Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан
жүктеу/скачать 13,53 Mb. Pdf көрінісі
|
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy
| 30-сурет.
Кальцитонин мен паратгормонньщ кальций алмасуындағы маңызы. l -қалқанша без, 2-қан тамырлары, 3- сүйек, 4- бүйрек, 5-ас қоры іу жолы. Бездің гипофункциясы жағдайында организм тынышсызданып, нерв жүйесінің қозғыштығы жоғарылайды, бұлшық ет тартылып, діріл байқалады, төбет жойылып, шөл пайда болады, жүрек қағып, тыныс жиілейді, ішек қимылы нашарлайды, тыныс еттерінің сіреспе жиырылуы салдарынан организм түншығып өледі. Без қызметі на- шарласа аминсіздеу процесі бұзылып, бауырдьщ аммиакты несепнәрге айналдыру қабілеті нашарлайды, денеде белоктьщ алмасу өнімі - гуани дин мен оның туындыларының мөлшері көбейіп, организм уланады. Без қызметі күшейсе қандағы кальций мөлшері көбейіп, фосфор деңгейі төмендейді жөне бұл элементтер организмнен көп мөлшерде бөлінеді. Осының салдарынан сүйек борып, кеуектенеді, ет босаң- сып, ішекке қан қүйылады. 201-сураң. Айырша без (тимус) қандай қызмет атқарады? Айырша без көкірек қуысында жүрекке жақын жатқан ірі тамыр- лардың вентральдық бетін ала орналасады. Ол бір-бірімен дәнекер үлпамен жабысқан екі бөліктен түрады. Әр бөліктің алдыңғы жағы сүйірлене көкірек қуысынан мойынга шығып жатады да, артқы жағы толыса келіп, жүрек қапшығына дейін созыла орналасады. Без үлпасы боз заттан жөне қыртыстық бөліктен түрады. Әр бөлік секрециялық торшалардан жөне қан түзуші мүшелерге тән тор- лы-эндотелийлі үлпа торшаларынан қүралады. Без тек жыныстық жетілу кезеңінде ғана өсіп-дамиды да, одан кейін өз қызметін тоқта- тып, инволюция (керідаму) процесіне ұшырайды. 192 Аярітгормон 4ҚЖ Ос теокяъс т аріық ан гнетен ft Остеодллста/Ииқ ахгнвтенуі Айырша без күрделі қызмет атқаратын қүрылым. Оның секреция- льщ торшалары тимозин гормонын түзеді. Без бүкіл лимфалық жүйенің дамуына өсер етеді, сүйектің қатаюын, организмнің өсіп- жетілуін реттейді. Бүл безде лимфоциттер сұрыпталып, ұлпалы қ иммунитет қалыптастыруда маңызды рөл атқаратын Т-лимфоцит- тер пайда болады. Айырша безді төжірибе мақсатында сылып тастаса, организмнің өсіп-дамуы баяулап, минералды тұздар мен белоктьщ алмасуы бузы- лады, сүйек жұмсарып, майысады, бұлшық ет тонусы төмендеп, бо- саңсиды, жоғары дөрежелі нервтік қызмет бұзыльш, ацидоз жағдай- ында 2-3 ай ішінде мал өліп кетеді. С ақа малда аталған ауытқулар байқалмайды. 202-сурақ. Аралиіық без (уйқы безі) қандай физиологиялық қызмет атқарады? Ү йқы безі орі экзокриндік, өрі эндокриндік қы змет атқарады. Ішкі секрециялық қызметті Лангерганс аралшықтары атқарады. Арал- шықтар альфа-, бета- жөне дельта торшалардан қүралады. Альфа- торшалар глюкагон гормонын, бета-торшалар - инсулин гормонын, ал дельта-торшала - соматостатин гормонын бөледі (31-сурет). Инсулин гормонын алғаш рет канада ғалымдары Бантинг жөне Бест анықтаған. Инсулин торша мембранасының глюкозаға деген өтімділігін жоғарылатады, глю козаны ң торш аға өтуін жандан- дырады, гликогеннің түзілуін күшейтіп, оны ң бауырда ыдырауын бөсендетеді, май қышқылда- рының тотығуын, кетонды денелердің түзілуін тежейді, м ай д ы ң қ о р ғ а ж и н ал у ы н жақсартады, белок биосин- тезін арттырады. Б ета-торш алар қы зм еті күшейіл, инсулин көп бөлінсе қан қүрамында глюкозаның мөлш ері азаяды . Гипогли кем ия ж ағдайы нда ты ны с жиілеп, О Н Ж -ның қозғыш- ты ғы ж о ғар ы л ай д ы , д ен е дірілдеп, оны тер басады, бүлш ы қ ет босаңсып, тем пература төмендейді, инсулин- дік немесе гипогликемиялық шок (талықсу) байқалады. жүктеу/скачать 13,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|