19.Апоптоз үдерісінің генетикалық бақылануы. Апоптоз күрделі, көп сатылы молекулалық каскадты механизм болып табылады.Каспаза-арнайы цитоплазмалық протезалар.Каспазалар белгілі жүйе бойынша, тармақты каскад ретінде бірін-бірі белсенді етуге қабілетті.
Пазмалеммадан келіп түсетін сигналға алғашқы жауап ретінде каспаза 8 ферменті активтенеді. Каспазалардың белсенді болуына митохондриядан босап шыққан факторлар да алып келуі мүмкін.Бұл протеаза AIF және Apaf-1 ақуызы цитохром С бірлесіп, тікелей каспаза 9-белсендіреді.Апоптоздың ең негізгі ферменті – каспаза 3. Ол каспаза 8 және 9 арқылы да белсенді бола алады. Каспаза 3 әсер ету нысанына каспаздық каскадтың басқа компоненттері (каспаза 6,7 және т.б.), сонымен қатар кейбір каспазалық емес ақуыздар жатады. Каспаза каскадын аяқтайтын звено кейде ICE деп аталады. Олардың негізгі қызметтері белгілі нысана ақуыздарының протеолизін шектеу.Каспазалар апоптоз процесі кезінде ядролық және цитоплазмалық құрылымдармен – нысаналармен өзара әрекеттеседі. Каспазаның барлық нысандары белгісіз.а) Цитоплазмалық нысаналар: цитоқаңқа ақуыздары: фодрин, актин; реттеуші ферменттер: фосфолипаза А2, протеинкиназа С және протеолизомфодринмен жасуша беткейінде өзгерістер - ісінулер мен өсінділердің пайда болуын байланыстырады.
б) Ядролық нысаналар:а) гистонды ақуыздар –Н1, ламин В ақуызы.б) репликация және репарация ферменттері: топоизомеразалар, ДНҚ – протеинкиназалар, поли АДФ – рибозилполимераза (ДНҚ тізбегінде үзілулерді тігеді);
в) реттеуші ақуыздар – рRb жасушалық циклды реттейді;
г) эндонуклеазалардың ингибиторлары.
Каспазалардың әрекеті нәтижесінде ДНҚ – протеинкиназаларбелсендендіріледі, бұл р53 ақуызының белсенді болуына және апоптозаға себеп болады.
20.Апоптоздың медициналық маңызы. апоптоз механизмі арқылы генетикалық материалы зақымдалған жасушалар табылып, жөнделуі немесе оларды жою арқылы жасушалар мен тұтас ағзаның тіршілік әрекеті қамтамасыз етіледі.
Апоптоз жасушалар популяциясының тұрақтылығын сақтайтын, сонымен қатар зақымдалған жасушалардың таңдамалы жойылуына алып келетін жалпы
биологиялық механизм болып табылады. Апоптоз механизмдерінің дер кезінде іске аспауы ракке және дамудың туа біткен ақаулықтарына: синдактилия, ішектің бітеу болуына және т.б. алып келеді.
Достарыңызбен бөлісу: | 
