Мутанова динара юлдашбаевна

114 
семинар сабақтары төмендегі элементтермен байытыла ұйымдастырылды. 
Диалог - болашақ ағылшын тілі мұғалімдерінің белсенділігі негізінде жаңа 
білім, қарым-қатынас, рухани сезім пайда болуына мүмкіндік туғызатын жалпы 
ақпараттық, рухани кеңістікті құруға, студентердің ағылшын тілінде өз 
коммуникативтік мәдениетінің мотивациялық құраушысын дамыту үшін 
мүмкіндік беретін арнайы байланыс формасы. 
Ауызша сөйлесудің негізгі нысандарының бірі диалогтік сөйлеу болып 
табылады. Атап айтқанда, шет тілінде диалогтік сөйлеуді дамыту қазіргі 
заманғы әдістердің маңызды мәселе екені бірқатар зерттеулер мен мақалалар 
дәлелденеді. Бұл одан әрі жасалатын әдістемелік шешімді талап ететін мәселе, 
өйткені оқытудың заманауи тәсілдері диалогтік сөйлеудің жеткіліксіз екенін 
растайды. Сондай-ақ, сөйлеу үлгілерінің сапасы және әртүрлілігі тұрғысынан 
диалогтік сөйлеудің монологтық сөйлеуден күрделірек екенін айта кету керек. 
Сөйлеу үлгілері, грамматикалық құрылымдар әуелі диалог арқылы есте 
сақталып, кейіннен монологтық сөйлеуде қолданылатындықтан, диалогтық 
сөйлеуге басым назар аудару керек. Диалогтік сөйлеу қолданыстағы тілдің 
контексттік бағдарына: қаратпа, қыстырма сөздер, алған ақпаратқа көңіл-күйін 
білдіретін одағай сөздерді пайдалануына, оны растау немесе жоққа шығаруына 
қарай ерекшеленеді [171]. 
Диалогтік сөйлеудің өзіндік грамматикалық құрылымы бар екенін – кейде 
маңызды грамматикалық сәйкессіздікке жол берілетінін айта кеткен жөн. 
Болашақ ағылшын тілі мұғалімдері грамматикалық ережелердің орындалмай 
қалған бөліктерді сол жағдайға байланысты іс-қимыл, жест, дауыс ырғағымен 
толықтырады. Сондай-ақ, диалогтің әрқашан да аудиторияға бағытталатынын 
атап өткен жөн. Сөйлеуші тыңдаушыларды өзінің жеке тұлғалық қасиеттерін 
білдіргенде ғана қызықтыра алады.  
Болашақ ағылшын тілі мұғалімдерінің коммуникативтік мәдениетін 
дамытуда диалогтық сөйлеуді үйренудің индуктивті және дедуктивті тәсілдері 
бар. Дедуктивті әдісте оқыту үдерісі диалогтік үлгіден басталып, оны 
құрастыруда интонациялық сілтеме ретінде қарастырылады. Диалогтік үлгі 
бірнеше диалогтік бірліктерден құралып, бұл тәсілдің кемшілігі – сөйлеу 
материалдарын еркін пайдалану дағдысы мен сол үлгіні автоматты түрде есте 
сақтауды дамытпайды. Индуктивті тәсіл оқыту үдерісі барысында диалог 
элементтерін игеріп, жаттап алу мүмкіндігін береді. Бұл әдіс коммуникативтік 
құзыреттілік пен коммуникативтік мәдениеттің ажырамас бөлігі – өзара 
әрекеттесуге бағытталған. ЖОО-на түсу кезінде көптеген студенттердің сабаққа 
деген қызығушылы төменірек екені байқалатыны анық, сол себептен оларға 
сабақ беруде бағдарламалық және әдістемелік талаптар қоюдан бұрын олардың 
мотивациясын қалыптастыру керек. Осылайша, студенттер арасында сұхбат 
құру дағдыларын ынталандыру үшін, көптеген мұғалімдер интербелсенді 
әдістерді, рөлдік ойындар, талқылаулар, кейс-стади, жобалау және т.б. әдістерді 
қолданады. Алайда, соңғы уақытта ақпараттық және адам-компьютер өзара 
әрекеттесуінің белсенділігі байқалады. Компьютерлік технологияны оқу құралы 
ретінде пайдалану студенттердің мотивациясын дамытуда маңызды рөл 

115 
атқарады. Болашақ ағылшын тілі мұғалімін даярлауда микроблогты қолдану 
білімгерлердің тек жазбаша дағдысын емес, коммуникативтік дағдылары мен 
креативтілігін дамытады [172].
Мысалы, болашақ ағылшын тілі мұғалімдерінің коммуникативтік 
мәдениетін дамытуда дәстүрлі оқыту әдісі арқылы диалогтік сөйлеу барысында 
оқытып жатқан тілдегі коммуникативтік дағдыларды үйренуде қиындықтар 
болатыны байқалып, коммуникацияның еркін болуын талап етеді. 
Коммуникативтік мәдениетті дамыту барысында болашақ ағылшын тілі 
мұғалімддері 
бір-бірімен 
байланысқа 
(коммуникация) 
түсу 
арқылы 
психологиялық тұрғыда өздерін тіл тасымалдаушысы ретінде сезінеді, 
біріншіден, бұл «психологиялық қолайсыздық» деп аталып, басқа адамдардаң 
сыни көзқарастарының нәтижесінде өз мәртебесін жоғалту сезімі немесе жай 
ғана уайымдаумен байланысты. Микроблог қызметін пайдалану кезінде 
білімгерлер хабарлама ауысу барысында бір-бірін көрмегендіктен, мұндай 
қолайсыз жағдайларға жол берілмейді.
Диалогтық сөйлеу арқылы коммуникативтік мәдениетті дамытуда 
кездесетін қиындықтардан бірі – студенттердің тең дәрежеде коммуникацияға 
түспеуі. Сабақты дәстүрлі әдіспен өткізгенде бір ғана білімгер қатынасқа 
түседі, сондықтан, үлкен топпен жұмыс жүргізу барысында, топ мүшелерінің 
барлыға қатынасқа түсуі үшін уақыт жеткіліксіз, ал басқа қатысушылар тым аз, 
немесе, мүлдем қатыспауы да мүмкін. Ал интернет желісінің микроблог, блог 
қызметтері арқылы диалогты үйымдастыруда барлық коммуникацияға 
қатысушылар қарым-қатынас жасап, қанша хабарлама жіберсе де өз еркінде. 
Студенттерге мынадай тапсырмалар берілді: - диалогты оқып шығыңыз, 
кім-кіммен сөйлесіп жатқанын болжаңыз, өзіңіздің нұсқауларыңызды қосып, 
оны сахна жүзінде жүзеге асырыңыз; - берілген тіркестерден диалог 
құрастырыңыз; - осы диалогтағы бос орындарды өз нұсқауларыңызбен 
толтырыңыз; - берілген нақты жағдай туралы сұхбат құрастырыңыз, және т.б. 
Мысалы: 
1. You meet unexpectedly on the street an old acquaintance, whom you have not 
seen for a long time. Ask how he is doing, what he is doing here, and say hello to his 
parents. 
2. You meet at an appointed place with a business partner who must bring you 
the necessary documents, a disk, etc. Ask when you should return it to him. 
3. You meet a neighbor near the house (an old woman) who is walking with a 
dog. Ask about her health and say something about the dog. 
4. You meet a sick friend in a pharmacy. Ask him about the state of health. 
5. You meet and talk with your girlfriend, who goes to Italy. Ask when she 
returns and wish a good trip. 
6. You meet a friend who invites you to spend a weekend at the cottage together. 
But you are working this weekend. Express regret and wish you a good weekend. 
Диалогтыролдік орындау арқылы студенттер тек өздерінің диалогтық 
тәжірибесін дамытып қана қоймай, пікірлерін дұрыс айту, қателіктерін жою,
әріптестердің ыңғайсыз мінезіне төзімділікпен қарауды үйренді. 

116 
Осылайша, диалогтық әдіс білімгерлердің коммуникативтік мәдениеті мен 
құзыреттілігін дамытуға және лингвокреативті ойлауды дамытуға ықпал етті, 
ойларды білдірудің әртүрлі әдістерін іздеуге және олардың толеранттылығын, 
эмпатиясын, икемділігін, талпынысын, мәдениетаралық қарым-қатынасқа 
дайындығын қалыптастыруға мүмкіндік берді 
Коммуникативтік дағдыларды дамытудың ең маңызды және өнімді 
әдістерінің бірі-коммуникативтік ойын (рөлдік және іскерлік ойындар). 
Коммуникативтік ойын деп оқытушы ұйымдастыратын табиғи қарым-қатынас 
моделі түсініледі.
Коммуникативтік ойындардың мақсаты: 
- қарым-қатынастың динамикалық жақтарын дамыту: байланысқа кіру 
жеңілдігі, бастамашылық, қарым-қатынасқа дайын болу; 
- қарым-қатынастың бейвербалды құралдарының эмпатиясын, серіктеске 
сезімдерін, эмоционалды және мәнерлілігін дамыту; 
- өз-өзіне деген оң көзқарасты дамыту, бұл өз-өзіне деген сенімділік, өз-
өзіне деген сенімділік, өз эмоционалдық әл-ауқатын, балалар ұжымындағы 
өзінің маңыздылығын, оң өзін-өзі бағалауды қалыптастыруға байланысты. 
Болашақ ағылшын тілі мұғалімдерінің коммуникативтік мәдениетін 
дамытатын келесі әдіс рөлдік ойындарға ерекше назар аудардық. Шетел 
тілдерін үйретуде бұл әдісті тиімді пайдалану коммуникативтік мәдениетті 
дамытуға ықпал етеді, өйткені ол студенттердің коммуникативтік іс-әрекеттерін 
оңтайлы түрде белсендіріп, олардың өздігінен сөйлеуін, тәуелсіздігін, тілдік 
шығармашылық қабілеттерін дамытуды және оқытудың тиімділігіне жеке 
жауапкершілікті ынталандырды. Күнделікті жағдайлардың модельдеудің 
нысаны болып табылатын рөлдік ойындар тілі үйретіліп жатқан елдің 
мәдениетін, өмірін және менталитетінің сипаттамаларын зерттеуге ықпал етті. 
Рөлдік ойындарды ойнау тәжірибесі шетелдік мәдениеттің нормалары мен 
құндылықтарына негізделген жасырын ережелер мен стандарттарды 
қабылдауға мүмкіндік берді. 
Әр түрлі күнделікті коммуникация мен мәдениетке байланысты әлеуметтік 
тақырыптардағы рөлдік ойындар (“What will our life be like?”, “Chips are 
changing the world”, “What does the future hold?”, “Why are we so excited about the 
Internet?”, “TV or not TV?”, “Mass media”, “Retirement in the Kazakhstan”, 
“Kazakhstan kids”, “Culture shock”, “Adjustment to the new cultural environments”, 
“Racial issues”, және т.б.) тілдік білім мен дағдыларды жүйелі түрде кеңейтті, 
білімгерлердің мәдени тілдік интуицияны дамытуға әсер етті. Ролдік ойындар 
студенттерді мақсатты түрде жандандыруға негіз болады, ешқандай 
дайындықсыз кез келген дағдайда өз ойлары мен мінез-құлықтарын дұрыс 
бағыттай алатын дәрежеге жетеді; білімгерлердің тілдік қателіктерін дер 
кезінде түсінуі оларға сөйлеу қорқынышын оңай жеңуге мүмкіндік берді. 

жүктеу/скачать 2,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: