Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
жүктеу/скачать 1,86 Mb.
|
Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова-emirsaba.org
| тұтынушылықтың болуы. Дербес шешім жетекшісінің іс-әре-
кетті жүзеге асырудағы өз рөлін субъективтік бағалауын арт- тырады, сондықтан ол іс-әрекетті ұйымдастырудың тәуекелі төмен және нормативтік-нұсқаулық басқа құралдары пайдалану мүмкіндігі кезінде соған басымдық бере алады. 2. Қол астындағылар алдында өзінің біліктілік шамасын арт- тыруға ұмтылысы. 3. Жетекші шешімін қол астындағыларға жүктейтін жағдай- лардың туындауын жасай алады. Ол мұндай жағдайларды соларды тиімді жеңу мүмкіндіктерін азайту үшін көбінесе әдейі күрделендіреді. Мұнда да жетекшінің топтағы өз мәртебесін арттыруға ұмтылысы байқалады. 4. «Қауырт іс-әрекеттің ерекше құбылысының» жеке сәттері- нің бірі ретіндегі «белсенділік елесін» туғызу. Мұндай квази- белсенділік, әдетте, іс-әрекет пен басқарудың нақты мақсатта- рына жетуге кедергі келтіреді. Бұл фактілердің барлығы теріс (негативті) болып табылады, өйткені тұтастай алғанда, іс-әрекетті ұйымдастыру мен оның міндеттерінің қисынын көрсетпейді. Іс-әрекеттегі шешім қа- былдау процестерінің рөлін күшейтудің оң (позитивті) себептері де бар. Жетекші орташа норматив «шегінен шығып кеткен» кезде инновациялық реттегі шешімдер қажеттігі пайда болады. Бұл – іс-әрекеттің орташаланған нормативтік тәсілін жетіл- діретін және дамытатын нормативүстілік шешімдер. Олар 157
іске асыруына стандарт емес тәсілге тән. «Басқалар үшін» мә- селе қою басқару іс-әрекетінің негізі болып табылғандықтан, жетекшінің аса маңызды міндеті – тек проблема шешу ғана емес, оны тұжырымдай білу. Бұл құбылыстардың барлығын максимизацияланған мі- нез-құлық ұғымымен белгілейді. Олар басқару функцияларына шешім қабылдаудың қосымша жағдайларын қосуға алып келеді. Басқару шешімдерін қабылдау процесінің операциялық құрылымы Басқару іс-әрекетінде оның нақты түріне, мазмұнына және иерархиялық деңгейіне қарамастан, іс-әрекеттік құралдардың тұрақты жинағы – шешімдерді дайындауға, қабылдау мен іске асыруға арналған операциялар қатысады. Осы операциялардың негізгілерін қарастырайық. Белгісіздік жағдайларын тану операциялары. Олар жетекші- ге қажет проблеманы көре білу шеберлігі сияқты сапа мәнін құрайды. Олардың дифференциациясы – оның кәсіби біліктілігі- нің аса маңызды бөлігі. Селекция, таңдау операциялары жетекшінің тікелей қаты- суын талап ететін және талап етпейтін жағдайларды бөлу үшін негіз болып табылады. Ұйымдастырушылық операциялар жетекшінің шешім қабыл- дау процесін ұйымдастырудың қандай да бір жалпы формала- рын таңдауында тұр. Шешімдердің «субъективтілік базисін» қалыптастыру жөніндегіоперациялар шешімдерге тартуға және ұйымдастыру- дың белгілі бір бөлімшелерін қосып беруге тиімді адамдар құрамы мен санын анықтауға арналған. Таңдау жағдайларын объективтендіруоперациялары жетек- шінің мәселені оған қатысушылар дұрыс түсінетіндей етіп тұ- жырымдауға, қоя білуге тиіс өзіне тән басымдығы болып та- былады. Шешімдердің іске асуы тұжырымдалатын мәселенің оны шешуге тартылатын топ ерекшелігіне сәйкес бейімделуі кезінде ғана қамтамасыз етілуі мүмкін. 158
хологиялық құбылысымен байланыста болады. Ерікті таңдау тиімділігі мәжбүрлікке қарағанда едәуір жоғары. Басқару ше- шімдерін қабылдау процестері ерікті және мәжбүрлік таңдаудың компоненттерін синтездейтін құрама таңдау ретінде көрінеді. Коллегиялық типтегі басқару шешімдерін шығарудың қиынды- ғы мен қарама-қайшылығы осында және олардың көптеген психологиялық ерекшеліктері осыған байланысты. Мұндай тип- тегі шешімдердің тиімділігі, егер шешім шығару мақсаты айты- лып қана қоймай, қабылданатын болса, ал мәжбүрлік реңін жо- ғалтып, еріктіге тасымалданатын болса, едәуір жоғары болады. Жетекші нормативтік мақсатты жалпыға айналдыра және ше- шім шығаруды (мақсаттық орталандыру принципі бойынша) мәжбүрлеу емес, сенім бойынша басқара білуге тиіс. Мұндай жолмен «топтың әлеуетін жібіту» тиімділігіне жетуге болады, бұл оның іс-әрекет табыстылығын арттырудың негізі болып табылады. жүктеу/скачать 1,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|