ОқУ ҚҰралы өскемен 2012 ж
жүктеу/скачать 1,79 Mb.
|
| 13.1 Харди-Вайнберг заңы
Популяциялық генетиканың негізін Харди-Вайнберг заңы құрайды. Тұқым қауалаушылықтың корпускулдық теориясы жеке генетикалық факторлар ата-аналардан ұрпақтарға өзгеріссіз беріледі деп түсіндіреді. Осыны 1908 ж. ағылшьн математигі Дж-Харди және неміс генетигі Г.Вайнберг бір-біріне тәуелсіз дәлелдеді. Харди-Вайнберг заңы бойынша қарапайым эволюциялық процестің факторлары (мутация, сұрыптау, миграция жөне гендер дрейфі) жоқ кезде популяцияның гендер (аллельдер) жиілігі белгілі тепе-тендікке тез жетіп, барлық келесі ұрпақтар аралығында өзгермейді. Харди-Вайнберг заңы мынадай жағдайларды керек етеді: біріншіден, популяцияға кіретін ағзалар саны жеткілікті мөлшіерде көп болуын; екіншіден, әр түрлі генотиптердің көбею қабіеттілігі бірдей болуын; үшіншіден, популяцияда кездейсоқ шағылысудың сақталуын. Кездейсок шағылысу немесе панмиксия деп популяция құрамына енетін ағзалардың бір-бірімен еркін шағылысуын түсінеді, мұндағы шағылысудың барлық комбинацияларының жиілігі бірдей болады. Жеке алғанда, мысалы, генотипі АА аналық ағза генотипі АА, Аа немесе аа аталықпен ешқандай артықшылықсыз кездейсоқ шағылыса алады. Панмиксия гаметалар деңгейінде сақталады деп түсіну керек. Әрбір аналық жыныс жасуша кез келген сперматозоидпен бірдей мүмкіндік жиілігімен ұрықтанады деп есептеледі. Харди-Вайнберг заңы формула арқылы өрнектеледі. Айталық белгілі бір популяциядағы екі - А және а - аллельдің жиілігі р және q-re тең делік (p+q=I). А аллелі бар гаметалар р жиілікпен кездеседі, ал а аллелі бар гаметалардың жиілігі — q. Гаметалардың зиготаға қосылуы кездейсоқ өтетін болса, онда генотипі АА зиготаның жиілігі р2-қа, генотипі Аа зиготаның жиілігі 2pq-ге және генотипі аа зиготаның жиілігі q2-қа яғни биномдық формуланың жіктелу мүшелеріне (pA+qa)2 =p2AA+2pqAa+q2aa) тең болады. Келесі ұрпаққа гомозиготалы генотиптер гаметаның бір типін ғана береді, ал гетерозиготалы генотиптер - әр түрлі гаметалардың бірдей санын береді. Популяциядағы әрбір дарабас орта есеппен гаметаның бірдей санын берсе, онда әрбір гаметаның үлесі популяцияның әр түрлі фенотиптерінің жиілігіне байланысты болады, сондықтан А-гаметаның үлесі: p21/2(2pq)=p(p+q)=p а-гаметаның үлесі: p2+1/2(2pq)=q(p+q)=q Демек, сұрыптаудың не мутацияның әсері жоқ кезде бір ұрпақтан кейінгі еркін шағылысуда түзетілетін А және а гаметаларының жиілігі бұл популяцияның бастамасын беретін гаметалар жиілігіне тең болады. Бұдан генотиптер арақатынасы келесі ұрпақтарда да өзгермейді деуге болады. Харди-Вайнберг заңынан мынадай қорытынды шығады: популяцияның бастапқы аталық және аналық дарабастарында аллельдер жиілігі бірдей болса, онда кездейсоқ шағылысуда кез келген генотиптерінің тепе - теңдік жиілігі бір ұрпақ көлеміңде іске асады. жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|