Креативтілік пен оқытушының тұлғасы

137 
Кесте 1 - ЖОО-ның оқытушысының креативті күйзелістердегі 
ойлау үдерістерінің кезеңдері мен деңгейлері (Б.А.Оспанова 
бойынша) 
Кезеңдер 
Деңгейлер 
1. Мотивациялық 
1. Қайта өндірушілік 
2. Мәселені теориялық жалпы
сапада қабылдау 
2. Бейімделген 
3. Нақтыға кірісу 
3. Шектеулі-кескіндеуші және
жүйелі-кескіндеуші 
4. Өзінің кәсіби іс-әрекетінде 
креативті-күйзелістегі ойлау
мәнерін жүзеге асыруға дайын-
дығы мен оларды жалпылауы 
4. Педагогикалық қызметтегі 
креативті-күйзелістің бастама- 
сын дамытудағы ең жоғары
деңгей 
деңгейі сәйкестенген. Бұл құбылыс болашақ мұғалімнің жалпы-
ланған құрылымдық креативті-күйзелістегі ойлауды меңгергендігін 
дәлелдейді: күйзеліспен түсіну объектісі - процедуралары (іс-
әрекеттері) (типология, жіктеулер) - нәтиже. 
Нақтыға кіру кезеңі шектеулі-кескіндеуші
және жүйелі-
кескіндеуші деңгейлер креативті - күйзелісте ойлаудың қалыптас-
қандығымен сәйкестенген. Алдыңғы кезеңде алған жалпылама 
көріністері күнделікті кәсіби қызметінде теориялық және қолдан-
балы деңгейде нақтылыққа ие болады. 
Аталған деңгей әртүрлі жалпы бағыттардағы жоғары оқу 
орнындағы педагогикалық қызметтердегі құбылыстардың кескінін
құрастыруға оқытушының біліктілігін болжайды, сонымен бірге, 
жобаланған мақсаттармен міндеттерден алған нәтижелердің
сәйкестігі мен қолдану дәрежесін жорамалдау әрі анықтау
негізінде жүзеге асырады.
Соңында, 
жалпылау кезеңі
мен өзінің кәсіби қызметінде
креативті-күйзелісте ойлау мәнерін пайдалануға дайындығы
жоғары оқу орнындағы болашақ мұғалімнің тұлғасындағы 
креативті-күйзелістің бастамасының дамуындағы жоғары деңгейге
сәйкестенеді. 
Кәсіби білім дәрежесін жоғарылатудың жүйелілік түрі екінші 
кезеңді талап етеді, қалғандары күнделікті кәсіби қызметінде
тікелей іске асырылады, мысалы: оқу сабақтарын өткізу үдерісінде, 
оқулықтарды, құралдарды жазғанда, әртүрлі ғылыми - әдістемелік
конференциялар мен семинарларға қатысуда және т.б. 

138 
Креативті-күйзелісте ойлауын қалыптастыру үдерісі оның
үздіксіз білім алуындағы бөлінбейтін құрамы болып табылады. 
Лекциялық сабақтарда креативті - күйзелісте ойлау үдерістерін
қалыптастыруға бағытталған мотивациялары жүзеге асады және
әдіснамалық мәселелерге қызығушылықтары дамиды.
Арнайы білімдерінің көмегімен болашақ мұғалімдер креативті -
күйзелістегі ойлау қабілетімен бірге өзіндік креативті-күйзеліс-
терде ойлауының қалыптасуымен байланысатын іс-әрекеттердің 
түрлерін меңгеруі жүзеге асатын тренингтер мен зертханалық-
тәжірибелік сабақтардың маңызы ерекше.
Психологиялық пәндердің қатарындағы креативті психологияға 
оқу материалдарын таңдауға арналған психологиялық принцип-
термен межелерге сәйкестенген сатысына байланысты тармақ-
шалар мен тарауларды, жеке бөлімдерді, оның элементтерін оқу 
курсының бағдарламасының деңгейінде оқу материалының
құрылымын креативті-сынақ тұрғысынан түсіну арқылы мазмұнын 
толықтыруды талап етеді.
Оқу үдерісінде жалпыланған теориялық қабылдау мәселесі
кезеңінде креативті-күйзелісте ойлаудың мазмұндылық және
әдіснамалық негіздері үнемі жүйелі түрде баяндалады. Оның 
құрылымдары: білім алушылар үшін «Креативті психология» 
курсы, немесе «Жоғары мектептің психологиясы» курсынан 
үзінділер, немесе жеке арнайы курс ретінде «Іскерлік қарым-
қатынастар психологиясы», «Іскерлік ойындардың технологиясы», 
«Болашақ мұғалімнің креативтілігін қалыптастыру», «ЖОО-да 
қазіргі уақытқа лайықты білім беру технологиялары» және т.б.
Кәсіби іс-әрекеттер үдерісінде теориялық материалдарды 
меңгеруі, толыққанды түсінуге жағдайлар жасалуы, бұл үрдістер 
креативті оқытушының қалыптасу бейнесін сипаттайды (Сурет 18). 
Рефлексивті парадигманың бағытын басым ететін іс-әрекеттер:
- Оқу
- бұл оқутушының зерттеушілік қауымдастығын
басқаруға қатысудың нәтижесі, оның мақсаттарының бірі түсінуге
қолжеткізу әрі жақсы талдау жасау. 
- Болашақ мұғалімдердің біздің берген білімдерімізді екіұшты, 
белгісіз әрі ғажайып дүние ретінде көз алдына елестетіп
, әлем 
туралы ойын оятады
. 
- Зерттелініп жатқан пәндер қор жинайтын соңғы мүмкіндіктер 
емес, олардың қиылысатындары да бар; олардың 
мазмұнында
проблемалары
өте көп. 

139 
Сурет 18- Креативті оқытушының қалыптасу бейнесі 
- Оқытушының ұстанымы беделді емес, оны 
жоққа шығару
оңай (қатесін мойындауға дайын). 
- Болашақ мұғалімдердің көбірек ойланатын, рефлексивті, 
байсалды шешімдер жасайтын әрі 
ақылды 
бола бастағаны
байқалады. 
- Оқу үдерісінің фокусы ақпаратты жұтуға емес, зерттелініп
жатқан 
заттың ішкі қатынасына қол жеткізу
. 
Оқушылардың мінез-құлықтар тізбегіндегі шығармашылық
мәнері креативті-шығармашылық іс-әрекеттеріне нақты өз бағасын 
беруде, белсенділігі мен өзін басқаруға қабілетінің өсуінен 
байқалады. 
Оқытушылық 
қызмет 
басқарушылық 
қызметтердің 
-
жобалауда, түзетулер енгізуде, проблемалық жағдай жасауда, қайта
жобалауда, сонымен бірге, орындаушылық қызметті қамтамасыз
ету әрі бақылау сияқты іс-шаралар межесіне сәйкестенген 
креативті-басқарушылық қызмет түріне енгізуге болады. Алайда, 
басқарушылық қызметтердің жалпы типологиясындағы оқыту-
шының қызметі ерекше мазмұндылыққа ие. 
Оқытушылық қызметті кәсіби шеберлігін дамытудың ерекше-
ліктерімен заңдылықтарын, шеберліктің жетістігінің шыңын 
анықтау барысында Н.В.Кузьминаның қызметі мен еңбектері және 
оның ғылыми-тәжірибелік мектебі ерекше орын алады. 

140 
Демек, 
интерактивті-креативті оқыту технологияларын
пайдалану тұлғалақ бағдарлануды, білімнің іргелілігін, креативті-
амеологиялық бастаманы болжайды
. Тек осылайша, креативті
сұранысқа, бәсекеге лайықты маманды дайындау үдерісіндегі
инновациялық қызметке болашақ мұғалімдердің кәсіби бағытта
дайындауды құрастыруға мүмкіндік береді.
Жоғарыда баяндалғандардан уақыт талабына сай кез-келген 
маман материалды-өндірістік қызметтің шешуші факторына
айналады, сондықтан оның кәсіби дайындығына, интеллектуалды
мәдениетін бүтіндей алғанда қойылатын талаптардың мәні өте
күрделі.
Оларға жауап беру үшін, ең алдымен, жалпы креативтілік
қорды жинақтау қажет, сонымен бірге, арнайы білімдерді
меңгеруді, вариативті әдіснаманы және эвристикалық жұмыстың
тәсілдерін, ойлау үдерісінің төзімділігі мен бейімділігін, өндірістік
үдерістерге және ғылыми зерттеулердегі мәселелерге жылдам
бағдарлану қабілетін меңгеруі тиіс сапаларды осылай тізбектеу
болашақ мұғалімдердің интеллектуалды мәдениетін құрайды, олар 
заттық-материалдық қызметтің құралдарын меңгеруді қамтамасыз
етеді. 

жүктеу/скачать 3,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: