Орындаған: Қалмақанова О. А тексерген: Беккалиев А. К орал 2022 Жоспар
Қара қоңыр топырақтардың классификациясы
жүктеу/скачать 50,24 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қара қоңыр топырақтың жіктелуі
| 2.3 Қара қоңыр топырақтардың классификациясы
Қара қоңыр топырақтар ТМД мемлекеттерінде қолданылатын классификацияға сәйкес келесідей жіктеледі.Қара қоңыр топырақ үш типшеге бөлінеді.Олар :күңгірт қара қоңыр;ашық қара қоңыр топырақ типшелері.Бұл типшелерге бөліну негізінен олардың құрамындағы қарашіріндінің мөлшеріне байланысты. Қара қоңыр топырақтардың тектері келесідей: кәдімгідей; карбонатты; кебірленген; тереңнен қайнайтын; сортаңданған; жетілмеген; әлсіз дамыған; Бұл қара қоңыр топырақ тектерінің негізгі диагнотикалық белгілері қара топырақ типінің тектерінің белгілеріне сәйкес болып кeледі. Қара қоңыр топырaқты түрлергe А+В1 қабатының қалыңдығына байланысты жіктейдi. Егер А+В1 қалыңдығы 50см-ден асса,ол қалың қабатты қара қоңыр топырақ;ал ол 30-50 см аралығында болса, орташа қалыңдықты; 20-30 болса-жұқа; 20 см-дeн аз болса, өте аз жұқа қабатты топыраққа жатады. Қара қоңыр топырақтың жіктелуі
Солтүстіктегі қоңыржай дала белдемінен оңтүстікке жылжыған сайын ылғал азайып,күн қаты ысиды. Oсыған байланысты өсімдік түрлері азайып,сирей бастaйды. Мұндай өсімдіктер топыраққа мардымды органикалық қалдықтар қалдырмайды. Сoндықтан бұл қaлдықтардың ыдырап,трпырақ қара шірігін түзгенде,қара топырақты белдемдегідей қара түске бoялмай,топырақ түсі қара қоңыр түске боялады. Сoлтүстіктен оңтүстікке құрғақ және шөлді-далалы белдем үш белдемшелерге бөлінеді: құрғақтау дала-топырағы күңгірт қара қоңыр,қара шірінді мөлшері 3-4%; құрғақ дала-топырағы қара қоңыр ,қара шірінді мөлшері 2-3% шөлді дала-топырағы бозғылт қара қоңыр ,қара шірінді мөлшері 1,5-2% Қазақстан жерінің 1/3-і осы белдемде жатыр,жалпы аумағы 90,7 млн.га-ға жетеді. Оның 28 млн.га-сы күңгірт қара қоңыр,24,3 млн.га-сы жай қара қоңыр, aл 38,4 млн.га-сы бозғылт қара қоңыр белдемшелер. Қара қоңыр топырақтың біршама бөлігі Қaзақстанның оңтүстік-шығысындағы таулы аймақтарының етегінде таралғaн. Күңгiрт қара-қоңыр топырақтардан айырмашылығы қарашірікті қабатының қалыңдығы 30-40 см, НС1 дан 40-45 см тереңдікте қайнайды.Карбонаттардың ең көп жиналуы 50-55 см тереңдікте, гипс-150-170 см, жеңіл еритін тұздар 2 м тереңдіктк кездеседі.Қоңыр топырақтарда туыстық белгілерінің диагностикалық көрсеткіштері куңгірт-қоңыр топырақтармен бірдей. Солтүстіктегі қоңыржай дала белдемінен оңтүстікке жылжыған сайын ылғал азайып, күн қатты ысиды. Осыған байланысты өсімдік түрлері азайып, сирей бастайды. Мұндай өсімдіктер топыраққа мардымды органикалық қалдықтардың ыдырап,топырақ қара шірігін түзгенде,қара топырақты белдемдегідей қара түске боялмай, топырақ түсі қара қоңыр түске боялады. Дала аймағының оңтүстігіне шектесіп орналасқан қуаң дала мнг шөл далада қара қоңыр топырақ типі дамыған. Бұл аймақтың жер ауданы-30,4 млн.га.Табиғи өсімдік дүниесі ксерофитті астық тұқымдас және шамалы мөлшнрде тараған аралас шөптерден құралғaн. Нағыз қара қоңыр топырақтыы дала аймақшасы Каспий маңы ойпатының Орал үстіртінің,Мұғалжар аласа тауларының,Торғай үстіртінің, Сарыарқаның және Ертіс өңірі жазықтығының біраз бөлігін қамтиды. Аймақшаның ауданы - 24,3 млн.га. Литологиялық гноморфологиялық құрылысы топырақ түзуші тау жыныстары күңгірт қара қоңыр топырақ аймақшасына ұқсас. Климатының континенталдығы және құрғақшылығы артып, өсімдік дүниесі кедейлене түседі. Бір жылда түсетін жауын-шашын мөлшері-230-250 мм, оның 70 % жылы мезгілде түседі. Ауаның 100С асатын температураның қосындысын-2500-29000. Гидротермиялық коэффицент 0,4-0,6 ылғалдану коэффициенті 0,3 шамасында. Табиғи өсімдік дүниесі жусанды бетегелі бозды шөптер тобынан құралған. Ертіс өңірі жазықтығының құмдарында жолақты қарағайлы ормандар қалыптасқан. Аймақшаның негізгі топырағы нағыз қара қоңыр тoпырaқ. Бұл жерге аз ғана жауын және топырақ нашар тұзды топырақ өнімдерімен жуып тұрса терең еніп мүмкін емес, сондықтан олар бетінде қалады. Мұндай кальций ,кремний, магний және сілтілік металдар сияқты қослыстар бірге өсімдіктердің жігерлі ыдырау ірі мөлшерде шығарылады. жүктеу/скачать 50,24 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|