Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан
жүктеу/скачать 13,53 Mb. Pdf көрінісі
|
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy
| 205-сүрақ. Ac қорыту агзаларының ішкі секрециялық қызметін қалай
түсінуге болады? Ac қорыту жолының кілегей қабығында бірнеше биологиялық белсенді полипептидтер түзіледі. Олар ас қорыту жолының түзінділеу (секрециялау), қимылдау (моторлық), сіңірут.б. қызметтерін ретгеп, басқа жүйелермен үйлесімді байланыстарын қалыптастыруда маңыз- ды қызмет атқарады. Сілекей бездерінде қарьш қимыльш, оның сөл бөлуін күшейтетін паратин атты гормон түзіледі. Сілекей бөлу процесі күшейген кезде қан тамырларын кеңейтетін, сілекей мен қарын сөлінің бөлінуін күшейтетін калликреин жөне брадикинин деген затгар бөлінеді. Қарын кілегей қабығының торшалары парасимпатикалық нерв медиаторларьщың өсерімен гастрин деген зат бөледі. Ол қарын қимы- лын, қарын бездерінің сөл бөлуін күшейтіп, ұйқы безі сөлінің секре- циясын үдетеді. Қарында гастрон жене гистамин деген биологиялық белсенді затгар да бөлінеді. Гастрон қары нны ң сөл бөлуін тежеп, қарындағы ас қорытуды бөсендетеді, ал гистамин - қарынньщ көмкер- ме торшаларынъщ қызметін жандандырып, негізгі торшалар өрекетін бөсендетеді. Ащы ішекте бірнеше гормондар түзіледі. Олар мына төменде баян- далған өсерлерімен сипатталады. Энтерогастрин - қары н қимылын ж әне қары н сөлінің бөлінуін күшейтеді, ал энтерогастрон - қары нны ң аталған қызметтеріне тежеуші эсер етеді. 197 Секретин - ұйқы безі сөлінің бөлінуін үдетіп, бауыр қызметін - ұйқы безісөлінің бөлінуін, оньщ ф ерм енперінщ Ш ИшФетин К үйкы безінің ішкі секрециялық қызметін күшейтеді. Энтерокринин - либерюон бездерінің қызметін, дуокринин-брун- НеР 3 ^ о ^ « Н- ^ еі ш е ^ ң ^ 'ь і л ы н күшейтіп, сөл бөлуін үдетеді. b Z u Z uh Л ш е к бүрлерінің жиырылуъш күшейтш, қ о р е к п к m ta to r ta y iH рехтейді, өткабы мен отож кгертвд жиырылуын тудырып, өтгің үлтабар үшына бөлшуш реггейді. Серотинин - ішектің қимылын күшеитеді. 206-сурақ. Эндокринология ж етістіктерін практикада қалаи пайдаланды ? Гопмондар торшалардағы зат алмасу процесін бағытгай отырып, олардьщ өсіп-дамуын, жетілуін қамтамасыз етеді, көбею, қорш аған ортаға бейімделу процестерін реттейді, гомеостазды сақтауға Г үм индік туғызады Олар химиялық дөнекер заттарға (медиатор- ларғЮ т о р і^ л ы қ , молекулалық, гендік деңгейде ы қпал етеді, осы- в д нэтшкесінде организмнің гормондық статусы мен ө н ш д ш ш н ң , Г и о л о г и я л ы қ күйінің арасында тығыз баиланыс қ а л ы і г а с ^ Ауыл шаруашылығында гормондарды қолдану арқылы °Рга™ 3^ з ю алмасу процесін белгілі бағытта өзгерте отырып, малдьщ өнімділігін - салм ақ қосуын, сүтгілігін, жүнділіпн, өнімталдығын, жүмыртқалағыштығын т.б. арттыруға болады. „ „ Қ азір гі кезде эн д о к р и н о л о ги я , б и охим ия, биотехнология жетістіетері гормондарды медицина мен ветеринария салаларывда, м ^ шаТуашьшығында ™імді пайдалануға зор мүмк.ндіктер б е р т о тар . Соңғы жылдары кептеген гормондардың хи ™ ы к қ ү р а м ы аныкталып, гипофиздің троптық гормондарының ( M l , 111 > ajs . i i т б ) алыну және тазалану жолдары жетілдірищі, кейбір релизинг- готмондар газа күйінде бөлініп, синтезделінді, біраз гормондар (сте- роидтар^аш логгарьі химиялық жолмен альшьш, пракгикаға ш р- м о ш а № анықтаудың өте сезімтал радиоиммундық өдісі енпзілді. Гормондарды пайдаланғанда эндогенді гормондардың қайтарыадщ байланыс принципімен эндокриндік бездер қызметше тежеуші өсер е ^ а ^ н ь і ^ н а агзаларга қосалқы өсерінің сипатын жан-жақты ескереді Гормондар мал организміне жөне өнімдер арқылы адамның денсаульігына з™ нкелтірмейтін болтан жагдайда ғана колданылады. Гормондар бірнеше мақсатта қолданылады. 198 1. Организмнің репродуктивтік (үрпақтану, көбею) қызметін рет- теу мақсатында прогестиндер, гонадотропиндер, ГТ-релизинг гор мондар, простагландиндер қолданылады. 2. Салмақ қосу мақсатында (ұзаққа созылған науқастан соң) мал- ды бордақылағанда анаболизмдік немесе гипогликемиялық өсері бар гормондық препаратгар (андрогендер, эстрогендер, инсулин, сома- тотропин) қолданған жөн. 3. Организмнің жалпы төзімділігін артгыру мақсатында кортико- стероидтарды пайдалануға болады. 4. Мал өнімділігін артгыру мақсатында соматотропин, соматоли- берин гормондары (сиырдың сүттілігін арттыру үшін), тиреоидтық гормондар мен соматотропин, стероид-анаболикгер (қой жүнінің өсуін, ешкі мен қоян түбітінің өсуін шапшандату үшін) қолданылады. Гормон препараттары сипатына жөне көзделген мақсатқа қарай не ас қорыту жолы арқылы беріледі, не егіледі, не тері астына қон - дырылады. жүктеу/скачать 13,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|