Нуржігіт Алтынбеков
жүктеу/скачать 1,09 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нуржігіт Алтынбеков
майда түктер (кірпікшелер) болады. Дәм жуашығы кілегей қабық беткейінде дәм саңлауы деп аталатын кішкентай тесікпен ашылады. Тілдің дәм сезу бүршіктерінің дамуы жүйке талшықтарының эпителийге енуімен қатар жүреді. Бүйректің дифференциациясы болашақ бүйрек аймағында миелинсіз нерв талшықтарының жинақталуымен бір мезгілде басталады. Дәм сезу бүршіктерінің жасушалары морфологиялық жағынан гетерогенді. Жасушалардың төрт түрі бар. Апикальды бөліктегі І типті жасушаларда асқазан каналы ның қуысына 40 микровиллалар шығып тұрады. Жасушалардың апикальды бөлігінде көп мөлшерде электронды түйіршіктер болады. Цитоскелет микрофиламенттер мен микротүтікшелермен анықталған бумалармен ұсынылған. Осы құрылымдардың кейбіреулері ықшам шоғыр құрайды, олардың тарылған ұшы центриолдар жұбымен жалғасады. Электронды тығыз түйіршіктердің пайда болуына байланысты Гольджи кешені ядро үстінде орналасқан. Ұсақ тығыз митохондриялар жасушаның базальды бөлігінде болады. Бұл аймақта жақсы дамыған түйіршікті эндоплазмалық тор шоғырланған. II типті жасушаларда жеңілірек цитоплазма болады. Оның құрамында әр түрлі мөлшердегі вакуольдерден басқа, тегіс эндоплазмалық тордың кеңейтілген цистерналары бар. Жасушаның апикальды бөлігінде сирек кездесетін және ұсақ микроэлементтер бар. Мультицикулярлы денелер, лизосомалар бар. III типті жасушаларда төмен микровиллалар, центриолдар және апикальды бөлікте диаметрі 120 нм-ге дейін аз мөлшерде көпіршіктер болады. Түйіршікті эндоплазмалық тор нашар дамыған. Көптеген тегі стелген цистерналар мен көпіршіктер жақсы анықталған тегіс эндоплазмалық ретикулум құрайды. Цитоплазмада диаметрі 80 - 150 нм түйіршікті көпіршіктердің, сондай -ақ диаметрі 30 - 60 нм жеңіл көпіршіктердің болуы жасушаларға тән қасиет. Бұл көпіршіктер, ең алдымен жеңіл, афференттік синапстарға жатады. Түйіршікті көпіршіктер жасушаның басқа бөліктерінде де кездеседі, бірақ әрқашан синапстар аймағында болады. IV типті жасушалар дәм сезу бүршігінің базальды бөлігінде орналасқан және дәм каналына жетпейді. Олардың құрамында үлкен ядро мен микрофиламенттердің бумалары бар. Бұл жасушалардың қызметі түсініксіз болып қалады. IV типті жасушалар дәм сезу жасушаларының барлық түрлерінің ізашары болуы мүмкін. Хеморецептор жасушалары. Афферентті талшықтармен байла ныс жасушалардың барлық типтерін құрғанымен, химиялық қабылдау қызметі негізінен III типті жасушалармен байланысты. Дәм жасушаларының пресинаптикалық аймағында түйіршікті көпіршіктерде аферентті синапстың медиаторы - серотонин болады. Тәтті тітіркендіргіштер дәм сезгіш рецептор жасушаларында аденилил циклазаны белсендіреді, бұл цАМФ деңгейінің жоғарылауына әкеледі. Ащы әсер гастуцин деп аталатын G-ақуызы арқылы әсер етеді, бұл фосфодиэстераза белсенділігінің жоғарылауы арқылы цАМФ деңгейінің төмендеуіне әкеледі. Дәм сезу бүршігінде жасушалар үнемі жаңарып отырады. Дәм сезу бүршігінің перифериялық аймағынан жасушалар оның орталық бөлігіне 0,06 мкм / сағ жылдамдықпен қозғалады. Дәм сезу жасушаларының жасушаларының орташа өмір сүру ұзақтығы 250 ± 50 сағатты құрайды.Дәм сезу бүршіктерін нервтендіретін жүйкелер зақымданғаннан кейін соңғылары азып кетеді, ал жүйкелер қалпына келгенде олар қалпына келеді. Осы зерттеулердің нәтижелері дәм сезу бүршігі нейротрофиялық бақылауда екенін көрсетеді 16. Есту және тепе-теңдiк сақтау ағзалары. Жалпы сипаттамасы. Эмбриональді дамуы. |