208 3-тарау.Белоктар
Белоктар көптеген қайтымды пост-трансляциялық модификацияларға ұшырайды. Соның ішінде фосфат немесе ацетил топтарының қосылуын атап кетуге болады. Осындай модификациялаушы топтардың қосылуы белоктардың белсенділігін реттеу- де маңызды рөл атқарады. Протеомика көмегімен зерттеушілер бір талдау ауқы- мында көптеген белоктарды зерттей алады. Нәтижесінде алынатын белоктардың әрекеттесу картасы әртүрлі организмдердегі көптеген белоктардың ұқсас түрлерін анықтауға мүмкіндік береді. Дегенмен, күрделі белоктық әрекеттесулер мен қатынас- тарды түсіну үшін жаңа биохимиялық, математикалық және сандық құралдар мен әдістер қажет. БІЗ НЕНІ БІЛМЕЙМІЗ
• Белоктар құрамында табылған фолдингке ұшырамаған тізбектердің орасан зор
түрлерінің функциясы қандай болады?
• Белок функцияларының қаншама түрі әлі ашыла алады? Оларды ашудың көп
үміт көрсететін тәсілдері қандай?
• Қашан зерттеушілер кез келген аминқышқылдық тізбекті алып, оның үш кеңістікті
құрылымы мен функциясын нақты түрде болжай алады? Осы маңызды мақсатқа
жету үшін қандай жаңалықтар мен ашылулар қажет?
• Белок машинасының функциясын анықтау мақсатында әр бөлігінің үлкен көлем-
де бөлініп алуын қажет етпейтін амалдар мен тәсілдер бар ма?
• 3.3-кестеде келтірілген коваденттік модификацияларға қоса басқа көптеген моди-
фикациялар типтерінің рөлі қандай? Олардың қайсысы клетканың функциялары
үшін маңызды және неге?
• Неге амилоид клеткалар үшін улы келеді және ол Альцгеймер ауруы сияқты ней-
родегенеративтік ауруларға қалай үлес қосады?
МӘСЕЛЕЛЕР
Қай пікір шындық? Неге шындық немесе шындық еместігін түсіндіріңіз. 3.1 β-қатпар құрамындағы әр тізбек айналымы екі амин қышқылы болатын спираль
болып табылады.
3.2 Белоктардың ішкі ретсіз аудандарын гидрофобтығы жоғары және заряды төмен
болатын амин қышқылдарын кодтайтын гендерді биоинформатикалық әдістер көме-
гімен іздеу арқылы анықтауға болады.
