5.α-кетоглутар қышқылы: трикарбон қышқылдарының цикліне қатысады және маңызды амин қышқылдарының негізін қалаушы болып табылады: глутамин және γ-аминомай.
Тиоспирттер (тиолдар, немесе меркаптандар). Тиоэфирлер.
Тиоспирттер (тиолдар) және тиоэфирлер (алкил сульфидтері) қарапайым спирттер мен эфирлердің аналогтары, олардың құрамында молекулаларында оттегінің орнына күкірт бар:
Құрылымы. Тиоспирттер мен тиоэфирлерді күкіртсутектің туындысы ретінде қарастыруға болады. Бір сутегі атомын күкіртсутек радикалымен алмастырған кезде тиоспирт түзіледі, ал екі сутегі атомын екі радикал басса - тиэфир түзіледі:
Номенклатура. Тиоспирттерді кейде меркаптан деп атайды, мысалы CH3SH - метил меркаптан. Жүйелі номенклатураға сәйкес осылай аталады: көмірсутек атауына - тиол қосылады : CH3 - SH - метантиол, C2H5SH - этантиол.
Тиоэфирлер радикалдардың атына –сульфид термині қосылуы арқылы жасалады :
CH3 -S-C2H5 - метилэтил сульфиді .
Алыну жолдары: Тиолдар 1.Галогеналкилдермен қышқыл бейорганикалық сульфидтердің өзара әрекеттесуімен алынады :
2.Al2O3 немесе ThO2 катализаторларының қатысуымен 300-350°С кезінде H2S-пен спирттердің газ фазасында өзара әрекеттесуі:
3.Олефиндердің қос байланысына H2S-тің каталитикалық қосылуымен, катализаторлары- металдардың сульфидтері :
Тиоэфирлер 1.Галогеналкилдердің бейорганикалық сульфидтермен өзара әрекеттесуі:
2.Әртүрлі органикалық топтармен тиоэфирлер алу керек болған кезде галогеналкилдерді сілтілі металдардың тиоляттарымен өзара әрекеттесуақылы алады:
3.Тиолдарды олефиндерге қосу арқылы:
4. кейбір қарапайым эфирлердегі O атомын S атомымен ауыстыруға болады, бұл ретте циклдік тиоэфир, мысалы, гетероциклдік қосылыстарға жататын тиофен пайда болады: