ОңТҮстік қазақстан медицина академиясы, хабаршы №4 942, 2021 жыл, том 2

 
 
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ, ХАБАРШЫ №4(942, 2021 жыл, ТОМ 2 
 
 
73 
УДК 615:661.12
 
Мусрепова А.А.
1
, Торланова Б.О.
 3
, Владимиров В.И.
2
, Зинченко Д.В.
2
 
1
Пущинский государственный естественнонаучный институт, Пущино қ., РФ 
2
Филиал института биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова РАН,
Пущино қ., РФ 
3
АҚ «Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы», Шымкент қ., ҚР 
 
РЕКОВЕРИН ЖӘНЕ КАВЕОЛИН-1 НЕГІЗІНІҢ КАЛЬЦИЙГЕ ТӘУЕЛДІ ӘРЕКЕТТЕСУІ 
 
Кілт сөздер:
фоторецепция, тотығу стрессі, рафт-құрылымы, рекомбинантты ақуыздар, кавеолин, 
рековерин. 
 
Кіріспе. 
Көру және жүйке жүйелерінің жұмысы жасушаішілік кальций концентрациясының өзгеруіне 
байланысты реттеледі, ол арқылы әртүрлі сигнал каскадтары іске қосылып, белгілі бір физиологиялық 
әсерлерге әкеледі. Бұл оқиғалардың әртүрлілігі нейрондық кальций сенсоры (НКС) тұқымдасының 
ақуыздарының әрекетінің нәтижесі болып табылады. Бұл тұқымдас өкілдерінің бірі-осы зерттеудің 
объектісіне айналған кальций байланыстыратын ақуыз рековерин. Кальций иондарымен байланысты 
рековерин фоторецептор жасушасының қараңғы фазасында родопсинкиназаны тежейді. Кальцийдің төмен 
концентрациясы кезінде жарық реакциясы кезінде ол родопсинкиназаны шығарады, ол өз кезегінде 
родопсин визуалды пигментін фосфорлайды, нәтижесінде визуалды трансдукция каскадының өшуіне алып 
келеді.
 
НКС тұқымдасының ақуыздарының экспрессиясы немесе жұмысындағы бұзылулар нейродегене-
ративті және нейроофтальмологиялық аурулардың дамуына әкеледі. Соңғы жылдары тотығу стрессі аталған 
аурулардың патогенезінің маңызды факторларының бірі ретінде қарастырылады. Фоторецепторлы НКС 
тотығу кезінде олардың дисульфидті димеризациясы осы тұқымдас барлық ақуыздарында бір 
"жұпталмаған" консервативті цистеиннің арқасында пайда болуы мүмкін екендігі туралы бірқатар 
мәліметтер бар. Айта кету керек, адам рековерині өзінің амин қышқылы құрамында ірі қара мал бұқа 
рековериніне қарағанда цистеиннің екі қалдығы бар. Фоторецепторлы ретинальды қарқынды жарықтандыру 
кезінде фоторецепторлардың апоптозымен бірге жүретін бұқа мен адам өзендерінің димерлі және көп 
өлшемді формаларының жинақталуы байқалды [1]. Себебі, фоторецепторлар мен ретинальды пигментті 
эпителий жасушалары жарықтың әсерінен және оттегінің жоғары мөлшері жағдайында жұмыс істеуден 
үнемі тотығу зақымына ұшырайды. 
НКС тұқымдасының ақуыздары рафт-құрылымдарында локализацияланғаны бұрын көрсетілген. 
Плазмалық мембрананың бұл аймақтары иондық емес жуғыш заттардың әсеріне төзімді және 
холестеринмен және сфинголипидтермен байытылған [2]. Кавеолин-1 әртүрлі сигналдық ақуыздарға қарсы 
тірек және реттеуші белсенділікке ие және рафт- құрылымдарының негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. 
Дегенмен, оның фоторецепторлар жүйесіндегі рөлі әлі де белсенді түрде зерттелуде. Кавеолин-1 қызметі де 
осы ақуыздың Y14 қалдығында фосфорлануы арқылы тотығу стрессіне сезімтал. Реактивті оттегі түрлері 
кавеолин-1 экспрессиясына, ыдырауына, трансляциядан кейінгі модификацияларына және мембраналық 
тасымалдануына әсер етуі мүмкін. Әдебиеттерге сәйкес, рековерин кавеолин-1-мен әрекеттесу үшін жаңа 
серіктес ретінде танылғаны белгілі, бірақ бұл процесс тотығу зақымдану жағдайында қарастырылмаған [3]. 
Біз тотығу стрессі кавеолин-1 мен қалпына келтірудің өзара әрекеттесуіне және реттеуші белсенділігіне әсер 
етеді деп болжаймыз. 

жүктеу/скачать 3,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: