Қожасова Махаббат Мэлсқызы химиядан білім берудің функциялары мен мақсаттары

16 
2 
ХИМИЯДАН 
БІЛІМ 
БЕРУДІҢ 
ФУНКЦИЯЛАРЫ 
МЕН 
МАҚСАТТАРЫН ТАЛДАУ 
2.1 Негізгі мектептегі химиялық білім мазмұны 
Мектептегі химия курсы оқушылардың санасында "әлемнің химиялық 
бейнесін"қалыптастыру үшін қажетті химиялық білім көлемін қамтиды. 
Химиялық білім физикалық біліммен қатар жаратылыстану ғылымының 
орталығында орналасқан және әлем туралы көптеген іргелі идеяларды нақты 
мазмұнмен толтырады. Сонымен қатар, химиялық білімнің белгілі бір көлемі 
күнделікті өмірде де, МАК-та да, ғылымның, халық шаруашылығының барлық 
салаларында, соның ішінде химиямен тікелей байланысты емес салаларда да 
қажет. Химиялық білім сонымен қатар оқушының адамзаттың экологиялық, 
шикізаттық, энергетикалық, азық-түлік, медициналық мәселелерін шешудегі 
химияның рөлі туралы нақты түсініктерін қалыптастыру үшін қажет. 
Мектептегі химияны зерттеудің негізгі мақсаттары: 
* * әлемнің жаратылыстану ғылымының химиялық құрамдас бөлігі, 
маңызды химиялық ұғымдар, заңдар мен теориялар туралы идеяларды 
қалыптастыру; 
* * заттардың химиялық құбылыстары мен қасиеттерін түсіндіру, заманауи 
технологияларды дамытудағы және жаңа материалдарды алудағы химияның 
рөлін бағалау үшін ғылыми таным әдістерін меңгеру; 
* * қазіргі қоғам өміріндегі химияның оң рөліне, өз денсаулығы мен 
қоршаған ортаға сауатты қарау қажеттілігіне сенімділікті тәрбиелеу; 
* * күнделікті өмірде, ауыл шаруашылығында және өндірісте заттар мен 
материалдарды қауіпсіз пайдалану, күнделікті өмірде практикалық міндеттерді 
шешу, адам денсаулығы мен қоршаған ортаға зиян келтіретін құбылыстардың 
алдын алу үшін алынған білімді қолдану. 
Мазмұны 
Химия жаратылыстану ғылымдарының бөлігі ретінде. Химия-заттар, 
олардың құрылымы, қасиеттері мен түрленуі туралы ғылым. Бақылау, сипаттау, 
өлшеу, эксперимент. Химиялық талдау және синтез. Химия тілі. Химиялық 
элементтердің белгілері, химиялық формулалар. 
Химиялық реакциялардың формулалары мен теңдеулері негізінде 
есептеулер жүргізу. 
Химияның теориялық негіздері 
Мерзімді заң. Атомдар, ядролар, протондар, нейтрондар, электрондар. 
Химиялық элемент. Д.И. Менделеевтің периодтық жүйесіндегі кезеңдер мен 
топтар. Нуклидтер, радионуклидтер. Жартылай ыдырау кезеңі. "Таңбаланған" 
атомдар. Электрондық қабықтардың құрылымы туралы түсінік. Валенттік 
электрондар. Тотығу дәрежесі. Периодтық кестені қалай пайдалануға болады. 
Молекулалар. 
Химиялық 
байланыстың 
электрондық 
табиғаты. 
Электртерістілік. Иондар және иондық байланыс. Химиялық элементтердің 
тотығу дәрежесі және валенттілігі. Полярлы және полярлы емес коваленттік 
байланыстар. Молекулалардың кеңістіктік құрылымы. Металл байланысы. 
Сутегі байланысы. 

17 
Молекулалық және молекулалық емес құрылымдағы заттар. Заттардың 
қасиеттерінің олардың құрылымымен шарттылығы. Қарапайым және күрделі 
заттар. Газ тәрізді, сұйық және қатты заттардың құрылымы туралы идеялар. 
Заттардың алуан түрлілігінің себептері: изомерия, гомология, аллотропия, 
изотопия. Таза заттар, қоспалар, ерітінділер. Еріту физика-химиялық процесс 
ретінде. Иондарды ылғалдандыру. Шынайы және коллоидты ерітінділер. 
Газдардың, сұйықтықтардың және қатты заттардың ерітінділері. Ерітінділердің 
концентрациясын білдіру әдістері. 
Физикалық 
және 
химиялық 
құбылыстар. 
Химиялық 
реакция-
молекулалардағы атомдарды қайта құру процесі. Химиялық реакциялардағы 
атомдардың сақталуы. Атомдар мен молекулалардың абсолютті және 
салыстырмалы массалары. Моль-зат мөлшерінің бірлігі. Авогадро заңы және 
газдың моль көлемі. Авогадро Саны. Химиялық реакциялардың белгілері мен 
шарттары. Бейорганикалық және Органикалық химиядағы химиялық 
реакциялардың жіктелуі. 
Шешімдер. Ерігіштік. Газдардың, сұйықтықтардың және қатты заттардың 
ерітінділері. 
Қаныққан 
және 
қанықпаған 
ерітінділер. 
Ерітіндінің 
концентрациясы және оны есептеу. Еріту кезіндегі жылу құбылыстары. Шынайы 
және коллоидты ерітінділер. 
Электролиттер және электролиттер емес. Катиондар мен аниондар. Күшті 
және әлсіз электролиттер. Тұздардың, қышқылдардың және негіздердің 
диссоциациясы. Ерітінділердің қышқылдығы, РН туралы түсінік. Ұрылардағы 
реакциялардың қайтымсыздық шарттары. Сапалы реакциялар туралы түсінік. 
Химия және электр тогы. Электролиз. Катод және анод. Сілтілік металдар 
мен алюминийді алу. Тотығу-тотықсыздану реакциялары электр тогының көзі 
ретінде. Гальваникалық элементтер мен батареялар. Отын элементі туралы 
түсінік. Металдардың химиялық және электрохимиялық коррозиясы. 
Коррозиядан қорғау әдістері. Коррозияға қарсы жабындар. 
Химиялық реакциялардың жылу әсерлері. Химиядағы энергияны сақтау 
Заңы. Байланыс энергиясы және қосылыстардың пайда болу жылуы. Стандартты 
күй. Экзо және эндотермиялық реакциялар. Жану және еру жылулықтары. Гесс 
Заңы. Жанармай және оның түрлері. 
Реакциялардың жылдамдығы, оның әртүрлі факторларға тәуелділігі. 
Активтендіру энергиясы. Катализ. 
Реакциялардың қайтымдылығы. Химиялық тепе-теңдік және оны қалай 
ауыстыру керек. 
Бейорганикалық химия негіздері 
Металдар мен бейметалдар, олардың периодтық жүйедегі орны. Бейметалл 
атомдарының құрылымы. Физикалық және химиялық қасиеттері. Галогендердің, 
оттегінің, азоттың, көміртектің кіші топтары элементтерінің сутегі және оттегі 
қосылыстары. 
Негізгі және қосалқы топтардың металдарының жалпы сипаттамасы. 
Металдардың физикалық қасиеттері. Сілтілі және сілтілі жер металдары, 
алюминий, темір, мыс, мырыш және олардың қосылыстары. Металдардың 
тотықсыздану қасиеттері. Металл кернеулерінің электрохимиялық қатары. Қара 

18 
және түсті металдар, оларды алу тәсілдері. Қорытпалар. Металл коррозиясы 
және коррозиядан қорғау әдістері. 
Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары және олардың 
арасындағы реакциялар. Оксидтер. Гидридтер. Гидроксидтер. Қышқылдар. 
Негіздер (сілтілер). Тұздар. 
Амфотерия. Бейтараптандыру реакциясы. Қышқыл-негіз индикаторлары. 
Бейорганикалық заттардың негізгі кластары арасындағы байланыс. 
Органикалық химия негіздері 
Көміртек атомының электронды құрылымы оның қосылыстарының 
бірегейлігінің себебі болып табылады. Көміртек атомдарының тізбектер түзу 
қабілеті. Гомология және изомерия-органикалық қосылыстардың алуан 
түрлілігінің себептері. Қарапайым және еселік байланыстар. Шекті, шекті емес 
және хош иісті көмірсутектер. Метан, этилен, ацетилен, бензол — гомологиялық 
қатарлардың аталары. Көмірсутектердің табиғи көздері: мұнай және табиғи газ. 
Функционалды 
органикалық 
қосылыстар: 
спирттер, 
фенолдар, 
альдегидтер, кетондар, карбон қышқылдары, эфирлер, аминдер, амин 
қышқылдары. Гетероциклдер туралы түсінік. Азотты негіздер. Органикалық 
қосылыстар кластары арасындағы генетикалық байланыс. 
Химия және өмір 
Жоғары молекулалық қосылыстар. Мономерлер мен полимерлер. 
Полимерлеу және поликонденсация. Резеңке, пластмасса, Химиялық талшықтар. 
Жоғары 
молекулалық 
қосылыстар 
биополимерлер 
мен 
заманауи 
материалдардың негізі болып табылады. 
Ақуыздар. Нуклеин қышқылдары (ДНҚ және РНҚ). Майлар. Көмірсулар. 
Химия және денсаулық. Рационалды тамақтану. Тағамның калория мөлшері. 
Витаминдер. Дәрілік заттар. Есірткі заттарының зияны. 
Ауыл шаруашылығындағы Химия. Табиғаттағы азот пен фосфор 
айналымы. Минералды және органикалық тыңайтқыштар (азот, фосфор, калий). 
Өсімдіктерді қорғау құралдары. 
Тұрмыстық беттік белсенді қосылыстар. Жуғыш заттар мен тазартқыш 
заттар. Органикалық еріткіштер. Тұрмыстық аэрозольдер. Тұрмыстық химия 
құралдарымен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік ережелері. 
Химиялық өндірістің жалпы принциптері. Негізгі өнімдер (тыңайтқыштар, 
этилен, стирол, бутадиен, сірке қышқылы). Мұнай химиясы туралы түсінік. 
Бұл бағдарлама химия бойынша жалпы білім берудің іргелі өзегін 
көрсетеді. Химия сабақтарында қалыптасатын үлгілі бағдарлама мен іс-әрекеттің 
негізгі түрлері "Оқу пәнінің бағдарламасы, оның құрылымы"параграфында 
қарастырылады. 

жүктеу/скачать 430,43 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: