Шоқан Уәлихановтың адамгершілік мұраты

- Жергілікті беделділер мен патша шенеуніктерінің жалған және “дөрекі” моралін, олардың өздерінің өзімшіл мақсаттарына жету үшін «ар-намыс», «әділеттік», «борыш» және т.б. адамгершілік ұғымдарын утилитарлы пайдалануын айыптау.

- адамды азап пен көнпістікке әкелетін құдайдың құлына айналдыратын көлгірлік діни моральға қарсы күрес.

- даланы білімді, өз халқына пайдалы және қажет адам, әділ сұлтан билеуі жағдайында патшалық Ресейдің өзінің «бұратана ұлдарына» теңдік беру мүмкіндігі туралы елес.

- қазақ халқының қоғамдық және адамгершілік дамуының «жалпы маңызды» мәселелер болашағын жасау.

- «Ақылы, ерік жігері, адалдығы, бекзаттық пен жайдары жанымен» жүздеген, мыңдаған халыққа жақсылық жасауға талпынған, отаншылдық сезіміне бөленген білімді жас адамдарға сенімділік.

- «өздерін жақындарына жақсылық жасауға арнаған жеке тұлғалардың әсерлілік және азаптанушылық қасиеттері» жататын «эмпирикалық өзімшілдік» идеясы /1,404/.