Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова



Pdf көрінісі
бет62/184
Дата31.12.2021
өлшемі1,92 Mb.
#23118
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   184
Байланысты:
Басқару психологиясы оқу құралы by Ахтаева Н.С. (z-lib.org)

тация»  құбылысын  байқады.  Соңынан  бұл  құбылыстың  жеке 

өндірімділігінің  төмендеуіне  Рингельман  әсеріне  соқтыру  мүм-

кін екені белгілі болды. Фасилитациялық та, құрсаушы да ағым-

дардың  байқалу  шамасы  шешімдерді  қабылдау  процестерінің 

нақ өзінде өте жоғары. 

Басқару  шешімдері  процестерінде  топтағы  «топтық  поля-



ризация» және «пікірлердің жас ерекшелік экстремалдігі» сияқ-

ты жалпы құбылыстар бар. Бірінші жағдайда дәл топтық шешім-

дерде топ «консерваторлар» мен «радикалдарға» бөлінеді, олар-

ды  аяқтау  сатыларында  радикалдар  үлкен  ықпалға  ие  болады. 

Екінші  жағдайда  топтың  ықпалымен  пікірлер  мен  жеке  бала-

малы  санаттық  шамасы  арта  түседі.  Тәуекелдік  (экстремистік) 

пікірлер  арқылы  топ  мүшелері  әлдеқайда  жоғары  топтық  мәр-

тебе алуға көшбасшы рөліне ұмтылады. Осындай ұсыныстарды 

айтуға арналған объективті мүмкіндіктер шешім қабылдау мәсе-

лелерінің нақ өзінде ғана өте зор. 



Керісті  әдейі  ушықтыру  құбылысы.  Оның  мәні  кернелуді 

әдейі  ушықтыру  сәттерінде  оның  қорытынды  сатыларында  ше-

шім  қабылдауда  жетекші  рөлді  «мәселеден  тысң,  яғни  мазмұн-

дық  емес,  тұлғааралық,  көңіл-күйлік  факторлар  орнайтын  жағ-

дай  туындайтынында.  Осы  жағдайды  қорғаныс-өтемдік  меха-

низм  ретінде  қолданатын  кейбір  топ  мүшелерінің  біліксіздігі 

осымен бүркемеленеді. Оны жетекшілер де жиі қолданады. Бұл 

құбылыс  шешім  процесіне  белсенді  ықпал  етеді,  оның  меха-

низмдерінің бірі бола түседі. 

Коллегиялық  басқаруды  таңдау  мәселелерінде,  басқа  жағ-

дайларға  қарағанда,  «көпшілік  пен  азшылықтың  норматив- 

тік  мінез-құлқын»  зерттеу  тұрғысында  сипатталған  жалпы  құ-

былыстар  кешені  көрініс  береді  (С.  Московиси  және  басқала-

ры).  Шешім  қабылдау  процестері  стрессогендікпен  ерекше-

ленеді,  сондықтан  оларда  көпшілік  пен  азшылықтың  мінез-

құлықтық  стилінде  айырмашылық  күшейе  түседі.  Олардың 

таңдау қорытындысына ықпалы оған топ мүшелерінің жауаптық 

әсерлерінің  күшімен,  жылдамдығымен  және  сипатымен  ерек-

шеленеді. 




166 

 

Идиосинкразикалық  несие  құбылысын  Е.  Холандер  сипат- 

таған.  Бұл  –  топтың  девианттік  мінез-құлықты  (жалпытоптық 

нормалардан  ауытқитын)  өзіндік  шешуі.  Топ  мүшесінің  пікірі 

нормалардан  өзінің  мәртебесіне  және  топтық  мақсаттарға 

жетудегі  бұрынғы  үлесіне  пропорционал  ауытқуы  мүмкін.  Бұл 

құбылыс  топтық  дамумен  байланыстағы  инновациялар  жағ-

дайында  күшейе  түседі.  Бұл  құбылыс  жетекші  іс-әрекетінде 

және  таңдау  жағдайларында,  олардың  механизмдері  бола  оты-

рып, аса күшті байқалады. 

Қарастырылған  құбылыстардың  барлығы  бір-бірімен  өзара 

байланысқан  –    өздерінің  байқалуы  мен  бағытталуы  шамасын, 

сондай-ақ  басқаларға  тәуелділігінің  мәнін  өзгерте  алады.  Олар 

шешім шығару механизмдері болып табылады. 

 

Басқару шешімдерінің  жеке айырмашылықтары 



 

Басқару шешімдерін қабылдау процестері өздерінің күрделі-

лігіне қарай үлкен жеке вариативтілікпен сипатталады. 

Жекелену  құбылысы  тұлғаның  жеке  психологиялық  сапа- 

ларының  бүкіл  жиынтығымен  шартталады.  Тұлғалық  сапалар 

басқару  шешімдерін  қабылдау  процестеріне  ықпал  ететін 



субъективтік  факторлардың  өте  маңызды  санатын  құрайды. 

Олардың  болуы  шешім  қабылдау  теориясының  аса  маңызды 

іргелі  құбылысын  шарттандырады:  шешімдердің  нақты  (дес-

криптивтік)  бейнесінің  нормативтікпен  (идеалдық-нақтылық-

пен)  дәл  келмеуі  шешімді  ең  көп  шамада  «деформациялай- 

ды»,  субъективтік  факторларға  психологиялық  өзіндік  сипат 

береді. 

Субъектілік факторлар жиынтығын негізгі үш категория бө-

леді:  тұрақты,  жалпы  және  жеке.  Адамның  психикалық  ұйым-

дасуының  ең  типтік  ерекшеліктері  тұрақты  болып  есептеледі, 

шешімдер  процесінде  байқалатын  және  анықталатын,  оларға 

кіретіндер: таңдаудағы тиімділіктен ауытқулар, ақпаратты өңдеу 

процесінің өзіндегі келісім мен қарама-қайшылықтарға ұмтылу, 

психика қызметінің бірарналы принципі, т.б. 

Жалпы  сипаттамаларға  барлық  адамдарға  тән  ерекшеліктер 

жатады. Бірінші кезекте – олардың жеке мүмкіндіктерін шектеу




167 

 

Жеке  сипаттамалар  –  бұл  жалпы  ерекшеліктердің  ұсы- 



нылу  шамасы  мен  формасындағы  айырмашылық.  Субъектінің 

тұлғалық  сапалары  жеке  сипаттамалардың  айрықша  тобын 

құрайды: 

1.  Жеке  сапалардың  шешімдердің  процесіне  ықпалының 

маңызды заңдылығы болып табылатыны –  оның шешімдердегі 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   184




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет