Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар



Pdf көрінісі
бет44/393
Дата14.10.2023
өлшемі2,71 Mb.
#114284
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   393
байрақ, жарғы, 
зайыр(лы)
сияқты көнерген аталымдарды терминдер қатарына жатқызады. 
Мысалы, 
байрақ
– штандарт, 
жарғы
 
– устав, 
зайырлы
– светский, 
зайырлы 
қоғам
– светский общество деп түсіндіреді. 
Ғалым А. Салқынбай «Қазақ тілі сөзжасамы» атты еңбегінде: 
«Семантикалық сөзжасам парадигмасы – түбірлес сөздердің мағынасы арқылы 
бір деривация деңгейінде тұлғалық өзгеріссіз жасалған туынды аталымдардың 
жиынтығы. Семантикалық сөзжасам арқылы жасалған атаулар парадигмалық 
шеп құрай алады. Парадигмалық шепке ену үшін сөздің ерекше номинативті 
мағынасы болып, туынды атау ретінде танылуы қажет. Семантикалық сөзжасам 
негізінде жасалған атаулар морфологиялық тұлғалармен түрленіп, сөйлеуде 
қызмет атқарғанда ғана негізгі мағыналары айқындалады [36, 93-94 бб.]. 
Ғалымның айтқан пікірін мысалдармен дәлелдейік. Ақындар шығармаларында 
кездесетін 
дүр
сөзі көне тұлғалардың бірі. Бұл сөз адамға ғана байланысты 
айтылады. Н.Оңдасыновтың «Арабша-қазақша сөздігінде» 
дүр
 
сөзінің мынадай 
мағыналары көрсетілген: 
І Дүр 
− інжу (омыртқасыз, жұмсақ денелі сауытты 


43 
жәндік денесінде пайда болатын көбінше ақ не ақ сары түсті қатты зат
маржан; қымбат);
ІІ Дүр 
− ауыс. зор, ірі, атақты, әйгілі; 
ІІІ Дүр 
− а
уыс. 
асыл;
ІV Дүр 
− кісінің атындағы қосымша (Дүрдана, Дүржан); 
V Дүр 
–ды
(-ді) қосымшасының көне түрі (формасы) 
[80]. Араб тілінде 
дарриун
 –
інжу; 
айқын, жарқылдаған
дегенді білдіреді [71, 314-315 бб.]. Моңғол тілінде 
дүр
– 
ерік, тілек, ынтықтық; бейімділік, махаббат, ұнату
деген мағынаны 
білдіретін сөз [81, 159 б.]. 
Дүр
сөзінің мағыналарының бірнеше түрі ақындар 
шығармаларында кездеседі. Мысалы, 
Кеңесіме құлақ сал, Ақылды туған, 
Алашым! Сөзбенен шаштым 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   393




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет