Тақырыбы: Басқару деңгейлері
Басқару деңгейлері ұйымдардағы еңбек бөлінісі процесінің нәтижесі болып табылады. Қазіргі уақытта әрбір қызметкер (немесе әрбір бөлімше) өзіне тағайындалған функцияларды орындайтын және басқа функцияларды орындауға қатыспайтын кәсіби қызметті мамандандыру үрдісі барған сайын айқын бола түсуде. Сонымен қатар, ұйым неғұрлым үлкен болса, еңбек қызметінің мамандануы соғұрлым айқын байқалады.
Еңбек бөлінісі тік және көлденең болуы мүмкін.
Тігінен еңбек бөлінісінде әр басшының өзі жауап беретін қызмет саласы (бақылау саласы) немесе оған бағынатын кейбір жұмысшылар болады. Бұл жағдайда тапсырмаларды бөлу бір деңгейде емес, "жоғарыдан төменге" — жоғары лауазымдардағы қызметкерлерден иерархияның төменгі жағындағы қызметкерлерге дейін жүзеге асырылады. Сонымен бірге, қызметкер атқаратын лауазым неғұрлым жоғары болса, соғұрлым ол жалпы міндеттерді шешеді; қызметкердің иерархиядағы жағдайы неғұрлым төмен болса, соғұрлым оның алдында тұрған мақсаттар жеке болады. Бұл мүлдем табиғи, өйткені жұмыс істеу тұрғысынан ең маңызды шешімдер "жоғарғы жағында", яғни ұйымның топ-менеджментінде қабылданады.
Көлденең еңбек бөлінісінде мамандар әртүрлі функционалды салалар арасында бөлінеді және оларға осы функционалды сала тұрғысынан маңызды міндеттерді орындау жүктеледі. Бұл жағдайда жеке бөлімдердің басында нақты менеджерлер орналастырылады (мысалы, қаржы бөлімінің, өндірістік бөлімнің және маркетинг қызметінің бастықтары).
Ұйымдағы басқару әрқашан пирамида құрылымына ие: төменгі деңгейлерде көптеген басшылар бар, олар жоғарылаған сайын олардың саны азаяды. Осы негізде төменгі, орта және жоғарғы менеджерлерді бөліп көрсету әдетке айналған. Мұндай жіктеу американдық әлеуметтанушы Толкотт Парсонстың идеяларына негізделген.
Парсонстың пікірінше, кез-келген ұйымда басқарудың үш деңгейі бар:
Институционалдық деңгей -ұйымның қызметін ұзақ мерзімге жоспарлау жүзеге асырылатын басқарудың ең жоғары деңгейі, ұйым үшін өте маңызды салдары бар шешімдер қабылданады, қазірдің өзінде басталған немесе жақын болашақта күтілетін өзгерістерге ден қою жүзеге асырылады және т. б. Басқарудың осы деңгейінің тағы бір ерекшелігім - оған қатысты шешімдер қабылданатын ұйымның сыртқы ортамен — бәсекелестермен, мемлекетпен, қоғамдық бірлестіктермен және т. б. өзара әрекеттесуі. Бұл деңгейде жоғары деңгейдегі менеджерлер (топ-менеджерлер деп аталатындар: Директорлар, президенттер, кәсіпорындардың вице-президенттері, университет ректорлары және т. б.) шешім қабылдайды;