К.ТОМАСТЫҢ ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ДАУ-

К.ТОМАСТЫҢ ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ДАУ-

ЖАНЖАЛДЫҚ ЖАҒДАЙҒА БЕЙІМДІЛІК МІНЕЗ-

ҚҰЛҚЫН ДИАГНОСТИКАЛАУ ӘДІСТЕМЕСІ 

        

К.Томастың айтуынша екі жақты модельді дау-жанжалды бір 

арнаға  келтіру  болып  табылады.  Осы  екі  ӛлшемге  байланысты 

К.Томас дау-жанжалды бір арнаға келтіру үшін келесі тәсілдерді 

ұсынды:  

1)

 

Бақталастық; 

2)

 

бейімделушілік; 

3)

 

мәміле;  

4)

 

қашқақтау; 

 

91 

5)

 

ынтымақтастық. 

К.  Томастың  айтуынша  дау-жанжалдан  қашқақтау  кезінде 

бірде-бір  жақ  та  жетістікке  жетпейді,  осындай  жағдайда  мінез-

құлық  бақталастық  сияқты  мәміле  құралы  немесе  бір  қатысушы 

жеңіске  жетеді,  ал  екінші  жеңіледі  немесе  екеуі  де  жеңіледі 

немесе мәмілеге келеді. Ынтымақтастық жағдайда ғана екі жақ та 

жеңіске  жетеді.  Ӛзінің  сауалнамасында  мінез-құлықтың  типтік 

формасын  анықтауда  К.Томас  кӛрсеткендей  5  оқылған  нұсқа-

лардың  әр  біреуін  индивидтің  дау-жанжалды  ситуациясындағы 

мінез-құлық  туралы  12  түрлі  ойлармен  бейнелейді.  Әр  түрлі 

сәкестіктерде  олар  30  жұпқа  біріктірілген,  әр  біреуінде 

респондентке  оның  қалыпты  мінез-құлығына  сай  ойды  таңдап 

алу ұсынылады. 

  

Сауалнама 

1.

 

А.  Кейде  мен  талас  туғызатын  сұрақтарды  шешуде 

жауапкершілікті басқаларға алуға мүмкіндік беремін. 

Б.  Түсінуіміз  әр  түрлі  затты  талқылағанша,  екеуіміз  де 

келіспейтін заттарға назар аудартуға тырысамын. 

2. А. Мен ымыралы шешімді табуға тырысамын. 

Б. Ӛзімнің және біреудің қызығушылықтарын ескере отырып, 

істі    шешуге тырысамын. 

3.   А.  Мен  әдетте  ӛзімнің  дегенімді  жасауда  табандылық 

танытамын. 

Б.  Мен  ӛзгені  тыныштандыруға  және  ең  маңыздысы  қарым-

қатынасты сақтап қалуға тырысамын. 

4. А. Мен ымыралы шешімді табуға тырысамын. 

Б.  Кейде  мен  басқа  адамның  қызығушылықтары  үшін  ӛз 

қызығушылықтарымнан бас тартамын. 

5.  А.  Таластар  тудыратын  ситуацияны  реттеуде  мен  үнемі 

басқа біреуден қолдау күтемін 

Б.  Мен  пайдасыз  мазасыздықтан  арылу  үшін  бәрін  істеуге 

тырысамын. 

6.  А.  Мен  ӛзіме  сәтсіздік  туғызатын  жағдайлардан  қашуға 

тырысамын. 

Б. Мен ӛз дегеніме жетуге  ұмтыламын. 

7.   А.  Талас  тудыратын  мәселелерді  толық  шешу  үшін  оны 

белгілі бір уақытқа ысырып тастаймын 

 

92 

Б. Мен бір мақсатқа жету үшін, басқа кейбір жағдайларға жол 

беру болады деп санаймын деп санаймын 

8.  А.  Әдетте  мен  ӛзімнің  кӛзқарастарымды  орнатуға 

табандылықпен ұмтыламын. 

Б.  Мен  ең  алдымен  қызығушылықтар  мен  сұрақтардың 

мазмұнын нақты анықтап алуға тырысамын. 

9.  А.  Кейбір  пайда  болған  келіспеушіліктер  үшін,  әрдайым  

қобалжудың керегі жоқ деп ойлаймын. 

Б. Мен ӛз дегеніме жету үшін күш саламын. 

10. А. Мен қатаң түрде  мақсатқа жетуге ұмтыламын. 

Б. Мен ымыралы шешімді табуға тырысамын. 

11.  А.  Ең  алдымен  мен  қызығушылықтар  мен  сұрақтардың 

мазмұнын нақты анықтап алуға тырысамын. 

Б.  Мен  ӛзгені  тыныштандыруға  және  ең  маңыздысы  қарым-

қатынасты сақтап қалуға тырысамын. 

12. А. Кӛбінесе мен талас тудыруы мүмкін позицияны алудан 

қашамын. 

Б.  Мен  ӛзгеге  ӛз  кӛзқарасында  қалуына  мүмкіндік  беремін, 

егер ол маған сондай қатынас жасаса. 

13. А. Мен ортанғы позицияны ұсынамын. 

Б. Менің қалауымша жасалғанын талап етемін. 

14. А. Мен ӛз кӛзқарасым туралы басқаға айтамын және оның 

кӛзқарасы туралы сұраймын. 

Б. Мен ӛз кӛзқарасымның логикасы мен жетістіктерін ӛзгеге 

кӛрсетуге тырысамын. 

15.  А.  Мен  ӛзгені  тыныштандыруға  және  ең  маңыздысы 

қарым-қатынасты сақтап қалуға тырысамын. 

Б. Мен  мазасыздықтан арылу үшін бәрін істеуге тырысамын 

16. А. Мен біреудің кӛңіліне тимеуге тырысамын. 

Б.  Мен  ӛз  позициямның  жетістіктеріне    басқаны  сендіруге 

тырысамын. 

17.  А.  Әдетте  мен  ӛзімнің  кӛзқарастарымды  орнатуға 

табандылықпен тырысамын. 

Б.  Мен  пайдасыз  мазасыздықтан  арылу  үшін  бәрін  істеуге 

тырысамын. 

18.  А.  Егер  бұл  ӛзгені  бақытты  етсе,  мен  оған  ӛз  

кӛзқарасында қалуына мүмкіндік беремін 

Б.  Мен  ӛзгеге  ӛз  кӛзқарасында  қалуына  мүмкіндік  беремін, 

егер ол маған сондай қатынас жасаса. 

 

93 

19.  А.  Ең  алдымен  мен  қызығушылықтар  мен  талас 

тудыратын сұрақтардың мазмұнын анықтауға тырысамын. 

Б. Талас тудыратын мәселелерді толық шешу ұшін белгілі бір 

уақытқа оны ысырып тастаймын. 

20.  А.  Мен  жедел  түрде  келіспеушіліктерді  жеңуге 

тырысамын. 

Б.  Мен  екеуіміз  үшін  табыс  пен  шығыстың  ең  жақсы  

байланысын табуға тырысамын. 

21.  А.Әңгіме  жүргізуде,  мен  ӛзгенің  қалауына  кӛңіл  бӛлуге  

тырысамын. 

Б. Мен әрдайым мәселені тікелей талқылаймын. 

22.  А.Мен  ӛз  позицияммен  басқа  адамның  кӛз  қарасының 

ортасында болатын      позицияны табуға тырысамын. 

Б. Мен ӛз қалауымның орындалуын талап етемін. 

23. 

А.  Әдетте,мен 

әр  қайсысымыздың  қалауымыз 

орындалсын деп мазасызданамын. 

 Б.  Талас  туғызатын  сұрақты  шешуге  кей-кездері  басқа 

адамға жауапкершілікті ӛзіне алуға мүмкіндік беремін.  

24. А. Мен оның қалауына жол беремін, егер оның позициясы 

ӛзіне маңызды болса. 

Б. Мен ӛзгені ымыраға келтіруге тырысамын. 

25. А. Мен ӛз кӛзқарасымның логикасы мен жетістігін ӛзгеге 

кӛрсетуге тырысамын. 

Б.  Әңгіме  жүргізуде,  мен  ӛзгенің  қалауына  ұқыпты  болуға 

тырысамын. 

26. А. Мен ортаңғы позицияны ұсынамын. 

Б.  Мен  әрдайым  әр  қайсысымыздың  қалауымыз  қанағаттан-

дырылсын  деп мазасызданамын. 

27. А. Кӛбінесе мен талас тудыруы мүмкін позицияны алудан 

қашамын. 

Б.  Егер  де  бұл  оны  бақытты  етсе,  оның  ӛз  кӛзқарасында 

қалуға мүмкіндік беремін. 

28.  А.  Әдетте  мен  ӛзімнің  кӛзқарастарымды  орнатуға 

табандылықпен ұмтыламын. 

Б.  Жағдаятты  реттей    отыра,  мен  әдетте  басқа  біреудің 

қолдауын күтемін. 

29.   А. Мен ортаңғы позицияны ұсынамын. 

Б.  Кейбір  пайда  болған  келіспеушіліктер  үшін  әрдайым 

қобалжудың керегі жоқ деп ойлаймын. 

 

94 

30.   А. Мен біреудің кӛңіліне тимеуге тырысамын. 

Б.  Талас  туғызатын  сұрақтарды  шешуде  мен  әрдайым 

қызығушылық  танытып  отырған  адамдармен  бірігіп  жетістікке 

жететін позицияны ұстанамын. 

Индивидтің  әр  шкала  бойынша  жинаған  ұпайлары,    дау-

жанжалдық 

жағдайда 

мінез-құлықтың 

сәйкес 

форма 

тенденцияларының ерекшелігі туралы кӛрініс береді. 

КІЛТ 

№ 

Бақталас-

тық 

Ынтымақтастық  Ымыра 

Қашқақ-

тау 

Бейімде-

лушілік 

1 

 

 

 

А 

Б 

2 

 

Б 

А 

 

 

3 

А 

 

 

 

Б 

4 

 

 

А 

 

Б 

5 

 

А 

 

Б 

 

6 

Б 

 

 

А 

 

7 

 

 

Б 

А 

 

8 

А 

Б 

 

 

 

9 

Б 

 

 

А 

 

1

0 

А 

 

Б 

 

 

1

1 

 

А 

 

 

Б 

1

2 

 

 

Б 

А 

 

1

3 

Б 

 

А 

 

 

1

4 

Б 

А 

 

 

 

1

5 

 

 

 

Б 

А 

1

6 

Б 

 

 

 

А 

1

7 

А 

 

 

Б 

 

1

8 

 

 

Б 

 

А 

1

9 

 

А 

 

Б 

 

2

 

А 

Б 

 

 

 

95 

0 

2

1 

 

Б 

 

 

А 

2

2 

Б 

 

А 

 

 

2

3 

 

А 

 

Б 

 

2

4 

 

 

Б 

 

А 

2

5 

А 

 

 

 

Б 

2

6 

 

Б 

А 

 

 

2

7 

 

 

 

А 

Б 

2

8 

А 

Б 

 

 

 

2

9 

 

 

А 

Б 

 

3

0 

 

Б 

 

 

А 

 

Басқа тесттер сияқты бұл тестіні топта да, жекелей де 

ӛткізуге болады. Жүргізілу уақыты – 15-20 минуттан аспауы 

керек. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

96 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

 

1.  Абрамова  Г.С.  Введение  в  практическую  психологию.  М, 

1995. 

2.  Анастази  А.  Психологическое  тестирование.  Т1,  2.  М., 

2000. 

3. Бодалев А.А., В.В.Столин. Общая психодиагностика. Спб., 

2004.  

4. Бодалев А.А., Столин В.В. Практикум по психодиагностике., 

М.,1988.  

5.  Бурлачук  Л.Ф.  Психодиагностика.  Учебник  для  вузов. 

Спб., 2007.  

6.  Основы  психодиагностики.  /Д.Шмелев  редакциясынан/, 

М., 1996. 

7.  Райгородский Д.Я. Практическая психодиагностика. Самара, 

2006. 

8. Рогова Е.И. Практическая психология. М., 2004. 

9. Сыромятников И.В. Психодиагностика. М., 2005.  

10.  Сопчик  Л.Н.  Методы  психологической  диагностики.  М., 

1990. 

11. Шевандрин Н.И. Основы  психологической  диагностики. 

М., 2003.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

97 

 

МАЗМҰНЫ 

 

«Артығын жою» әдістемесі................................................................3 

«Лабиринттен ӛтіп шық» әдістемесі.................................................3 

Ойлау қабілетін бағалау.....................................................................4 

Оқуға  психофизиологиялық  және  психолого-педагогикалық  

дайындық дәрежесін анықтау әдістемесі.........................................5 

Оқуға  психофизиологиялық  және  психолого-педагогикалық  

дайындық дәрежесін анықтау әдістемесі........................................12 

Бастауыш  сынып  оқушыларының  еске  сақтау  қабілеттерін 

диагностикалау..................................................................................12 

Оқушыларды  жан-жақты  зерттеуге  арналған  «Зымыран» 

социометриялық әдістемесі..............................................................13 

В.Стефансонның  «Q-сұрыптау» әдістемесі...................................18 

Темперамент типін анықтау.............................................................21 

«Сіз ӛзіңізді бақылай аласыз ба?»...................................................24 

К.Леонгардтың  «Акцентуациялық  типін  анықтау»  әдістемесі 

(ересектерге арналған)......................................................................25 

«Шатасқан әріптер»  әдістемесі.......................................................30 

Е.А.Климовтың  «Дифференцалдық-диагностикалық» сауалнамасы.31 

Социометрия әдістемесі (Дж.Морено)............................................35 

Коммункативтілік деңгейін анықтауға арналған әдістеме............36 

Мектептік даму деңгейі тестісі (ШТУР).........................................38 

«Ӛзіне баға беру» әдістемесі............................................................47 

С.Розенцвейгтің фрустрацияны зерттеуге арналған 

тәжірибелік-психологиялық әдістемесі..........................................49 

Педагогтың агрессивтілігін анықтау.   А. Ассингер тестісі.........67 

Дау-жанжал жағдайындағы реакцияны бағалау әдістемесі. 

Тест "Сіз дау-жанжалға бейім адамсыз ба?"..................................69 

А.Ф.  Фидпердің  ұжымдағы  психологиялық  жағдайды  бағалау 

әдістемесі...........................................................................................71 

Қандай түсті ұнатасың.....................................................................72 

Жасӛспірімдердің алаңдау деңгейін анықтау әдістемесі.............75 

В.П.  Захаров  пен  А.Л.  Журавлевтың  еңбек  ұжымын  басқару 

стилін анықтау әдістемесі................................................................76 

Баланың оқуға психологиялық дайындығын анықтау сауалнамасы...81 

Тұлғааралық қарым-қатынасты зерттеуге арналған “Аяқталмаған 

сӛйлем” әдістемесі…………………………………………………82 

 

98 

Сакс пен Левидің «Аяқталмаған сӛйлемдер» әдістемесі..............84 

М.Рокичтің «Құндылықтық бағдарлану әдістемесі».....................85 

Эмпатияның даму деңгейін анықтауға арналған тест...................88 

К.Томастың  жеке  тұлғаның  дау-жанжалдық  жағдайға  бейімділік 

мінез-құлқын диагностикалау әдістемесі.......................................90 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі....................................................96 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

99 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Көлемі 6,1 б.т. Таралымы 100 дана. Офсет қағазы. 

Тапсырыс № 86 

 

 

М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік  университетінің  

редакциялық баспа орталығы. 

Орал қаласы, Достық даңғылы, 162.