаным педагогикалық шындық, оның көзі шындық құбылысы және ғылыми тұжырымдама ретінде дүниетанымның өзі «ішінара» дүниетаным ретінде қарастырылуы керек. Осыған байланысты «мұғалімнің дүниетанымы» және «педагогикалық дүниетаным» түсініктерін ажырата білу қажет. Педагогикалық дүниетаным - қазіргі заманғы оқу процесінің мәні мен ерекшеліктеріне, оның барлық субъектілеріне заманауи психологиялық- педагогикалық теорияға қатынас жүйесі болып табылады. Ол педагогикалық көзқарастар, наным-сенімдер, позициялар, қағидалар, білім беру саласындағы іс-әрекетті реттейтін және анықтайтын көрінеді. Мұғалімнің дүниетанымы - жеке адамның өмірдегі тәртібін реттейтін табиғи және әлеуметтік шындықтың барлық көріністерінде қоршаған адамның қоршаған ортасына қатынасын білдіреді. Педагогикалық дүниетанымын «ішінара» дүниетаным деп атауға болады, өйткені оның әлемі - педагогикалық шынайлылық әлемі. Ол өз ерекшеліктері мен мазмұнына ие болса да, жалпы көзқарас тұрғысынан тығыз байланыста және оған әсер етеді. Осылайша, педагогикалық дүниетаным - педагогикалық құбылыстардың әлемінің мәнін, тұлғаға деген қарым-қатынасын және оның орнын түсіну болып келеді. Оқу процесінің құбылыстарын зерттеуде педагогтың дүниетанымдық ұстанымдарына негізделген іс-әрекеттерін сипаттау дәстүрі қалыптасқан. Мысалға, Г.С. Абрамова мұғалімнің оқушының идеясына байланысты, педагогикалық позициялардың үш түрін анықтайды: 1) оқушы - оның іс-әрекетінің құралы; 2) оқушы - оның іс-әрекетінің шарты; 3) оқушы - педагогикалық іс-әрекеттің мақсаты болып табылады. Мектеп жасындағы оқушылардың ғылыми дүниетанымы тұтас педагогикалық процесте қалыптасады. Дәл осы жерде ғылыми білімдерді меңгеру жүйесі мен оларды тәжірибеде пайдалану, бұрынғы кездегі мәдени мұралармен, қазіргі ғылым негіздерімен оқушыларды қаруландыру құралы болса, дүниетанымдық білімдерді терең сенімге айналдыру оқушылардың іс-әрекет және мінез-құлық принциптеріне айналады, қоғамдық бағыттарын анықтайды, іс-әрекетке дайындығын және өмірлік ұстанымын қалыптастырады. Маңызды педагогикалық мәселелердің бірі - оқушылардың дүниетанымын қалыптастыруға байланысты оқушылардың сенімдері мен өзіндік көзқарасының заңдылықтарын ашу керек. Ғалымдардың көзқарасы бойынша табиғат және қоғам туралы ғылыми білімдерді меңгеру — ғылыми дүниетанымды қалыптастыру негізінің маңызды шарты болып табылады. Бірақ та табиғат пен қоғам дамуының заңдылығын білу жеткіліксіз. Саналы көзқарас, сенім ойдың болмауы адамда формальды түрде деректерді меңгеруге және дүниетанымдық сипатты жалпылауға әкеп соғады. Тек қана білімді «аудару» және өзіндік сезінген тәжірибесін, әр түрлі іс-әрекеттерден қамтылған тұрақты көзқарастарын, негізіне тұлғаның идеялық мақсаты жататын сендіру және идеалынан тұрады. Олардан адам мінез-құлқына бағыттайтын дүниетаным пайда болады. Білімді аудару тұрақты сендіру, мінез-құлық мотивтері, принциптері болатын, тұлғаның дүниетанымын қалыптастырудың шарты болып табылады. Педагогтар мен психологтардың зерттеулері бойынша білім оқушылардың іс-әрекетінің басты нәтижесі, олардың бойында теориялық сана мен ойлаудың қалыптасуы болып табылады. Оқу іс-әрекетінің психологиялық мазмұны-іс-әрекеттің жалпы тәсілдерін, білімдерді меңгеру. Оқушылардын қазақ тіліне, өз ана тіліне деген қызығушылығын арттыру оқытушылар қолында. Осы мақсатта мұғалім неше түрлі әдіс-тәсілдерді тиімді қолдану арқылы көптеген жетістіктерге жетеді: білім алуға деген қызығушылықтары оянады, білімде дуальды жүйе қолданылады, яғни тәжірибе мен практика ұштасады. Сондай-ақ әрбір оқушыға мұғалім тарапынан жеке-жеке қадам жасалады: осы тұста оқушылардың психикалық ерекшеліктері мен темпераменттері анықталады, оқушылармен қоса мұғалімдердің логикалары да мықты болуы керек. Қазіргі уақытта университетте, мектепте оқу процесінде студенттердің логикалық ойлауын қалыптастыру бойынша жұмысты күшейту қажеттілігі айқындала түсуде. Көптеген студенттер мен оқушылар тілдік ұғымдарды анықтаумен, индуктивті және дедуктивті қорытындыларды шығарумен, тіліміздегі теорияларды практикада қолдана отырып, оқу теориялық және эксперименттік материалдарды жалпылауға байланысты қиындықтарға тап болады. Методист ғалымдар мен оқытушылардың пікірі бойынша, логикалық қателіктер тіл білімі саласындағы білімді игеруге кедергі келтіретін өте маңызды және кедергілердің бірі болып табылады. Тұжырымдамаларды анықтауға және тұжырым жасауға арналған логикалық ережелерді өздігінен игеру студенттердің яки оқушылардың екіншілік қатынастар мен кездейсоқ белгілерді басшылыққа алатындығына, сондықтан маңызды белгілерді ажырата алмайтындығына әкеледі. Мәселен, оқушылар көбінесе синтаксистік талдау кезінде бастауыштың қалай белгіленетінін білсе, тұрлаусыз мүшелер қандай сызықтармен ерекшеленетінін білмей жатады. Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту қажеттілігін Ю. В. Ходаков мектеп оқушыларына логикалық ойлау әдістерін үйретуге арналған бағдарламасын ұсынған. Оның кітабы логиканы білім беру жүйесінде барынша дамыту және қолдану бойынша ең жақсы кітаптардың бірі болып қала береді. Алайда, қазіргі уақытта студенттерге, оқушыларға сапалы білім беру үшін оқытушының өзінің де ғылыми-педогогикадық дүниетанымы дамыған болуы керек. Бірақ та болашақ қазақ тілі пәнінің мұғалімдерінің логикалық мәдениетін қалыптастыруға ықпал ететін арнайы логикалық тапсырмалар жүйесі көп емес. Бірнеше тапсырмаларды зерттеуде оқушылардың логикалық ойлауын қалыптастыруға бағытталған тапсырмалар мен тапсырмалар жүйесі жасалынған. Міне, олардың кейбіреулері. -Жалпы негіздер бойынша фактілерді қорытындылауға арналған тапсырмалар (бөлектеңіз және біріктіріңіз) объектілердің жалпы, маңызды белгілері. Бұған қазақ тіл білімінде түбір мен қосымшаны ажыратып үйрету жатады. - Дұрыс анықтау тапсырмалары; -Тіл білімінің ұғымдарын, шығу-тегін білу; -Үйренген ұғымдарымен жұмыс жасай білу тапсырмалары; -Индуктивті құрылысқа арналған тапсырмалар немесе дедуктивті қорытындылар. Бұл міндеттердің өте күрделі түрі. Мұғалім оқушылардың логикалық әрекеттерін біртіндеп бақылайды. Бұл жағдайда жалпылау және индуктивті қорытынды шатастырмауы керек. - Сөздердің, сөйлемдердің байланысу себебін түсіну; -Логикалық қателіктерді анықтауға арналған тапсырмалар. Оқушыларға қосымша мәліметтермен бірге ұқсас тапсырмалар ұсынылады. Соңында оқытушы-оқушы бірігіп, қатемен жұмыс жасайды. И. Я. Лернер танымдық тапсырмалардың рөлін зерттей келе, оқушылардың өздігінен жетістіктерге жету жолындағы бағдары және білімді пайдалануы сезінуге жол ашады, яғни білімдер сенімге айналу үшін, жеке тұлғаның қажеттіліктерінен, әлеуметтік үміт пен құндылық бағыттарынан биік болып тұрған көзқарастарынын жалпы жүйесіне және оның сезіміне айналуы қажет дейді (түсінік, баға, өлшем). Оқушылардың жағымды эмоционалдық күйі, олардың жеке тәжірибесіне, әлеуметтік-психологиялық жағдайына сүйенеді. Бірақ танымдық тапсырмалардың рөлі ғылыми сенімділіктерді қалыптастыру жолында да өз маңызын жоймайды. Танымдық тапсырмаларды бір мезетте қалыптастыру диагностикасы мен сенімнің тәсілі болып қызмет етеді. Білімді сенімге айналдыру және дүниетанымды қалыптастыру тұлғаның жалпы бағытта қалыптасуымен яғни іс-әрекет қарым-қатынасының жүйесімен тікелей байланысты. Психологиялық-педагогикалық зерттеулер көрсеткендей баланың жеке тұлғасы оның жүйеде алатын орнымен, жеткілікті адами қарым-қатынаспен, соның ішінде өмірде қойылатын талаптардың дәл сол кездегі психологиялық ерекшеліктерімен байланысты болады. Дәл осы сәйкестіктен баланың қажеттілігі мен тілегі, мақсаты, ұмтылысы туындайды және сол арқылы жаңа психологиялық сапаларының қозғалыс күші дамиды. Өмірдің шарты оқушы жеке тұлғасының қалыптасуын тікелей анықтамайды, ал оның тәуелділігі сонда, өзара қатынасымыз бен әрекеттерімізде осы шарттармен оқушының өзі болады. Оқушының дүниетанымын қалыптастыру мінез-құлқының ең маңызды қозғаушысы болып табылады, оның іс-әрекетінің себеп-салдарын анықтайды Оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру іс-әрекеті жетістігінің маңызды шарты тәжірибелік іс-әрекеттер мен сенімдер, білім бірлігімен қамтамасыз етілген педагогикалық процесс болып табылады. Бұған тек қана педагогикалық процесте «логикалық тізбені» ойластырғанда және іске асырғанда ғана жетуге болады. Ол жүйелер: танымдық көзқарасы бар білім жүйесі, зерттеліп жатқан фактілерге, құбылыстарға тұлғалық қарым-қатынас, тәжірибеде ойластырылған және алынған жеке іс-әрекеттік жоспардағы білім. Мұғалімнің ғылыми дүниетаным негіздерін қалыптастыру іс-әрекетінің кезеңдері: Мектеп оқушыларының дүниетанымын қалыптастыру жүйесінде әрбір пәннің орнын анықтау, пәнаралық байланысын айқындау, негізгі философиялық, саяси-әлеуметтік және адамгершілік идеяларды бөліп алу маңызды; Оқытушы оқушыларды айқындалған идеяларды мағыналы ойлауға жетелейді, пәндердегі тақырыптарды оқытудың уақыты бойынша логикалық және деректік сипатына қарай күрделенетін ретпен орналастырады; Дүниетаным қорытындыларын топтауды міндет етеді; Оқылатын материалдан шығатын дүниетаным қорытындыларын тақырыптарға сәйкес бөлу. Оқушылардың өзіндік жұмысы үшін жасалынатын тапсырмаларды даярлау; Оқушылар оқуын, дүниетаным негіздерін қалыптастыруға бағытталған іс-әрекет тәсілдері, оқытудың әдістері мен формалары айқындалады. Үздіксіз мұғалімдерді тәрбиелеу тұжырымдамасында жаңа деңгейдегі кәсіби міндеттерді шешуге қабілетті жаңа білім беру мұғаліміне қойылатын талаптар айқындалды. Кәсіби педагог кадрларды дайындаудың дүниетанымдық негізі «Мәңгiлiк Ел» ұлттық идеясын жасау керек. Ұлттық идея - ұлттың рухани және мәдени өмірінің бір бөлігі; қоғам өмірінің ұлттық өмірінің шынайылығының және өмірінің ерекшеліктерін алдын ала анықтайды. Ұлттық идея - адамның ақыл-ойында шындықты бейнелейтін және оның шындыққа деген қарым-қатынасын анықтайтын және әлемдік көзқарастың іргелі қағидаты болып табылатын кең түсінік. Ұлттық идея ұлттық мәдениеттің және рухани құндылықтардың болуы, ұлттық сананың қалыптасуы мен дамуы мен өзін-өзі ақпараттандырудың ұлты мен этносының өмірінің маңызды шарты болып табылады. Мұғалім тек қана білім тасымалдаушы ғана емес, оның жоғары миссиясы тұлғаны жандандыру. Осыған байланысты, педагогикалық білімнің мақсаты мұғалімнің жаңа түрін үздіксіз жалпы және кәсіби дамыту ретінде ұсынылуы мүмкін: жоғары азаматтық жауапкершілік және әлеуметтік белсенділік; балаларға деген сүйіспеншілік, олардың жүректеріне жол таба білу; шынайы интеллект, басқалармен бірге жұмыс істеу білуі мен қабілеті, жоғары кәсібилігі, ғылыми-педагогикалық ойлаудың инновациялық стилі, үнемі өзін-өзі тану қажеттілігі және оған дайындық; дене және психикалық денсаулығына, кәсіби іс-әрекетіне; кәсіби және педагогикалық мәдениет; педагогикалық шеберлігімен сипатталады. Мұғалімнің кәсіби белсенділігін дамыту жұмысында «Ойлау түрі» және табыс критерийлері әдісін қолдануға болады. Мұғалімнен соншалықты жоғары міндетті талап етеді. Бұны ертедегі алдынғы қатарлы мұғалімдер де, біздің замандастарымыз да түсінді. Сондықтан мұғалімнің кәсіби өзін-өзі ақпараттандыру психологиясының зерттелетін мәселесі ерекше өзектілікке ие болады. Педагог-шебер-оқытушылық және тәрбие жұмысымен айналысушы, оқу-тәрбие қызметінің технологиясын еркін меңгерген, бірқатар жылдар бойы жоғары нәтижелерге жетіп жүрген маман. жүктеу/скачать 380,81 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|