Нуржігіт Алтынбеков
жүктеу/скачать 1,09 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нуржігіт Алтынбеков
1. ішкі (tunika intima немесе interna) 2. ортанғы (tunika media) 3. сыртқы (tunika adventitia немесе externa) Олардың қалыңдығы, тіндік құрамы мен қызметі әртүрлі болады. Қан тамырлары артерияларға, артериолаларға, гемокапиллярларға, венулаларға, веналарға, артериоловенулярлық анастомоздарға бөлінеді. Артерия мен веналардың арасында микроайналым арнасы болады. Артериялар бойынша қан жүректен мүшелерге қарай ағады. Бұл қан оттегіне қанық болады, өкпе артериясы венозды қан тасмалдайды. Веналар бойынша қан жүрекке келеді.Алғашқы қан тамырлары эмбрионалдық дамудың 2-3 аптасында саруыз қапшығының қабырғасында мезенхимадан және хорион қабырғасында қан аралшықтарының құрамында пайда болады. Аралшықтың шетінде орналасқан мезенхималық жасушалар орталық бөлікте орналасқан жасушалармен байланысын жойып, сопақшаланып алғашқы қан тамырларының эндотелиоциттеріне айналады. Аралшықтың орталық бөлігіндегі жасушалардың пішіні дөңгелектеніп, дифференцияланып, қан жасушаларына айналады. Құрсақішілік дамудың 3-ші аптасының соңында ұрық денесінің тамырлары ұрықтан тыс мүшелердің тамырларымен байланысады. Қан тамырларының қабырғасының кейінгі өсуі қан айналымы басталғанда гемодинамиқалық жағдайларға,қан қысымына, қан ағымының жылдамдығына байланысты дамиды. Артериялар.Құрылысының ерекшеліктеріне байланысты артериялардың 3 түрін ажыратамыз:Эластикалық артериялар ,Бұлшық етті артериялар, Аралас артериялар. Эластикалық артериялар ортаңғы қабықшаларында эластикалық құрылымдардың (мембраналар, талшықтар) жақсы дамуымен ерекшеленеді. Оларға ірі артерияларды жатқызуға болады. Мысалы, қолқа және өкпе артериясы. Эластикалық элементтердің көп болуы бұл тамырларға жүректің систола кезінде созылуына, ал диастола кезінде қалпына келуіне мүмкіндік береді. Бұлшық етті артериялар.Бұлшық етті артерияларға (aa. myotypicae) орта және ұсақ калибрлі тамырлар жатады. Бұл тамырлардың қабырғасында көп мөлшерде жазық бұлшық ет жасушалары орналасады, олар мүшелерге қанның келуін реттеуге қатысады. Ішкі қабықшаның құрамына эндотелий, эндотелий асты қабаты және ішкі эластикалық мембрана кіреді. Эндротелий жасушалары базальды мембранада орналасады. Эндотелий асты қабаты борпылдақ талшықты дәнекер тінінен тұрады, жіңішке эластикалық және коллаген талшықтары бойлай орналасқан. Кейбір артериялардың (жүректің, бүйректің, аналық жыныс бездерінің, жатырдың, өкпенің) ішкі қабықшасында бойлай орналасқан жазық миоциттер кездеседі. Бұлшық етті-эластикалық немесе аралас артериялар. Құрылысы және қызметтік ерекшеліктері бойынша бұлшық етті-эластикалық немесе аралас артериялар (aa. mixtotypicae) бұлшық етті және эластикалық артериялардың аралық түрі болып табылады. Оларға ұйқы және бұғана асты артериялары жатады. Ішкі қабықшаның құрамына эндотелий, эндотелий асты қабаты және ішкі эластикалық мембрана кіреді. 18. Артериялар. Гемодинамикалық жағдайына байланысы артерия қабырғасының құрылыс ерекшеліктері. Әртүрлі артериялардың: бұлшықетті, эластикалық және аралас типті түрлерінің құрылысы мен қызметі. Жүрек, қан тамырлар жүйесі- құрамында қоректік және биологиялық белсінді заттар, газдар, метаболизм өнімдері бар қан мен лимфаның ағзада таралуын қамтамасыз етеді.Былайша айтқанда,бұл жүйе адамның барлық ағзаларының тіршілігін қамтамасыз етеді.Осы жүйе қанды денеге таратушы қантамырлар мен сол қанды айдайтын аппараттан,яғни жүректен тұрады.Қан тамырлар дегеніміз диаметрі әр-түрлі тұйықталған түтікшелер. Қан тамырлар артерияларға, артериолаларға, гемокапиллярларға, венулаларға, веналарға, артериоловенулярлық анастомоздарға бөлінеді. Артерия мен веналардың арасында микроайналым арнасы болады. Артериялар бойынша қан жүректен мүшелерге қарай ағады. Бұл қан оттегіне қанық болады, өкпе |