241
F
O
1
1
2
2
C
200-сурет.
Дө ңес ай на да ғы зат тың кес кі ні
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Қан дай ай на лар ды сфе ра лық ай на лар деп атай ды? Олар ға тән нүк те лер мен
сы зық тар ды атаң дар.
2. Ай на да де не нің кес кі нін қа лай са ла ды?
3. Ой ыс ай на лар кес кін нің қан дай түр ле рін бе ре ді? Ал дө ңес ше?
Жат ты ғу
30
1. Өз де рің таң да ған масш таб та ой ыс ай на да
фо кус тық қа шық ты ғы 4 см бо ла тын зат
тың
кес кі нін са лың дар, де не ні 12 см
қа шық тық қа ор на лас ты рың дар. Ай на дан
қан дай ара лық та кес кін алы на тын ын,
де не нің өл ше мі қан ша есе азая тынын
анық таң дар. Ай на дан кес кін ге дей ін гі
ара қа шық тық ай на дан де не ге дей ін гі ара
қа шық тық пен са лыс тыр ған да
қан ша есе
азая тын ын анық таң дар. Алын ған нә ти же
лер ді са лыс ты рың дар.
2. Сфе ра лық ай на да кескін са лу ар қы лы
зат тың ор нын анық таң дар. Зат тың кес кі ні
201су рет те көр се тіл ген. Ол үшін орын да
ла тын әре кет тер дің ал го рит мін жа саң дар.
Жауабықандай
л т а т л т р д арт қы р с т б р т а а д с б лып л д
с б п т ыс а а ы л т т ы ы ы р ы а па да ла у а б ла ды
C
F
2
201-сурет.
0.2жат ты ғу ға
ар нал ған су рет
А
АР
2. Сфе
зат тың
за
201су рет те
ла тын
М
қа шық тық
шық тық пен
азая тын ын анық
лер ді са лыс ты рың дар.
Сфе ра лық
Сфе
т тың ор
А
ара лық та
өл ше мі
таң дар. Ай на дан
қа шық тық ай на дан
шық тық пен с
анық
Н
шық ты ғы
са лың дар,
шық тық қа ор на лас ты рың дар.
лық та кес кін
ше мі қан ша
-
4 см
а лың дар,
П
П
асш таб та ой
см бо
В
В
В
ды?
дай түрлерін береді? Ал дө
б
б
лар деп атайды? Олар
а
а
а
па да ла у а
сс
д с б лып
па да ла у а б ла ды
пп
л д
п
ас
ы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
242
Жат ты ғу
30
1. Сфе ра лық ай на ның 5 см бо ла тын фо кус тық қа шық тық қа қа тыс ты
қи сық тық ра диусын анық таң дар.
2. 202су рет те де не , оның кес кі ні
жә не бас оп ти ка лық ось
бе ріл ген. Кескін са лу ар қы лы сфе ра лық ай на ның тө бе сі нің ор нын
жә не фо ку сын анық таң дар.
S
O
1
O
202-сурет.
0.2жат ты ғу ға (үй жұмысы) ар нал ған су рет
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
«Сфе ра лық ай на лар өн ді рісі және олардың қол да нылуы» та қы ры бы на
ха бар ла ма да йын даң дар.
А
242
242
РМ
АН
-
П
П
В
В
рісі
және олардың қол
рісі және олардың қол
б
б
б
б
ға (үй жұмысы) ар
а
ааааааааа
ға (үй жұмысы) арналған с
с
O
1
па
бе сі нің ор
с
тыс ты
ти ка лық ось
ор нын
ы
ы
тыс ты
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
243
§ 40. Жа рық тың сы нуы. Жа рық тың сы ну за ңы.
Жа рық тың то лық ішкі ша ғы луы
I Жа рық тың сы ну заң да ры
Егер жа рық сәу ле сі бір мөл дір ор та дан екін
ші сі не өтсе, оған не бо ла ты нын қа рас ты рып
кө рейік.
Оп ти ка лық дис кі ні алып, ор та сы на
жар ты ци ли ндр тү рін де гі шыны плас ти на бе кі
те міз. Сон да ша ғыл ған сәу ле ден бас қа, шыны
плас ти на дан өт кен сәу ле пай да бо ла ды.
Бас қа
ор та ға өт кен сәу ле ні сын ған сәу ле деп атай ды.
Сәу ле нің та ра лу ба ғы ты өз гер ді.
Сәу ле өт кен
ор та оп ти ка лық жа ғы нан не ғұр лым ты ғыз бол
ған сай ын, пер пен ди ку ляр мен сын ған сәу ле ара
сын да ғы бұ рыш кі ші рейеді (203су рет).
Сыну бұрышы
–
сынған сәуле мен екі орта
ның шекарасындағы сәуленің түсу нүктесіне
тұрғызылған перпендикуляр арасындағы бұрыш.
Тә жі ри бе ар қы лы жа рық тың сы ну за ңы анық
тал ды:
әр түр лі екі ор та да ғы жа рық тың та ра лу
жыл дам дық та ры ның қа ты на сы тү су жә не сы
ну бұ рыш та ры ның си нус та ры ның қа ты нас ы на
тең бо ла ды
υ
υ
α
γ
1
2
=
sin
sin
.
мұн да ғы
1
– бі рін ші ор та да ғы (біз дің тә жі ри бе міз
үшін, ауада ғы) жа рық жыл дам ды ғы,
2
– екін ші
ор та да ғы (шыныдағы) жа рық жыл дам ды ғы,
a
–
сәу ле нің тү су бұ ры шы,
g
– сы ну бұ ры шы.
Ва куум нан қан дай да бір мөл дір ор та ға өт
кен де жа рық тың жыл дам ды ғы азаяды.
Ва куум нан мөл дір ор та ға өт кен кез-
де жа рық жыл дам ды ғы ның қан ша есе
ке мі ге нін көр се те тін ша ма ны
ор та ның
аб со лют сы ну көр сет кі ші
деп атай ды.
Аб со лют сы ну көр сет кі шін
n
әр пі мен бел гі
лей ді. 2қо сым ша да ғы 17кес те де кей бір зат
тардың аб со лют сы ну көр сет кіш те рі бе ріл ген.
Күтілетіннәтиже
а ра ра ты қып с д р
а ық па рал л лл плас
т а да с у л л р лы
са ла ала сы дар
а рықты сы у а ы
с п т р ы ар уда
па да ла а ала сы дар
с п р м т с
ты рып, т лық
а ы лу қ бы лы сы
т с д р ала сы дар
γ
203-сурет.
Оп ти ка лық ты ғыз
ор та да ғы сы ну бұ ры шы тү су
бұ ры шы нан кі ші
Өзтәжірибең
пт ка ан ерт аналық
ке ен іпа аланып
анықтаң ар
ауа- ыныортасының
екарасынат сетін
с уле ініңбағытын
қала ерте і
с уле ыны-ауаорта-
сыныңекін і екара-
сынанқала те і
с уленің туім л ір
ененіңпі інінет уел і
болама артыла
л н рпі ін іпласт на
мен а ықпараллел
пласт наны ерттең ер
АА
пласт наны
АААААААААААААА
Р
с уленің
с у
ененің
бола
бо ма
артыла
л н рпі ін і
мен а ық
ласт наны
М
інің
ерте і
ле ыны-ауа орта-
сының екін і екара-
сынан қала
те і
ленің туі м л ір
пі ініне
артыла
АА
па аланып
ортасының
карасына т сетін
інің бағытын
ерте і
орта-
Н
үшін,
үшін,
ор
ор
Н
ерт аналық
Н
-
мұн да ғы
мұн да ғы
П
ну бұ
ну бұ
рыш
рыш
ну бұ
ну бұ
ну бұ
тең б
тең б
о
о
л
л
о
оо
а
а
ды
ды
В
Тә жі ри бе
Тә жі ри бе
ар
ар
ал ды:
ал ды:
әр
әр
түр
түр
лі
лі
түр
түр
түр
екі ор
екі ор
жыл
жыл
дам
дам
дық
дық
т
т
а
а
ры
ры
а
аа
рыш
рыш
т
т
а
а
ры
ры
а
аа
ды
ды
б
бұ рыш
бұ рыш
кі ші рейеді
кі ші рейеді
бұрышы
бұрышы
–
–
сынған сәуле мен екі орта
сынған сәуле мен екі орта
–
––
ның шекарасындағы сәуленің түсу нүктесіне
ның шекарасындағы сәуленің түсу нүктесіне
тұрғызылған перпендикуляр арасындағы бұрыш.
тұрғызылған перпендикуляр арасындағы бұрыш.
қы лы
қы лы
жа
жа
а
ғы нан
ғы нан
пен ди ку ляр
пен ди ку ляр
мен
мен
кі ші рейеді
кі ші рейеді
(203
(203
сынған сәуле мен екі орта
сынған сәуле мен екі орта
с
ған
ған
сәу
сәу
ғы ты
ғы ты
өз
өз
гер ді.
гер ді.
не
не
ғұр лым
ғұр лым
мен
мен
сын
сын
п
шыны
шыны
ле ден
ле ден
бас
бас
пай
пай
да
да
бо
бо
ла ды.
ла ды.
сәу
сәу
л
л
сәу
сәу
сәу
е деп атай
е деп атай
а
қа
қа
рас ты рып
рас ты рып
қа
қа
қа
лып,
лып,
ор
ор
та сы на
та сы на
плас
плас
ти на
ти на
бас
бас
қа,
қа,
Достарыңызбен бөлісу: