кіріктіру тәсілі арқылы жасалған көнерген
аталымдар жоқтың қасы.
Біріктіру тәсілі арқылы жасалған сөздердің ішкі сыңарларының
әрқайсысы өздерінің жеке тұрғандағы дыбыстық құрамын толық сақтайды.
Зерттеу жұмысында бірге жазылатын күрделі көнерген аталымдарды
«біріккен көнерген аталымдар» деп атаған жөн. Мәселен, әртүрлі күрделі аталымдар
пәруадігертағала (Алла тағала),
һақтағала (Алла тағала),
мұзбалақ (қыран
құс),
итжеккен (Сібір),
намазшам (кешкі уақыт),
әскербасы (әскерлердің
басшысы),
мыңбасы (мың әскердің басшысы),
жүзбасы (жүз әскердің
басшысы),
рубасы (бір рудың басшысы),
қолбасшы (әскелердің басшысы),
атқосшы (көмекші, қызметкер),
атшабар (жұмсауға арналған адам),
сәлемнама (сәлемхат),
қымызмұрындық (салт-дәстүр),
шойынжол (темір
жол), жылқы малының түр-түсіне қатысты айтылған күрделі атаулар:
ақшұбар, қаракер, көкдөнен, қызылат, қаранар, сұркөк, ақауыз, аққұс т.б. біріктіру тәсілі
арқылы жасалған туынды сөздердің құрамындағы сыңарлар дыбыстық құрамын
толық сақтаған, бірақ сыңарларының дербес кезіндегі мағынасы сақталмай,
біртұтас лексикалық мағынаға көшкен.
«Қосарлану тәсілі – екі сөздің бір-біріне қосақтасып, біртұтас мағыналы
сөз жасайтын тәсіл» [50, 206 б.].
Қосарлану тәсілі де ең көне жазба
ескерткіштерінде қолданылған, өте көне тәсілге жатады. Орхон жазба
ескерткіштер тілінде
өлу-йіту (өлім-жітім),
ічін-тачын (іш-тысын),
аяғын-
84
алаңын (жалаңаш-жалпы) сияқты т.б. қос сөздер қолданылғанын ғалымдар
еңбектерінде көрсетіп жүр.
Зерттеу жұмысында ақындар шығармаларының лексикасында
