Оқу лық/ Н. А. Закирова, Р. Р. Аширов Ас та на: «Ар ман­ПВ» бас па сы, 2018. 304 б

232
§ 38. Жа рық тың ша ғы луы. Ша ғы лу заң да ры.
Жа зық ай на лар
I Ша ғы лу заң да ры 
Жа рық шы ғар майт ын бар лық де не лер өз де­
рі не түс кен жа рық сәу ле ле рі нің ша ғы луы ар қа­
сын да кө рі не ді.
И.Ньютон жарықтың дене бетімен әрекетте­
суін зерттей келе, 
жарық бөлшектердің ағыны 
деген тұжырымға келді. Ол бөлшектердің денемен 
соқтығысуын серпімді және серпімсіз деп қарас­
тырды. Серпімді соқтығысу кезінде бөлшектер 
дене бетінен шағылады. Ал серпімсіз соқтығысу 
кезінде бөлшек дене бетінде қалып, жұты­
лады. И.Ньютон механика заңдарын қолданып, 
жарықтың шағылу заңын қорытып шығарды.
Жа рық бөл шек те рі нің ша ғы луын үс тел жақ тауы на бил ьярд ша ры ның 
со ғылуына ұқ са ту ға бо ла ды (181­су рет). Егер шар ды жақ тау ға үстел жақтауына пер­
пен ди ку ляр бо ла тын сы зық тың бойы мен ба ғыт тап ұр са, он да шар сол сы зық тың 
бойы мен кері қайтады. Егер шар ды пер пен ди ку ляр сы зық қа 
a
бұ ры шы мен ба ғыт­
та са, он да ол 
a
бұ ры шы на тең бо ла тын бұ ры шы мен кері қайтады.
ß
181-су­рет.
 Бил ьярд ша ры ның үс тел жақ тауы на соғылып кері қайтуы
Біз дің бол жам да ры мыз ды тек се ру үшін оп ти ка лық дис кі мен тә жі ри бе 
жа сап көрейік. Дис кі нің ор та сы на жа зық ай на ор на ластыра мыз. Жа рық кө зі нің 
кө ме гі мен жа рық сәу ле сін ай на ның бе ті не пер пен ди ку ляр ба ғыт тай мыз: сәу ле 
өзі нің тү су сы зы ғы ның бойы мен ке рі ша ғы ла ды (182­су рет).
Жа рық сәу ле сін ай на бе ті не тұрғызылған пер пен ди ку лярға қатысты қан дай 
да бір 
a
бұ ры шпен тү сі рейік. Сәу ле 
a
бұ ры шы на тең бұ ры шы мен ша ғы­
ла ды. 
a
бұ ры шын үл кейт сек, бұ ры шы да ту ра сол мән ге үл кейеді. Жа рық тың 
ша ғы лу заң да рын осы лай тек се руге болады (183­су рет).

жүктеу/скачать 13,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: