§)  ЕрінОік пей ершдік оауыстылардың  үиқасуы

Дауысты  дыбыстармен  катар,  дауыссыз  дыбыстар  да  ұйкасым  жасауда 
косымша,  жанама  міндет  аткарады.  Бірак  кез  келген  дауыссыз  дыбыс  бір- 
бірімен үндеседі деген корытынды жасауга болмайды.
Дауыссыз дыбыстар:
1) 
жасал у орнына карай;
2) 
жасалу тәсіпіне карай;
3) 
үн мен салдырдың катысына карай;
4) 
жуан жэне жщішкелігіне 
(қ- г,  к - г)
 карай;
5) 
үнді, ұяң жэне қатаң түрлер карай ажыратылады.  Ұйкас  құруда да- 
уыссыздардың осы  ерекшеліктері  үлкен  рөл  аткарады.  Өзара  көбірек  үйле- 
сетін дауыссыздар тобын төмевдегі мысалдардан  көруге болады:
1) 
үнді дауыссыздар м - н
 - 
ң, л - р, н - р дыбыстарының үндестігі:
Көшіп-қонып 
көрмеген 
Жер кадірін не білсін!
Көшсе, кона 
білмеген
,
Қонса, көше б/лмеген,
Акылына 
көнбеген,
Жұрт кадірін не білсін. (Шалкиіз).
Жол тосып алып кетіпті 
Қалмактан алмак 
сыйыңды,
Қаһарыңды басқалы
Қалың елім 
жиылды.
 (Жиембет).
Жағама қолдың 
тигенін,
Жалгыздық,  сенен көремін. 
І
Жамаулы киім 
кигенім,
Жарлылық, сенен көремін. (Ақтамберді). 
?
2) 
үяң б - ж , д - з  дауыссыздарының үндестігі:
Толгамалы ақ балта 
Толгап ұстар күн 
цайда
,
Алты  құлаш ақ найза
Ұсынып  шаншар күн 
қайда
... 
•
Еділдің бойын ел 
жайлап,
Шалгынына бие біз 
байпап,
Орындыктай кара сабадан 
Бозбапамен күліп, ойнап,
Қымыз ішер күн кайда! (Доспамбет). 
І

3) 
¥яң мен үнді дауыссыз 
л - г, л - 
д, д - н,  б - м, 
л -  
б - 
г, м 
- у,  н - 
г, 
м
- 
г дыбьістарының үйлесімі:
Арғымакқа міндім  деп,
Артқы топтан 
адаспа.
Күнінде өзім  болдым деп,
Кең пейілге 
таласпа.
 (Асан кайгы).
Арғымақтың баласы 
Жаздың алты ай жорытсаң, 
һеш  өкпесі 
қабынбас
,
Асыл туған батыр ер
Токсанға жасы  жетпей 
қарымас.
  (Шалкиіз).
4) 
Қатаң  мен  қатаң 
дауыссыздар 
п
  -  
к
  - 
қ, 
т
  - 
ш 
тМ. 
дыбыстардың 
үйлесімі:
Боташыгы  бұзаудай, 
£   -
Боз сазаны  тоқтыдай,
Балығы тайдай 
тулаган
,
Бақасы  қойдай 
шулаган.
 (Қазтуған).
Бұ кеткеннен  қайтпасаң,
Ел, әйелің, сәбиін 
Көзінің жасын 
төктірдіц
,
1  ^ 
Л- 
Қабырғасын 
сөктірдіц.
  (Шалкиіз).
Қиылдырып 
қастарын
,
Төгілдіріп 
шагитарын,
Күнінде аламанға
Тегін олжа қылар  ма екеміз.  (Ақтамберді).
Ұйқасушы  сөздер  ішіндегі  дауысты  дыбыстар  бір-біріне  сәйкес  келген 
жағдайда  сирек  болса  да, 
үиді мен  қатаң  немесе  үяң  мен  қатаң  дауыссыз 
дыбыстардыц үйлесуі
 өте сирек кездеседі.  Мысалы:
Саф арғымак 
сайпаган
,
Найзасына жалау 
байлаган
,
Қабардының Биғазы 
Жүйрігіне шыдамай,
Желіп  шықты  көк тауға.  (Ер  Шобан).
Еңсегей бойлы  Ер  Есім 
Есігіңде келіп тұр:
Алғалы тұр 
жаныцды
,

Шашқалы тур 
қаныңды.
  (Маргасқа).
Жыраулар  поэзиясындагы ұйкастың фонетикалық-акустикалық белгіле- 
рі осындай силатта болып келеді. Демек, тармак сонындагы сөздердін ұйка- 
су  жақындыгы  буын  мен  дыбыстардын  белгілі  бір  заңдылыкка  бағынган 
іштей  гармония  тузуіне  байланысты  екенін  байқауға  болады.  Сондай-ак 
осы  мәселеде  тіпдегі  орфографиялық  және  орфоэпиялық  заңдылыктардын 
да өзіндік үлесі бар екеніне көз жеткіздік.
Сонымен  катар  казак  өлеңдеріндегі  кез  келген  ұйкас  кандай  дыбыска 
аяқталуына  карай  немесе сонгы дыбыстын сапасына карай дауысты,  дауыс­
сыз, шолақ (келте) дауысты дыбыс болып үшке бөлінеді10'.
I) 
Ашық  буынды  үйқас,  ягни  үйқисатын  сөздердің  дауысты 
дыбысқа бітуі:
Жасым жетті 
он беске 
Кірер ме екем 
кеңеске.
Бұгана катып, бел бекіп 
Ерегескен дүшпанмен
(Актамберді)
Сары аязда қата ма
Қайнардың аққан 
тұныгы,
Қап түбінде жата ма
Болаттың асыл 
сыныгы,
Халқы тозып кем болмас, 
^
Әділ болса ^яыгы.(Актамберді).
2) 
Бітеу  буынды  үйқас,  ягни  үйқасатын  сөздердің  дауыссыз 
ібысқа аяқталуы:
Төскейде кеңес 
топтанып.
Жақсылар үйде 
баптанып
,
Нөкерлер жүрсе сап түзеп.
Қос-қосымен 
шаттанып.
 (Актамберді).
Ассалаумағалейкүм, жайсандар мен 
қасқачар,
Адам  көнілін жоктык шіркін 
басқаіар,
Түзде жүрсем 
батырмын,
Үйге келсем 
пақырмын.(
 Ақтамберді).
3) 
Шолақ (келте) «й», «у» дыбыстарына аяқталган үйқас:
Жапалақ ұшпас жасыл 
тау.
103 
Жұмалиев Қ.
 Әдебиет теориясы. — Алматы: Мектеп  1969  — 179-6
90
і

Жақсылардын өзі өлсе де сөзі 
сау.
Ойлап тұрсам  жаманнын
Жалаңдаған өз басына тілі 
жау.
  (Шалкиіз).
Меніңменен ханым  ойнаспа,
Менім  ерлігімді сұрасаң,
Жолбарыс пен 
аюдай
,
Өрлігімді сұрасаң,
Жылкыдағы  асау 
тайыцдай
,
Зорлығымды  сұрасаң,
Бекіре  менен 
жайындай
,
Беріктігімді сұрасан,
Қарағай  менен 
қаиыңдагі.
  (Жиембет).
Толымды  ұйкас  ұйкасушы  сөздердің  дәлме-дәл  бірдей  болып  келуінсн 
гана  емес,  ондағы  эр  баска  дыбыстардың  күлакка  бірдейлігі  немесе  бір- 
дейге  жақын  естілуінен  де  жасала  береді.  Мұндай  толымды  ұйкастар  жы- 
раулар  поэзиясыяда  кеңінен  колданыс тапқан.:
Дін пұсырман 
баласы 
Адамдыктан 
жерімес
,
Тіл пұсырман, 
қарагиы
,
Арамдықтан 
ьиегінбес.
Дәніккесін бұл  шіркін 
Адал бір дэм 
жегізбес.
 (Үмбетей), —  
дегендегі  «баласы  —   қарашы»,  «жерімес  —   шегінбес  -   жегізбес»  сөзде- 
рінде  сәйкес  дауыссыз  дыбыстар  шамалы  болғанымен,  дыбыстаған  кезде 
жігі білінбей тұтас естіледі.
Толы құйкас  кұлакка  жағымды  естілгенімен,  жыраулардын  көбінесе  то­
лымсыз үйкастарды  колданатынына  жоғарыда  токтапдык.  Мұндай  жерлер- 
де  ақын  оның  ұйкасының  толык  болуынан  гөрі  мағынасы  дәл  болуына  зер 
салады  да,  толымсыз ұйкасты  пайдаланады,  кейде  ол  сөздін  ұйкаска  тіптен 
қатысы  болмайды.  Алайда  шумақтағы  ырғак  сакталып,  онын  көркемдігіне 
де зиян келе қоймайды.  Мысалы:
Қару алсаң  мылтык ап,
Қарның ашса тамағын,
Жаяу жүрсең таяғың,
Бір  күніңе керектей. (Ақтамберді), — 
деген  шумақтың алғашқы  және  соңғы  тармақ соңындағы  сөздердің үйқасқа
еш  қатысы  болмаса  да,  өлең  ырғағын  сақтап,  ойдың  дәл  берілуіне  қызмет 
етіп түр.

24.  ҮЙҚАСТЫ СӨЗДЕРДІҢ ЛЕКСИКА-СЕМАНТИКАЛЫҚ 
СИПА ТЫ
 
*
1.
¥йқасатын сөздердің омонимдес болып келуі:
а) 
омонимдік уйқастар,
  егер  тармак соңында  әр  түрлі  магыналарды 
бшдіретін  омоним  сөздер  дыбыстык  жағынан  үндесетін  болса,  омонимлік
ұйқасқа жатады:
Жара бір 
қатты
,
Жан тәтті,
Жара аузына қан 
қатты.
 (Доспамбет), 
қайталанып  турған  қатты  сөздерінін  дыбысталуы  бір  болганымен,
логиялық жағынан  екеуі екі  түрлі  сөз табына жатады.  Ягни, 
қатты 
есім, 
қатты
 —  етістік.
Дүние кезек, 
Абылайі 
Қаласың әлі-ақ сен 
былай,
сын
мұн,
Артыңдағы бапаңа 
Табылар батыр тағы да
-ай\
 (Үмбетей),
рпт ▼
 
А
 
___ ^   _____ • 
•
екінші
„ 
. 
иолса,  шумақсоңын-
аи
  Демеул,п  соңгы  Дыбыстарының  қайталануы  іспетгес.  Ал  мына
Г
^ Г
аРЫГ
Ы 
ед1
  КвМеКШІ  еТІСТІГІ 
туледі’  келеді
  сездеріндегі  сонгы
ЛЫОЫСТапПкі  і г я й т ^ п о п   ( л о т  іп  
_______
дыбыстарды қайталап барып ұйқас жасап тұр:
V М
Й
Құладын құстың қүпы 
Тышқан жеп жүнін 
Аққу құстын төресі 
Ен жайлап көлді жүр 
еді.
Аңдып жүрген  көп дұспан
Елге жау боп 
келеді.
 (Асан кайғы). 
Полисемиялы (көп магыналы сәздер) сөздердің
 ^
Асқар, асқар, асқар тау,
Асқардан биік тау болмас.
Басына балапан шырлап ұшып кона 
алмас
, 
Бүркіттен қыран құс болмас,
алмас
іайықтан
Бұйырмаса екеу түгіл бір де 
сиімас 
Сұңқардан сұлу құс болмас.
алмас.
 (Шалкиіз)

деген  жолдардағы  алгашқы  жэне  сонғы 
апмас
  сөздері  болымсыз  формалы 
көмекші  етістік  тұлгасында  келіп  тұрса,  шумақ  ортасындагы  алмас  сөздері 
негізгі етістік тұлғасында ұстамайды  деген  магынаны  білдіріп, ұйкас  жасап 
тұр.  Аталмыш  сөздер  арасында  мағынапык байланыс,  жақындык бар.  Мор- 
фологиялық белгісіне  қарай  бір  сөз  табына  жататындыктан,  бұларды  поли-
семиялы  сөз 
ретінде 
караймыз.
Қорыта  айтканда,  ақын-жыраулар  поэзиясынан  сирек  болса  да  омоним-
дік және полисемиялы  сөздердін ұйкас  кұрауын  кездестіреміз.  Ал.  антоним
сөздердің  ұйкасуының  мүлдем  кездеспеуі  аталмыш  поэзия  өкілдерінін  да-
рындылыгынын  шектеулігінен  емес,  ауызша  поэзияда ұшкыр ойды  жеткізу
басты  максат  болғандыктан,  бірынгай  ұйкас  куа  бермегендігі  деп  түсінген
дұрыс сиякты.
2.5. 
ҮЙҚАСТЫҢ ЛЕКСИКА-ГРАММА ТИКАЛЫҚ СИПА ТЫ
Акын  поэзиясы  мен  жырау поэзиясы  ішкі  мазмүнымен  гана  емес,  сырт- 
кы формаларымен де өзара ерекшеленеді.
Акын  поэзиясының  өлең  құрылысы  карапайым.  Ақын  аузынан  шықкан 
туындылар  әдетте,  төрт тармақты  шумақтан  тұрып,  а-а-б-а  болып  киыскан 
он  бір  буынды  кара  өлең,  немесе  7-8  буынды,  еркін  ұйкасты  жыр  түрінде
келеді.
Жырау  поэзиясының  өзіндік  ерекшеліктері  бұл  мұраны  жасаган  жырау- 
лар  заманының  көнелігінен,  онын  үстіне  сол  жыраулар  ұстанган  дәстүрдін
көнелігінен туады.
Жыраулар  қаруланған  көркемдік  әдістердін  дені  —  көңе,  ескі  түркі-
лік106.
Ал,  жыраулар  поэзиясындағы  ұйкастың  грамматикалык  сипаты  жайын- 
да  мынадай  ой  айтуға  болады:  «Бұдан  үш-төрт  ғасыр  бұрын  жасалган  көр- 
кем  сөз  үлгілері  тілінін  негізгі  грамматикалык  категориялары:  септік,  жік- 
тік,  тәуелдік  жалғауының  мағыналары  мен  кызметтері,  етістіктін  рай,  етіс, 
есімше,  көсемше түлғаларында жұмсалу тәртібі, сөздердін байланысу амал- 
дары  (киысу,  меңгеру,  жанасу)  казіргі  кездегімен  бірдей  түсетіндігін  айту 
керек.  Бұл  бірдейліктің  басты  себептері,  біздіңше,  мынада:  ХУ-ХУІ ғасыр- 
лар  —  осы  күнгі  бірқатар  ұлттық түркі  тілдерінің  жеке-жеке  халык  тілдері 
болып  қалыптаса  бастаған дәуірі.  Әрине,  бұл  калыптасу  көрсетілген  кезден 
көп  бұрын  басталған,  әр  халык  тілінің  фонетикалық-грамматикалык  белгі-

г 
г^ -  ~т
  '" г —*'» 
ажыратылып,  шрсыпыра  ор-
ныққан  деуге  болады.  Ол  белгілер  кейінгі  гасырларда  әрі  карай  бекітіле
түскен,  жалпыхалықтык тіл  нормасына  айнала  бастаган.  Бірдейліктін  екін- 
ші  себебі  —   түркі  тілдерінін  фонетикалык-грамматикалык  жүйесінін  өге
баяу  өзгеретшдігінде.  Үшіншісі  —   біз  объект  етіп  отырган  әдеби  нұска- 
лардын  ауызша таралып,  ауызша  жеткендігінде,  ягни  ұрпактан-ұрпакка  өт- 
кенДе  ескі  элементтердщ  заманға  сай  жанасымен  ішінара  алмастырылып
отьюғанлығынпя»107 
г
отыргандығында»
Қазтуғанның
*  -------
щ
 
^ ш п і і  ш ал к и іід щ ,  А VI  га -
сырдағы  Доспамбет  пен  Шобанның  текстері  лексика-грамматикалык  және 
көркемдік-композициялық  құрылымы  жагынан  өз  дәуірлеріне  сай  элемент-
~
Г
 СаҚТаҒаНҒс  
ЩСаЙЛЫ- * *
 ХҮИ ғась,Р жыРауларының тілі сонгы
гасыплапгя 
а т й   и г а ы г іг   С і т і п п л  
: ____■___ •
Бұларда
талға
108
поэзиясында ұйқас  құрап
ерекшеліктеріне
тұлғалы етістікті
* —
■ —
’ •   ■ 
•
Ал дегенде 
аларва
,
Алып жерге 
саларга
,
Алқалаған ауыр қолдар 
тоқтарга 
_  
Арыстанбек ұлы  Сұлтан бар...  (Ер  Шобан)
¥ИКаСТа  еСІМШенің аУЬіспаль.  шағын  ж асайтин  ф о р м а т
ипын
)  негізінен 
-тугын
 түрінде келеді: 
- 
"
Өлетұгын
 тай үшін,
Көшетүгын
 сай үшін 
Желке терің қүрысып,
„ 
Әркімменен ұрыспа.  (Асан  қайғы).
) 
үирық райдың II жақ жүрнағы 
-гы л, -гіл
 
түрінде  кездеседі:
Адам  әзіз айтар деп,
Көңіліңді 
салмагыл.
Нәпсі алдаушы дұспанның 
Насихатын 
алмарып  (
д ^ и
107
СыздықоваР.
  Қазақ әдеби тілінің тарихы* 
Х У -Х Т У   г  
а
— 94-95-6. 
ғт Ж'
  а  V  л іл  г.  — Алматы:  Ана тілі  1993
08 
Сш» Т ва Р'
  Қазак эдеби тіліні« тарихы:  ХУ-ХІХ  г
—
 
оУ-О.

4) 
Қ азіргі 
-қыз,  -гыз
  жүрнағымен  келетін  етіс  тұлғалары  
-кер 
қосы м ш асы -м ен берілген:
Масағынан 
өткеріп,
Басын қолға 
жеткеріп,
Созып тартар күн  кайда.  (Доспамбет).
5) 
С ал ы сты р у   м ағы н асы н   беретін  ж ұрнак 
-дай
  және 
-дайын 
түрінде келеді:  *
Менің ерлігімді сұрасан,
Жолбарыс пен 
аюдай,
Өрлігімді сұрасаң,
Жылкыдағы асау 
тайыңдай.
  (Жиембет). 
'   -
Бір  тұлғанын  екі  вариантта  келуі:  өткен  шақ  есімшенің  көрсеткіші  —  
тұгын
 жэне 
-тын,
  салыстыру  мағынасын  беретін  жұрнак 
-дай
 және 
-дайын 
түрінде келеді.  Өлең өлшеміне  немесе ұйкасына қарай  жоғарғы  көрсетілген 
параллель  тұлғалардын  бірде  толық,  бірде  ықшам  түрлерін  пайдалану
қазак поэзиясында күні бүгінге дейін  келе жатқан  кұбылыс109.
6) 
Ш ақ   категори ясы н а  бейтарап 
-ар
  тұлғалы   есімшенін  (-ады
түлғасы н ы н  орны на) ж үмсалуы  өте жиі:
Құсты жисаң, бүркіт жи,
Қыс тонынды түлкі 
етец...
Бір жаманмен дос болсан,
Жүмлә ғаламға күлкі 
етер_.
  (Шалкиіз).
7) 
-ган
  ж ү р н акты   есімшенің  өте  акти в  ж үм салғаны н  атауға  бола­
ды.  Ол  тек  іс-әрекет,  қимылдьі  білдіретін  тұлға  ретінде  ғана емес,  сын-си- 
патгы білдіретін сын есім  кызметінде де жиі колданылады.
Зертгеуші  Н.  С.  Поспелов:  «Обилие  глагольных  рифм  в  строфе  придает 
характер яркого и живого изображения разнообразных действий», —  деп11  , 
орыс  филологиясында  етістік  ұйқастардың  өленге  динамикалық,  экспрес- 
сивтік реңк беретіндігін баса айтса,  қазак өлеңінін табигатына келе бермей- 
тінін жырау поэзиясы да анғарткандай.  Жырауларда бұдан  гөрі баяндау,  су- 
реттеу, толғау реңктері басым.
109  Сонда.  161-6.
110 
Поспелов Г. Н.
  Вопросы  методологии  и  поэтики.  —  Москва:  МГУ.  1983 
С. 92.

Міне,  осы  бағытта  жыраулар  елді-мекенді  не  адамдарды  суреттегенде. 
олардын  іс-әрекет,  кимылға  қатысты  сыр-сипатын.  «касиетін»  тек  кана 
-ган 
жұрнақты есімшелі тіркеспен береді.  Мысалы:
Қырында киік 
жайлаган
.
Суында балык 
ойнаган... 
Елбең-елбен 
жугірген,
Ебелек отқа 
семірген...
  (Асан  кайгы),
сы имаган
ьріккенде қызыл тілін 
шыймаган
...(\I Іягуқиіз), 
Жағама қолдың 
тигенін.
Жалғыздық, сенен көремін.
Жамаулы киім 
кигенім
.
Жарлылық сенен көремін. (Ақтамберді).
ф0рмасы  қазақ  және  оган  тіл  жагынан  өте  жақын  халыктардын 
поэзияеьгада, дәлірек айтқанда, түрмыстық поэзияда жоктау өлеңдерді  аза-
П0ЭЗИЯДа  ж°Қтау  эрі  мактау  өлеңдерді,  эпостык  жырларда  батыр- 
о е г і ^ е Н  
ЫН
  ӨЛеҢДерД'  ЖасаУдың  бірден-бір  стильдік-тілдік  кұралы
■
■
В
  “ К  Ш
І
 И
  к°сымша» 
екенін,  о„ь,„
кел.п  Г «  
ҚашқаРи 
келтірген  материалдардан  басталатынын  көрсете 
келш,  Қ. Өмірәлиев:  «үйқасты,  біріншіден,  грамматикалык  тұлғалардын
түрленісше  құру,  екшшіден,  ол  сөздердін  етістік  болып  келуі,  үшшшщен
поэ  Г ы н Г б Г  л^ ' ЗМеТІНДе  ^ РУЫ  М  ^ шкаРи  Дәуіріняегі  ауызша
лерінін  ле  Й Й г ?  
■
 В
И
 
Ш Ш
  ауызша  поэзия  үлгі-
лертщ
  де  бірден-б.р  негізп  ерекшелігі»  және  «XV ғасырга  дейін  және
ЖеРЯе Ч " *  
бір 
К
«авторы»  белгісіз  дидактикалық-шешендік  сөздеріміздің  басы  -   стшіьдік
Ж
Г
 
Ы  ҮШ ҒаСЬф еекерткіштеРіндегі  мақал,  шешендік сөздер 
Ш І   І Т
Л
  К а т г а   Ч Г "  
™   стильдікітіллік  улгіде  жа-
былай к о ^  
™   П‘“ Р”   әдебиеппі;* « У т ы   Н. Келімбегов
«-ган»  және  «  ген»  іһпп 
^
К1 поэзиясында жиі ұшырайтын  есімшенін
рынга кадым заман поэзиясынла кенінен колданшшп келген « - г а н Г ™ »
11!

формалары  бертін  келе,  15-19-ғасырлардағы  казак  поэзиясында  кенінен 
орын алды»"2.
Сонымен  катар 
-ган
  тұлғасы  Орхон-Енисей  жазбаларында  кездеседі. 
Бұл  мэнде,  яғни  өткен  шак  мәнінде  жазбалар  тілінде 
-мыш
  тұлгасы  колда- 
нылған.  Бұл тұлғанын өткен  шак мэнінде 
-мыш
 тұлгасымен  аякталуы  Кара- 
хан  жазба  ескерткіштерінде,  одан  кейінгі  көне  кыпшак  жазбаларында
бар113.
Жыраулар  поэзиясындағы  ұйқастар  негізінен  етістіктің  II,  III  жак  буй- 
рык  рай,  өткен  шақ  есімшенің  жалғаулы,  шылаулы  жэне  дара  түрлері  бо­
лып келеді. Мысалы, Бұқар жырауда:
Жап қүйрығы қаба деп,
Жабыдан айғыр 
салмацыз. 
т
  „
Қалын малы арзан деп,
Жаман катын 
алмаңыз...
Аскар таудың өлгені - 
Басын  мүнар 
шалганы.
Көктегі бүлттын өлген і —
Аса ал май таудан 
қалганы.
Ай мен күннін өлгені - 
Енкейіп  барып 
батқаны...
*
8) 
А уы спалы   осы  ш ақты н   болымсыз  түрінін  1  ж ақта 
ма+й+мын 
вари анты н ы ц орны на 
-ман
 ж ұрнақты  тұлғасы  жиі  кездеседі.  Мысалы:
Тоғай  қондым —  
өкінбен..
Ару
 сүйдім 
өкінбен
 (Доспамбет)
Көбе сайлап 
кимен-ді,
Алдыма алып 
сүймен-ді
 (Шалкиіз)
Мұныңа ханым, 
иіыдаман
 (Жиембет).
9) 
Г р ам м ати к ал ы қ   ерекш еліктердін  қатары нда 
дүр  (-ды,-ді,-ты,- 
ті)
 ф орм анты ны ң қолданы луы н  көреміз.
ХУІ-ХІХ ғасырлардағы  ақын-жыраулар  шыгармаларында  да,  эпос,  ба- 
тырлар  жырымен  қоса  ауыз  әдебиетінің  басқа  түрлерінде  де,  жазба  нұс- 
қалар  тілінде  де  қатар  жарыса  қолданылып  келген  —  
дүр
  тұлғасы  мен 
ды. 
ді
 шылауы.  Мысалы:
Шалкиіз жырауда:
Келімбетов Н.

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: