Аталық  көбею  мүшелерінің  дамуы

бастамасының  мезотелий  жасушалары  белсенді  түрде  көбейіп,  пішіні 

сопақша  келген  жыныс  безі  бастамасынын  ішіне  қарай  енеді  де,  ирек 

тұқымдық  өзекшелерге  айналады.  Осы  кезде  аралық  бүйрек  жартылай 

ыдырайды  да,  оның  қалған  бөлігі  жыныс  безі  бастамасымен  өрекеттесіп, 

көбею  мүшелерінің  қалыптасуына  қатысады.  Аралық  бүйректің  несеп 

шығару  түтікшелерінін  алдыңғы  бөлігі  жыныс  безінің  ішіне  қарай  өсіп, 

ендегі  ирек  тұқымдық  өзекшелермен  жалғасады  да,  түзу  тұқымдық 

өзекшелерді,  ен  торын  жəне  ен  қосымшасының  басын  құрайтын  тұқым 

өкеткіш  өзекшелерді  түзеді.  Ал  оның  артқы  бөлігі  ыдырап,  одан  қалған 

қалдық  ен  қосымшасының  маңында,  "ен  маңы"  (парадидимис)  деген  атпен 

организмде  өмір  бойы  сақталады.  Аралық  бүйректің  негізгі  (Вольф)  өзегі 

ен қосымшасының өзегіне жəне шəует жолына айналады. Еркек жануарларда 

мюллер өзегінің тек ыдыраған алдыңғы бөліктері ғана ен маңында сақталып, 

сақталған  соңғы  бөліктері  бір-бірімен қосылып,  еркек  жатыры жəне  қынабы 

деген  атпен  қалдық  ретінде  шөует  жолдары  аралығындағы  несеп-жыныс 

қатпарында орналасады.  

Жетілген  жыныс  безі  ен  құрсақ  қуысының  қабырғасымен  бағыттағыш 

байлам арқылы байланысады. Бұл байламның аралық бүйрек (Вольф) өзегіне 

дейінгі бөлігі, еннің арнайы байламы (ligamentum testis propriura), ал оның 

қалған  соңғы  бөлігі  шап  байламы  (ligamentum  testis  inguinale)  —  деп 

аталады. Сүтқоректі жануарларда дамып жетілген ен қалыпты жағдайда өзін 

қаптаған  сірлі  қабықпен  бірге,  құрсақ  қуысы  қабырғасынан  пайда  болған 

қалта тəрізді мүше —  ұмаға түседі.