Molecular Biology of the cell клетканың молекулалық биологиясы Алтыншы басылым, І том
-сурет. Клеткалардағы хромосомалар
жүктеу/скачать 52,26 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 216 4-тарау.
| 4.1-сурет.
Клеткалардағы хромосомалар. (A) Жарық микроскопы арқылы суретке түсірілген өсімдіктің екі көршілес клеткасы. ДНҚ онымен байланысатына флуоресценттік бояумен (DAPI) таңба- ланған. ДНҚ хромосомаларға ұйымдасады және олар жарық микроскопының астында жеке құрылымдар ретінде тек клетка бөлінуге дайындалған кезде ұзарған түрінде көрінеді (сол жақта). Оң жақтағы бөлінбенетін клеткада хромосомалардың дәл сондай жиынтығы болады, бірақ олар клетка циклының осы кезеңінде ай- қын көрінбейді. (Ә) Екі клетканың сыртқы беттерінің сызбанұсқасы (A, Peter Shaw сыпайлылығымен қолданылды). Біз осы тарауды ДНҚ-ның құрылымын сипаттау- дан бастаймыз. Молекуласының химиялық қарапай- ымдылығына қарамастан, ДНҚ-ның химиялық және құрылымдық қасиеттерінің арқасында гендер қодтауға қалай икемді екенін көреміз. Осыдан кейін біз ДНҚ-ны хромосомаларда қанша белок қаптайтынын қарасты- рамыз. ДНҚ-ның осылай қапталуы хромосомалардың клетканың бөлінуі кезінде екі еншілес клеткаға кедергісіз таралуын қамтамасыз етуге бағытталуы тиіс. Сонымен қатар қапталу мәнері гендерді репарациялайтын және экспрессиялайтын ферменттерге кедергі келтірмеуі қажет. 216 4-тарау. ДНҚ, хромосомалар мен геномдар 4.2-сурет. ДНҚ-ның генетикалық материал екендігін дәлелдейтін тұңғыш тәжірибе. Осы тәжірибе- лер 1920-шы (А) және 1940-шы (Ә) жылдары іске асырылды. Тәжірибеде тазартылған ДНҚ-ның бак- терияларға қосылуы бактерияның қасиетін өзгертетіні мен келесі ұрпақтарға берілетіні көрсетілген. Streptococcus pneumoniae бактериясының туыстас штаммы бір-бірінен пішіні пен патогендігі бойынша ерекшеленеді. Бір штамм тегіс (S) және тышқанға енгізілген кезде өлімге әкеледі. Басқасы бұдыр (R) және тышқанды өлтірмейді. (А) Бастапқы тәжірибе S штамында R штамын S штамына айналдыратын (трансформациялайтын) және оның тұқым қуалайтынын тудыратын белгісіз зат бар екендігін көрсе- теді. (Ә) Осы тәжірибе R штамы S штамынан бөлініп алынған бірнеше биологиялық молекулалармен инкубацияланады. Нәтижесінде осы заттың ДНҚ екендігі анықталды. Соңғы екі онжылдықта ДНҚ молекуласындағы суббөліктер ретін анықтауда ғылым алға үлкен қадам басты. Нәтижесінде, бір ұрықтанған жұмыртқадан адамның толық қалыптасуына қажетті ақпаратпен қамтамасыз ететін 3,2 миллиард нулеотидтер жұбы мен көптеген басқа да организмдердің ДНҚ тізбектері белгілі болды. Осы тізбектердің түпкілікті терең талдануының арқасында эволюция процесі туралы көптеген белгісіз мәліметтер белгілі болды. Осы тарау клетканың ДНҚ-дағы генетикалық ақпаратты қалпында сақтау, реплика- циялау мен экспрессиялау сияқты генетикалық механизмдерге арналған. Келесі тарауда ДНҚ-ның репликациясы мен репарациясы талқыланады. Сонымен қатар біз генетика- лық рекомбинация кезінде ДНҚ-ның қалай құрылатынын қарастырамыз. Гендер экс- прессиясы 6-тараудың басты тақырыбы болады. Ал, 7-тарауда гендер экспрессиясының реттелу механизмдерін талқылаймыз. ДНҚ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ФУНКЦИЯСЫ 217 ДНҚ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ФУНКЦИЯСЫ 1940 жылдары биологтар ДНҚ-ның қалай генетикалық материал бола алатындығын дәлелдеу айналасында қиыншылықтарға тап болды. Молекула өте қарапайым болып көрінді: бір-бірімен химиялық жолмен бірігетін тек төрт түрлі суббөліктен тұратын ұзын полимер. 1950 жылдардың басында ДНҚ молекуласы, молекуланың үш кеңістікті атомдық құрылымын анықтайтын, рентген сәулелік дифракциялық талдау көмегімен зерттелді. Зерттеу нәтижесінде ДНҚ-ның спираль түрінде ширақталған екі полимерден тұратындығы анықталды. Осы мәлімет ДНҚ құрылымының Уотсок-Крик моделінің ашылуына негіз болды. ДНҚ молекуласы нуклеотидтердің комплементарлы екі тізбегінен тұрады жүктеу/скачать 52,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|