Нүрмашева Ф. К а з а Х с т а н р е с п у б л и к а с ы н ы ң а з а м а т т ы қ 1 c ж ү р г І з у к ү к ы ғ ы \. l\l \ I ы /м II а \іч 1,1 ’iiiw

телінген органдардын (лауазымды түлғалардын) каулыларын 
жокка шыгару туралы істер жатады.
Әскери соттарга өздерінін бузылған және (немесе) жокка 
шығарылғаи күкыктары мен бостандыктарын және занды 
мүдделерін әскери баскарманын лауазымды түлғалары мен 
органдарынын іс-әрекеттершен (әрекетсіздіктерінен) коргау 
туралы Кдрулы Күштердін, өзге әскерлердін және әскери күры- 
лымдардың әскери кызметкерлерінін, әскери жиындардан өтіп 
жаткан азаматтардың шағымдары жөніндегі істер жатады. Әске- 
ри созтар егер де тараптардын бірі әскери адам, әскери баскар- 
ма органдары, әскери бөлім болып табылатын өзге азаматтык 
істерді де карауға күкылы.
Аумақтық соттылық.
Жауап берушінің түрғылыкты жері 
бойьшша талап кою арызын беру (КР АІЖК, 31-баи). Азамат­
тык іс жүрпзу зандылыктарымен мынадай аумактык соттылык- 
тын түрлері карастырылған: жалпы аумактык соттылык; бала- 
ма (түлғаны тандау бойынша соттылык), ерекше, келісімді, 
бірнеше істердш байланыстылығы бойынша соттылык.
К.Р АІЖК.-де бекітілген аумактык соттылык тәртібі сот 
органдарына азаматтык істерді сот жүйесінін бір жөне сот 
бөлімішң соттары арасыида бөлуге көмектеседі. Аумактык сот- 
тылыктын мәні сотка талап кою арызын жауап берушініңтүрғы- 
лыкіы жері бойынша беруден, ал занды түлганың (үйымнын) 
үстінен талап кою арызын осы органнын түрғыпыкты жерже 
байланысты берудсн түрады.
Жауап берушінің түрғылыкты жеріне түлғанын түракты 
түратын және тіркелген жері жатады. Түрғылыкты жері анык- 
талмаған жагдайда, талап кою арызы тіркелген жері бойынша 
берілелі. Талап кою арызын берерде талап коюшы жауап 
берушінін түрғылықты жерін көрсетуі тиіс. Занды түлғаға та­
лап кою арызын жазарда, онын түрғылыкты жері белгілі бір 
аумактағы онын накты тұрған жерімен (кала, аудан) аныктала- 
ды, ал күрылтайшылык күжатта мекенжайы жок болтан жаг­
дайда онын мемлекетпк тзркелген жері бойынша беріледі.
Бапама соттылык немесе талап коюшының таңдауы бойын­
ша соттылык. Бүл түрдің соттылығы жауап берушінін мүлкінін 
кайда түратындығына немесе түрғылыкты жеріне, үйымнын 
түрғылыкты жеріне, келісімнін орындалу жеріне байланысты 
талап коюшының сотка арыз жазуы үшін таңдау күкығынан 
түрады. К.Р АІЖК-нін 32-бабында төмендегілерге сәйкес жағ- 
дайлардын тізімі көрсетілген:
87

1) тұрғылыкты жері белпсіз не болмаса Кдзакстан Респуб- 
ликасында түрғылыкты жері ж ок жауап берушіге талап кою 
арызы онын мүлкінін түрғылыкты жері немесе сонгы түргы- 
лыкты жері бойынша беріледі;
2) занды тұлгаға талап кою арызы онын мүлкінін тұрғылык- 
ты жері бойынша беріледі;
3) заңды тү л ған ы н б ө л ім ш есін ін н ем есе ө к іл е т т іп н ін
кызметінен туындаган талап кою арызы да бөлімшенін немесе 
ө кіл етп к п н турғылыкты жері бойынша берілуі мүмкін;
4) алиментп ендіру және әкесін аныктау туралы арызды та­
лап коюшы онын түртылыкыт жері бойынша береді;
5) закым келтірумен денсаулыкка өзге зиян келтірумен, сон- 
дай-ак асыраушысынын өлгеншен болтан шығынды өндіру ту- 
ралы талап кою арыздарын талап коюшы онын түрғылыкты жері 
немесе шығын келтірген жері бойынша береді;
6) орындалу орны көрсетілген шарттардан туындайтын та- 
лаптар шарттын орындалатын жері бойынша койылуы мүмкін
7) некені бүзу туралы талап кою арыздары талап коюшынын 
түргылыкты жері бойынш а, сондай-ак онда кәмелетке жасы 
толмаган балалары болатын болса немесе денсаулык жагдайы- 
на байланысты талап кою ш й жауап беруш інін түргылыкты 
жеріне бару киындык тудыратын жағдайда талап коюшынын 
түргылыкты жері бойынша беріледі;
8) жалаканы, эейнетакы мен жәрдемакыны төлетпру, сон­
дай-ак азаматгы зансыз соттаумен, зансыз кылмыстык жауапка 
тартумен, зансыз алдын алу шараларын колланумен не әкім- 
ш ілік камау т ү р ін д еп зан сы з әкім ш ілік айыппүл салумен 
келтірілген шытындарды отеумен байланысты енбек, зейнетакы 
және түрғын үй күкыктарын кайта каллына келтіру туралы та­
лап кою арызлары талап етушінін түргылыкты жері бойынша 
беріледі. Әкімшілік айыппүлдар салу туразы каулыларды жокка 
шыгару туралы арыздар талап етушінін түргылыкты жері бо­
йынша беріледі;
9) түтынушылардын күкыктарын коргау тураты ары здарта­
лап етушінінтүрғылыкты жері не болмаса келісімшартка отыр- 
ган немесе оны оның орындалган жері бойынша беріледі;
10) кемелердін соктыгысу кесірінен болтан шыгындарды 
өндзру туралы. сондай-актеніэлегі көрсеткен көмеп мен күткар- 
ганы үшін сыйакыны өндіру туралы арыздар жауап оерушінің 
түртылыкты жері бойы нш а немесе кеме порты ны н түрган 
жерішн жазылганы бойынша беріледі;

11) 
КР АІЖ К-нін 33-бабындағы (ерекше соттылык) сотты- 
лыктан баска осы банка сәйкес бірнеше соттардьж бірін тан- 
даудын сотгы ісі талап коюшыға тиісті.
Балама соттылыкты аныктаудың максаты бұзылган немесе 
жокка иіығарылган күкыктарын сот жүзінде коргауды кажет 
ететж тараптар үшін талап коюшынын уакытын үнемдеу мен 
галап кою арызын карау кезінде жайлы күкыктык жағдайлар- 
ды туғызудан түрады.
Ерекше соттылык (КР АІЖ К, 33-бап). Ерекше соттылык- 
тың мөні істердщ кейбір санаттары (категориялары) ушш зан- 
нын жалпы ережеден ерекше тәртіппен күзырлы сотка істі ка- 
рауды тікелей көрсетушен түрады. КР АІЖ К-нін 33-бабына 
сәйкес:
— жер телімдеріне, гимаратка, үй-жайга, күрылыска, жер- 
мен тығыз байланысты өзге нысандарға (жылжымайтын мүлік) 
күкыктар туралы, мүлікті камаудан босату туралы талап кою 
арызы осы нысандардың немесе камауга алынган мүліктін 
түрғылыкты жері бойынша беріледі;
— несие берушілердің, мүрагердщ мүраны кабылдағанға 
деиінгі үсынған мүраға калдырушының талап кою арыздары 
мүрагерлік м үліктш немесе оның негізгі бөлігінщ түрған 
жеріндегі сотка беріледі;
— жүктерді, жолаушыларды тасымалдау келісімдерінен шык- 
кан тасымалдаушыга талап кою арызы жүмыс істеп жаткан 
көліктік үйымнын түракты жері бойынша беріледі.

жүктеу/скачать 12,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: