cyperreriM келед1 де, бар ыкыласыммен ракдттана отырып,
icKe KipiccMiH”*. Типйк тулганы жинактау, керкем бейнеш даралау
npoueci, мше, осылай басталады.
Жинактау ушш суреткерге, бэршен бурын, талгампаздык,
керек. Эдебиеттеп адамньщ психологиясы мен ic-эрекейнщ
эр алуан буралац-игргмдерш гана емес, сол керкем бейнеш
жасауга керек ем1рлж материалдыц езш жазушы сурыптап,
саралап пайдаланады. Бул ретте, мэселен, Хемингуэй эдеби
творчествоны айсбергке балайды. Айсбергйц су бейнде
KepiHinтурган белей — су астында жаткдн белейнщ тек
жейден 6ipi гана болады екен. Сол секивд кдламгердщ
белгип 6ip керкем шыгармада жазып керсеткен жайларынан
керсетпеген жайттары элдекдйда артык;, кеп болтаны жакры.
Шыгармага кджей шамалы, “ алып тастауга болатын
нэрсенщ бэрш алып тастай берген жен, — дейд1 Хемингуэй,
— олар су астьша кетеда де, бпдш, айсберйм1зда орныкцырып,
нык бек1те туседГ’**.
Бул, эрине, шартты айтылган niicip, 6ipaK, талгампаздык,
тургысьшан ете дурыс крйылган талап. 1957 жылы “Абай
жолы” эпопеясын талкьшаудьщ корьггындысында М.Эуезов
те керкем жинактау жайлы, жинактауга кажет талгампаздык,
туралы, эдебиеттей адам бейнесш жасауга кджет, дэу1рлЬс
шындыкты суреттеуге кджет материалды сурыптап пайда-
лану женшде айта келгп: “Терт том “Абай жолы” ушш
жинап,
жинак,тап жэне сурыптап пайдаланган
материалымнан ani де дэл осындай терт кггапкд жетейн
материал пайдаланылмай, артык кдлды” , — деп едь Бутан
илануга эбден болады. Мундай талгампаздык; жок, жерде
жинактау жок;, демек, типтещцру де жок,.
Сонымен, эдебиеттей шындыкты, яки адам образын
жасауга кджет ом1рлтк материалды жинактау (обобщение)
тек типтещпру тэсипмен гана жузеге асады. Мунын 03i
типтшк проблемасы — эдебиеттщ жалпы мэш мен мацы-
зына жагалай телше беретш жадагай, жалац уагыз емес,
жаппай жапсырыла беретш жамау емес, терен творчест
волык; сипаттагы орасан KYpдeлi мэселе екенш ацгартады.
*
Русские писатели о литературном труде. Л., “Советский писатель”,
1955, т. 2, стр. 755.
** “Вопросы литературы”, журнал, 1960, .№ 1.
102
Бул туралы жогарыда аталган макалада “типтиик пен
партиялылыкхы теццестсру, типтишсп реалистж енердеп
партиялылыктьщ кершетш непзп сферасы, ол тек кдна
саясилыккд саяды деп кдрау — эдебиет пен енердеп кубы-
лыстарды тарихкд кдрсы тургыдан багалауга итермелештш;
суреткердщ жасаган заманы мен жагдайларын ескермей,
оньщ дуниеге кезцарасыныц сипатын терец талдамай,
ти и п л ж атаулыныц бэршен партиялык позицияныц