Образования
Зерттеу материалдары мен әдістемесі
жүктеу/скачать 2,01 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кесте 1 – Баланс құрылымын бағалау және төлем қабілеттілігін болжау
| Зерттеу материалдары мен әдістемесі. Зерттеу жұмысында кәсіпорынның банкроттық жағдайын болжауда Альтман моделі бойынша талдау. Эдвард Альтман американкандық ғалым – кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда коэффициенттер көмегімен интегральды модельді қолданады. Интегральді модель дегеніміз не? Интегральді модель бұл - коэффициенттер жиынтығы, кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалаушы көрсеткіштер.
Альтман өз моделін қалай құрды? 66 американдық компаниялардың 1946-1965 жылдардағы мәліметтері бойынша 33 компанияның банкроттық жағдайын, ал қалған 33 компанияның тұрақты қаржылық жағдайына талдау жасалған. Ол 22 қаржылық көрсеткіштер негізінде 5 нақты мәліметтер бойынша есептелген. Э. Альтманның екі факторлы модель бойынша есептеулер төмендегі жағдайда анықталады. Z= -0.3877 — 1.073*X1 + 0.0579*X2 Z= - 0.3877 -1,073*1,08+ 0,0579*22,38= 2,41 мұндағы, Х1- ағымдық өтімділік коэффициенттері; Х2- капитализациялау коэффициенті. Ағымдық өтімділік коэфиициент = ағымдық активтер/ қысқа мерзімді міндеттер Капитализациялау коэффициенті = Ұзақ мерзімді міндеттемелер+қысқа мерзімді міндеттемелер/ меншік капиталы Кесте 1 – Баланс құрылымын бағалау және төлем қабілеттілігін болжау
Альтманның 5 факторлы моделін бағалауда Z<0 — банкроттық ықтималдылығы 50%-дан, төмендеген сайын Z –мәні де төмендейді; Z>0- банкроттық ықтималдылығы 50%-дан жоғарылаған сайын, Z –мәні де көбейеді немесе ұлғаяды; Z 0 болғанда кәсіпорындар үшін банкроттық ықтималдылығы 50 - ға тең . Альтманның 5 факторлы моделі келесі жағдайда көрсетеміз. Z= 1.2*X1 + 1.4*X2 + 3.3*X3 + 0.6*X4 + X5 Х1= айналым капиталы/ активтер соммасына; Х2 = бөлінбеген табыс/ активтер; Х3= операциялық қызметтен түскен табыс/ активтер; Х4= акцияның нарықтық құны / активтер; Х5= түсім/ активтер Мәліметтері бойынша есептеулерге сүйенетін болсақ; Х12018ж = 72480/192250= 0,37 Х12019ж = 60770/185270=0,32 Х22018ж = 115100/192250=0,5 Х22019ж = 116700/185270=0,62 Х32018ж = 94889,9/192250=0,49 Х32019ж = 105611,5/185270=0,57 Х4 2018ж = 27081,6/192250=0,14 Х4 2019ж = 36167,8/185270=0,19 Х5 2018ж = 131304,5/192250=0,68 Х5 2019ж = 263991,7/185270= 1,42 Z2018ж = 1.2*0,37 + 1.4*0,5+ 3.3*0,49 + 0.6*0,14 + 0,68 = 0,444+0,7+1,617+0,084+0,68= 3,525 Z2019ж = 1.2*0,32 + 1.4*0,62 + 3.3*0,57 + 0.6*0,19 + 1,42 = 0,384+0,868+1,881+0,114+1,42= 4,667 Есептеулер бойынша кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақты екендігі байқалады. Альтманның 5 факторлы модель бойынша бағалауда Егер Z>2,9 – жасыл аймақ ( қаржылық тұрақты аймақ) Егер 1,8 1993 жылы өндірістік емес кәсіпорындар үшін Альтман моделін есептеу жолын ұсынды. Z**=6,56*Х1+3,26*Х2+6,72*Х3+1,05*Х4 Х1= айналым капиталы/ активтер соммасына; Х2 = бөлінбеген табыс/ активтер; Х3= операциялық қызметтен түскен табыс/ активтер; Х4= меншік капиталы / міндеттемелер Х12018ж = 72480/192250= 0,37 Х12019ж = 60770/185270=0,32 Х22018ж = 115100/192250=0,5 Х22019ж = 116700/185270=0,62 Х32018ж = 94889,9/192250=0,49 Х32019ж = 105611,5/185270=0,57 Х4 2018ж = 57800/94530=0,61 Х4 2019ж = 58750/115230=0,50 Z**2018ж = 6,56*0,37+3,26*0,5+6,72*0,49+1,05*0,61 = 2,42+1,63+3,29+0,64=7,98 Z**2019ж = 6,56*0,32+3,26*0,62+6,72*0,57+1,05*0,5 = 2,09+2,02+3,83+0,525=8,46 Егер Z**>2,6 – жасыл аймақ ( қаржылық тұрақты аймақ) Егер 1,1 Есептеулер бойынша бұл әдісте белгісіз аймаққа жатқызуға болады. Хайдаршина Моделі. Банкроттық ықтималдылық жағдайын бағалауда орыс экономистері бірнеше факторларды ұсынады. Г.А. Хайдаршинаның Logit- моделі 11 факторды бөліп анықтау арқылы 2009 жылы әр түрлі сала кәсіпорындарына арналған. Оны есептеу төмендегі жағдайда ұсынылады.
Бұл есептеудің өзіндік ерекшелігі әр түрлі сала бойынша анықталады. К1 – компанияның қызмет ету мерзімін білдіреді. Егер компания 10 жылдан көп жұмыс жасаған жағдайда оның мәні 0-ге тең, ал 10 жылдан кем жұмыс жасаған болса онда 1-ге тең. К2 – Компанияның шаруашылық қызметі бойынша несиені қанағаттанарлық болса онда - 0-ге, ал қанағаттанарлықсыз болған жағдайда 1-ге тең болады. К7 – Компанияның қызмет ету жағдайы мен аймақтық орналасуына байланысты. Банкротқа ұшырау ықтималдығын бағалаудың кең тараған модельдерін ашып көрсетейік. Бұл модельдер орын алуы ықтимал банкроттық тәуекелділікті нақты бағалауды анықтауға мүмкіндік береді. Банкроттық ықтималдылығын бағалау моделі логистикалық кері кетушілік теңдеу болып табылады. Сондықтан ол логистикалық кері кетушілік моделі деп аталады (Л-М) Л-М ( Logit-модель)[3.324 б]. Салыстырмалы түрде алып қарасақ, американдық Э. Альтманның моделі де қатарына кіретін көптік дискриминанттық талдау моделі МДА (МDA-модель) кері кетуішіліктің (регрессия) қарапайым ғана түрі. Төменде Л-М және МДА модельдері бойынша қаржылық жағдайды бағалаудың салыстырмалы тәсілдері келтірілген[3.326 б]. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау тәсілдерін салыстыру:
Л-М Л-М ( Logit-модель), МДА (МDA-модель)сияқты болжамдау моделі болып есептеледі және кәсіпорынның банкроттыққа ұшырау ықтымалдылығын бір жыл бұрын бағалауға мүмкіндік береді. Ол банкроттыққа ұшыраған немесе ұшырамаған кәсіпорындарды сатистикалық таңдау арқылы жүзеге асырылады. Жоғарыда көрсетілген модельдер мен қатар банкроттық ықтималдылығы шетелдік авторлардың есептеулерін келесі жағдайда көрсетеміз. Л-М ( Logit-модель) моделі қалай құрылады? Банкроттық кәсіпорындарды таңдап есепке алу (20-100 кәсіпорын); Банкроттық емес кәсіпорындарды таңдап есепке алу (20-100 кәсіпорын); Барлық кәсіпорындардың қаржылық коэффициенттерін есепке алу; Кәсіпорынның банкроттық тәуекелін бағалауда логистикалық регрессиялық теңдеулер жасау; Құрылған модельдің тиімділігін бақылау[4,122 б]. Дж. Ольсона моделі бойынша есептеу P – банкроттық ықтималдылығы (0-ден 1-ге дейін )
жүктеу/скачать 2,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||