ОқУ ҚҰралы қостанай, 2022 удк ббк рецензенттер
жүктеу/скачать 249,5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 7 - ТАҚЫРЫП. ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ҚЫСЫЛТАЯҢ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ДАҒДАРЫС ЖАҒДАЙЫ Сұрақтар
- 1 сұрақ. Қысылтаяң-психологиялық факторлар.
- Теориялық кезең
- Эмпирикалық кезең
- Тәжірибелік кезең
| Әдебиеттер тізімі
1. Гришина Н.В. Психология конфликта. СПб., 2005г. - 464с. 2. Хасан Б.И. Конструктивная психология конфликта. СПб, 2003г. - 250с 3. Леонов Н.И. Конфликтология.- Москва, Воронеж, 2002г.- 192 c 4. Волков А.М. Швеция: социально-экономическая модель. - М.: «Прогресс» 1991г.- 248с. 4. Асадов А.Н. и др. Конфликтология.- СПб, 2003г.- 134c 5. Харханова Г.С. Педагогическая конфликтология. Калининград, 2003г. - 103c. 6. Буртовая Е.В. Конфликтология. Учебное пособие. 2002г. - 312с. 7. Ворожейкин И.Е., Кибанов А.Я., Захаров Д.К. Конфликтология: Учебник. М.:ИНФРА-М, 2000г. - 516 с. 8. Сельченок К.В. - Прикладная конфликтология М.: ХАРВЕСТ, 1999г. - 642с. 9. Лигинчук Г.Г. Конфликтология. Электронный учебник http://www.e-college.ru/xbooks/xbook058/book/index/index.html?part-004*page.htm 7 - ТАҚЫРЫП. ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ҚЫСЫЛТАЯҢ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ДАҒДАРЫС ЖАҒДАЙЫ Сұрақтар: 1. Қысылтаяң-психологиялық факторлар. 2. Төтенше жағдайлардың құқық қорғау органдары қызметкерлерінің психикасына және іс-әрекетіне әсері. 1 сұрақ. Қысылтаяң-психологиялық факторлар. Қысылтаяң деп адамның алдына үлкен қиындықтар қоятын жағдайлар, оны толық, шеткі, шекті күш пен мүмкіндіктерге міндеттейді, оларды шешу және тұрған тапсырманы шешу үшін. Қиындықтар объективті және субъективті (психологиялық) сипатта болуы мүмкін. Объективті қиындықтар құқық қорғау жағдайларының күрделілігіне, қылмысқа қарсы күрестің күрделілігіне, заңдылықты нығайту мәселелеріне, төтенше жағдайлар кезінде (су тасқыны, жер сілкінісі, орман өрттері, індеттер мен эпизоотиялар, ірі техногендік апаттар және т.б.) құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге және т. б., ал субъективті — қызметкерлердің жеке ерекшеліктеріне және олардың дайындығының кемшіліктеріне байланысты. Психологиялық зерттеулерде қызметтің қысылтаяң жағдайлары үш негізгі аспектілер тұрғысынан талданады: - қызмет шарттарының жиынтығы ретінде жағдайдың өзіндік ерекшеліктері; - төтенше жағдайларда қызмет субъектісінің ерекшеліктері, оның дайындығы; - күрделі еңбек жағдайындағы адам қызметінің салдарының ерекшеліктері. Талдаудың бірінші бағытын зерттеуде қысылтаяң түрде топтың немесе тұлғаның өмір сүру параметрлерінің түбегейлі өзгеруін сипаттайтын, динамикалық келісу жағдайына алып келетін жағдайлар анықталады, жоғары субъективті күрделілігімен және жауапкершілігімен, күтпеген, белгісіздікпен, жағдайдың даму қаупі мен болжамсыздығымен, қарама-қайшылықпен, уақыт тапшылығымен (Ю. М. Забродин, В. Г. Зазыкин, П. П. Короленко, В. Д. Небылицин, А. К. Маркова, И. Ю. Сундиев, а. Б. Леонова, В. И. Медведев, К. К. Платонов, К. Штайльманн және т. б.) ерекшеленеді. т. б.) Түсінік-қоршаған ортаның қысылтаяң факторлары, А. Г. Кузнецов атап өткендей, екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында әдебиетте ғылыми медицина өкілдерінің соғыс уақытының жойқын аспектілерін ерекше категорияға бөліп көрсетуге табиғи ұмтылысының нәтижесі ретінде орныққан. «Экстремалды факторлар» ағзаға немқұрайлы емес,сонымен қатар, олар рұқсат етілген өзгерістер тудырады. «Сыртқы жағдай функционалдық, оның ішінде психикалық, белгілі бір қызметті орындау процесінде адамның мүмкіндіктерінің барабарлығын немесе барабар еместігін анықтауға ғана ықпал етеді». «Қысылтаяң жағдайының әсер ету» термині, Л. А. Китаев-Смык стресс ұғымымен жиі теңестірілетін «қысылтаяң жағдай» ұғымымен ұштасқан ретінде ғана пайдаланылуы мүмкін. Бұл тұрғыда қысылтаяң жағдайдың мазмұны көптеген зерттеулерде қарастырылады. Психологиялық әдебиетте «ерекше», «қиын», «ерекше» жағдайлар кездеседі. Қысылтаяң факторлардың әсерімен байланысты жағдайлар (А. А. Деркач. В. Г. Зазыкин, А. П. Корчем). Ю. М. Забродин мен В. Г. Зазыкинді зерттеуде ерекше және экстремалды еңбек жағдайлары қарастырылады. Бұл ретте қызмет эпизодтық, яғни экстремалды факторлардың тұрақты әрекетімен, ал экстремалды факторлар үнемі әрекет ететін жағдайлар ерекше деп аталады. А. К. Маркова ерекше еңбек жағдайлары мен кәсіби қызметтің келесі нұсқаларын бөледі: - белгісіз жағдай-жедел оқиғаның пайда болуы (ынталандыру пайда болуы мүмкін және пайда болмауы мүмкін), толық ақпараттың болмауы; - күрделі жағдайлардағы жағдай-біртекті еңбек, ұзақ еңбек режимі, сенсорлық оқшаулау, өзгертілген ақпараттық орта, ақпараттық аштық, ұйқыдан ұзақ айыру, шу, діріл және т. б. орын алады. Бұл жағдайларда адамның мінез-құлқы қозудың (мысалы, импульсивтілік) немесе тежелудің күрт жоғарылауымен, қызметтің тоқтатуымен, ұйымдастыра алмауынан сипатталуы мүмкін. Сонымен қатар жағымды қасиеттер да пайда болады: адамда стандартты емес жағдайда әрекет етудің дайын тәсілін іздеу үдерісінде жедел ойлаудың жаңа сапасы қалыптасады. Бұл жағдайларда дер кезінде шешім қабылдау үшін дамыған жедел ойлау, сондай-ақ антиципация, алдын ала болжау қажет: - шұғыл әрекетке дайындық жағдайы, оның ішінде стресс жағдайында. Маман үшін күтпеген, кенеттен пайда болатын жағдайларда әрекет ету қабілеті қажет. Шұғыл жағдайда қолдану қажет іс-әрекеттердің дәйектілігін нақты ұғыну; - өзгертілген жағдайлардағы жағдай-жаңа ортаның (су асты ортасы, ғарыш) немесе табиғи катаклизмдердің (жер сілкінісі және т.б.) ерекше жағдайларына тән. бұл жағдайда өткір психикалық реакциялар (қорқыныш, үрей), психикалық қызметтің тұрақсыздығы, ойлау жұмысының келісілуі мүмкін. Бейімделу тежеуден, депрессиядан эмоционалдық ұтқырлыққа, эйфорияға жол өтеді; - тәуекел жағдайы-еңбекке деген қызығушылық тәуекелдің нұсқасына немесе шығармашылық нұсқасына әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, жаңа іздеу жиі қауіп тудырады; - қысылтаяң жағдайы- қысылтаяң факторлардың ұзақ әсер етуі орын алады (уақыттың жетіспеуі, күрделі тапсырмалардан артық жүктеме, ақпараттың аса қанықтығы, шаршағандық және т. б. адам бақыламайтын барабар емес психикалық шиеленіс, адамның резервтік психофизиологиялық ресурстарын жұмылдыру. Бұл еңбек қызметі нәтижелерінің нашарлауымен қатар жүреді. Шамадан тыс жүктеме іздеу қызметін тежейді, өз бетінше шешім қабылдауды қиындатады, ойлау үдерістерінің икемділігін төмендетеді,бұл әлі де жағдайларды зияткерлік бағалауды, мәселелерді міндеттерді шешуді қиындататын ойлау дағдылары мен үлгілердің алдын ала шамадан тыс автоматтандыруынан туындаған. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің психологиялық дайындығына байланысты мәселелерді қарау кезінде ең алдымен «психологиялық дайындық», «психологиялық дайындық», «дайындық», «қысылтаяң жағдайына дайындық», «жұмылдыру», «психологиялық тұрақтылық» сияқты ұғымдарды ажырату, құқық қорғау органдары қызметкерлерін қызметтің басқа салаларында мамандарды даярлаудан ерекшеленетін ерекше жағдайларда іс-қимыл жасауға даярлаудың ерекшеліктерін айқындау талап етіледі. А. М. Столяренко кәсіптік-психологиялық даярлықты оқыту үрдісі және түрлері мен әдістерінің кешені ретінде сипаттайды. «Кәсіби-психологиялық дайындық-жедел-қызметтік міндеттерді шешуге қызметкерлердің психологиялық даярлығының жоғары деңгейін қалыптастыру, арттыру және қолдау мақсатында ғылыми ұйымдастырылған және тиімді жүзеге асырылатын үдеріс». «Кәсіби-психологиялық дайындық-жеке құрамның психологиялық даярлығын қалыптастыруға, арттыруға және қолдауға бағытталған оқытудың әртүрлі нысандары мен әдістерінің кешені». А. М. Столяренко «кез келген қысылтаяң оқиғаға деген қарым - қатынас адам өміріндегі жағымсыз құбылыс ретінде ғана адамның фило-және онтогенезі тұрғысынан қате деп санайды. Адамзат тарихында адами қасиеттердің дамуы жүріп, әрбір адамда өмір талаптары мен қолма-қол мүмкіндіктері арасындағы қайшылықтарды жеңу үдерісінде болады және мүмкіндіктерді жетілдіруге әкеледі». Одан әрі: «қысылтаяң – адам жағдайындағы жүйесінің ерекше жай-күйінің көрсеткіші, адамның өз мінез-құлқын таңдау және дайындық дәрежесіне байланысты белгілі бір диапазонда өзгеріп отырады». Құқық қорғау органдары қызметкерінің қызметтік іс-әрекеті (төтенше жағдайлар) қауіп-қатерлермен, қиындықтармен қаныққан болса да; қызметкер өз еркімен қатысуға ғана емес, өзінің кәсіби қызметінің қажетті элементі ретінде қысылтаяң жағдайларға қарай табысқа жетуге құқылы. Сонда мұндай қызметтің, демек, дайындықтың векторы «қысылтаяң» еңсеруге емес, оны тануға (бағалауға), ұғынуға және шығармашылық қайта құруға бағытталатын болады. Осыған байланысты құқық қорғау органдары қызметкерлері қызметінің қысылтаяң жағдайлары оларға объективті қарсы емес, олардың кәсіби қызметін анықтайды деп жасасуға болады. Олар қызметкерлердің кәсіби өмірінің қажетті компоненті болып табылады. Бұл факт құқық қорғау органдары қызметкерлерінің кәсіби психологиялық дайындығы тұжырымдамасының негізіне жатады және оқыту компоненті ретінде қысылтаяң факторды пайдалану қағидатында оларды даярлау жүйесін құруға мүмкіндік берді. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің ерекше (қысылтаяң) жағдайлардағы іс-қимылдарға психологиялық даярлығының тұжырымдамасы деп осы бапта оның мақсаттарын, міндеттерін, ішкі құрылымын, алгоритмін, моделі мен принциптерін сипаттайтын ғылыми негізделген және тексерілген Жалпы ережелер жүйесі түсініледі. «Тұжырымдама-мәнін түсінудің белгілі бір тәсілі, негізгі көзқарас, басқарушы идея, оны тәжірибеде талдау мен іске асырудың басты принципі». Дайындыққа қатысты қолданылатын «психологиялық» термині осы үдерісте әсер ету пәні психологиялық табиғатқа ие екенін және оны өзгерту үшін психологиялық құралдар қолданылатынын білдіреді. «Дайындық-оқыту, қажетті білімді беру, қандай да бір қызмет үшін шеберлік пен дағдыларды пысықтау». «Қысылтаяң - қиындығы, шешімін табуы бойынша ерекше». «Психологиялық қысылтаяң жағдайға» дайындық деген терминмен бірге әсер ету заты-төтенше факторлардың әсеріне (күтпеген, кенеттен, шектеулі уақыт резерві және т.б.) дайын болған немесе дайындалған қызметкердің психикасы. Бұдан басқа, «қысылтаяң» термині дайындық процесінде жалпы мақсатпен біріктірілген ерекше тәсілдердің, қызметкерлердің психикасына қысылтаяң факторлардың әсер ету мөлшері мен дәрежесін ескеретін әдістердің қолданылуын көрсетеді. Авторлардың дайындық жүргізудегі көрсетілген тәсілдері бізге құқық қорғау органдары қызметкерлерінің психологиялық даярлығының қолда бар жүйесін жетілдірудің концептуалды жолдарын белгілеуге, олардың кәсіби қызметіне деген уәждемесіне, өздерінің кәсіби - маңызды қасиеттері мен қабілеттерін өзіндік бағалауға, дайындық және қызмет процесінде өзін-өзі басқаруға, өзін-өзі дамытуға ұмтылуға сүйене отырып мүмкіндік береді. Біздің ойымызша, құқық қорғау органдары қызметкерлерінің ерекше жағдайларда (ұйым) іс-қимыл жасауға психологиялық даярлығының тұжырымдамасын әзірлеуге теориялық, эмпирикалық және эксперименттік кезеңдерді енгізу қажет. Теориялық кезең - зерттеу жұмысы үшін бірыңғай әдіснамалық тәсілді әзірлеу. Оның мазмұны: құқық қорғау органдары қызметкерлерінің, күш құрылымдарының қызметкерлері мен функционалдық топтарының (арнайы мақсаттағы топтар, келіссөздер жүргізу топтары және т.б.), шетелдік арнайы қызметтер бөлімшелерінің психологиялық даярлығын жүзеге асыруда психологиялық ғылым мен практикада бар тұжырымдамалық тәсілдерді зерделеу болып табылады. Эмпирикалық кезең-аспаптарды таңдау және эмпирикалық зерттеу жүргізу. Оның барысында маңызды және ұйымдық-жағдайлық факторларды, заңдылықтарды, динамика шарттарын және ерекше қысылтаяң жағдайларда табысты қызмет ету үшін талап етілетін қызметкерлердің кәсіби-маңызды қасиеттерін зерделеу қажет. Тәжірибелік кезең қызметтік дайындық жүйесіндегі сабақтар, психологиялық практикумдар, психологиялық тренингтер барысында жүзеге асырылады. Осы кезеңде қолданылатын әдістемелерді апробациялау, дайындық бағдарламаларын нақтылау және алынған нәтижелерді нақтылау қажет. Психологиялық дайындықтың тікелей кезеңін бірыңғай психологиялық тренинг ретінде қарастыру керек. Бұл кезеңде қысылтаяң жағдайларды жұмысқа қолайлы жағдайға түрлендіру дағдылары мен іскерліктері пайда болады, сондай-ақ қызметкерлер мен топтың жұмылдырылуы жүзеге асырылады. Мұндай түрленудің түпкі мақсаты қызметкерлердің психикасын алдағы қызметтік іс-әрекет процесіне бейімдеп «толықтай түсу» болып табылады. Талап етілетін нәтижеге қол жеткізу үшін-қызметкерлердің төтенше жағдайлардағы іс-қимылдарға табысты және жылдам бейімделуі, кенеттен, әдеттен тыс, іс-әрекет жағдайының тез өзгеруі, шартты қылмыскердің қарсы іс-қимылы, психикалық, эмоциялық жүктеме ұзақтығы факторлары пайдаланылады. Осылайша, ерекше жағдайдағы іс-әрекеттерге психологиялық дайындық-қалыптастыру және дамыту: білімді, шеберлікті, дағдыларды, қызметкерлердің кәсіби маңызды қасиеттерін, кәсіби топтардың сипаттамаларын, өзінің табиғаты бойынша қысылтаяң -психологиялық қасиеттерін қалыптастыру және дамыту. Психологиялық дайындықтан өткен құқық қорғау органдарының қызметкері қызметтік іс-әрекетті орындау кезінде функционалдық міндеттердің ерекшелігінен туындаған психологиялық мәселелерді неғұрлым тиімді шешеді. Соңғы 10-15 жылда қылмыскерлердің белсенділігі мен криминалдық тұрғыдан бөлінуінің, топтық бандитизмнің, ұйымдасқан қылмыстың, терроризмнің дамуына, қару-жарақты белсенді пайдаланатын жағдайлар санының өсуіне және т.б. байланысты құқық қорғау қызметінің қысылтаяң жағдайларының артуы байқалады. Жалпы жағдай белгілі бір уақыт аралығында адамның (топтың) тыныс-тіршілігінің объективті-субъективті іс-әрекеттерінің жиынтығы болып табылады. Ол-бірлік, өз мақсатын көздеген адам мен жағдайдың, ол тұрған жағдайдың белсенді өзара байланысы, «жағдайдағы адам» уақытша қалыптасқан жүйесі (сурет. 11.1). Сур. 11.1. «Жағдайдағы адам» жүйесі Жағдайдың құрылымы және онда өзара іс-қимыл: жағдай құрамдастары (компоненттер, факторлар) - адамды қоршаған жағдай, орта, сыртқы жағдай деп атауға болатын нәрсе; жеке құрамдастар (компоненттер) - бұл жағдайға тап болған, оны белгілі бір жағдайға қойған және іс-қимылдарды таңдау қажеттілігінің алдында адам болып табылатын нәрсе; іс — әрекет «мінез-құлық) құрауыштар (компоненттер) - бұл жағдайға түсіп, не істеу керек және не жетеді. Адам-бұл адам мен жағдай емес, жағдайдың барлық компоненттерінің өзара әрекеттесуінің интегралдық өнімі, жүйелі, объективті-субъективті феномен. Адамның психикалық жай — күйі, оның шешімі, мінез-құлқы, іс-әрекеттері, қандай да бір жағдайдағы іс-әрекет-әрдайым осындай өзара әрекеттестіктің интегралды, жүйелі өнімі. Сыртқы себептер ішкі жағдайлар арқылы әрекет етеді — адамның психикалық іс-әрекетінің, жағдайының, іс-әрекетінің және іс-әрекетінің маңызды заңдылықтары. «Жағдайдағы адам» жүйесіндегі кез келген объективті сипаттамалар жеке боялады және трансформацияланады, өз тұлғасымен «көрінеді» және тек осы түрде ғана оның мінез-құлқын реттейтін функцияға ие болады. Адам үшін психологиялық-логикалық жағынан, оның тұлғалық және іс-әрекет құрамдастарының, яғни оның дайындығының, ондағы белсенді және шебер іс-қимылдарының өзгеруімен бірге сол бір жағдайлық ерекшеліктерімен жағдай өзгереді. Бір ғана жағдайды бір адам қалыпты, екіншісі — күрделі, бірақ іс — әрекет үшін қолайлы, үшіншісі — қызықты, қызықты және құмарлық, төртіншісі-құмарлық сияқты қабылдай алады. Жағдай әрдайым жеке тұлғаға негізделген, ал жеке тұлғаның жағдайы мен мінез-құлқының ахуалдық белгілері бар. Соңғылары жағдайдың объективті-жағдайлық сипаттамаларына бір мағынада қойылмайды, олар фаталды негіздеген болып табылмайды, адамға мойынсұнғыш-пассивті рөлді таңдамайды. Шешуші сөз нақты тұлғаға тән кешенге және онда тұрақты қалыптасқан қасиеттерге, әдеттерге, білімге, шеберлікке, дағдыларға, өмірге, қызметке, қысылтаяң жағдайлар мен факторлармен кездесуге, оның төзімділігіне, серпімділігіне, олардың мүмкін болатын теріс әсерлеріне төзімділігіне жатады. Сондықтан жағдайдың қысылтаяң шын мәнінде объективті-субъективті феномен болып табылады. 1) объективті қысылтаяң жағдайлар — оларда қиындықтар мен қауіптер сыртқы ортадан шығады, адамның алдында еңсерілмейтін күштер әсерінің нәтижесінде объективті түрде пайда болады, оның қатысуынсыз. Олар қауіп-қатерлерге, қауіптерге, қиындықтарға толы; 2) ықтимал- қысылтаяң жағдайлар-объективті қиындықтар, қауіптер оларда айқын көрінеді, жасырын қауіп ретінде потенциал бар. Әлеуетті қауіптің шындыққа өтуі оқиғалардың объективті дамуына да, адамның өз іс-әрекетіне де байланысты. Мұндай жағдайларды секіруге дайын және күшті жыртқышпен салыстыруға болады. Қысылтаяңдықтың пайда болуы әдетте секірумен және негізінен адамның кінәсінен немесе еркінде болады және оның дайындығына байланысты; 3) жеке арандатушылық қысылтаяң жағдайлар (қысылтаяң -виктимді) — тәуекел, қиындықтар мен қауіптерді адамның өзі, оның әдейі немесе қате таңдауымен, іс-әрекеттерімен, әрекеттерімен туындатады. Олар тіпті оларға объективті потенциал толық болмаған кезде де, қателерге, абайсызда, адамның абайсыз болуына байланысты пайда болуы мүмкін. Біз оларды жеңу үшін қиындықтарды жасауды жақсы көреміз деп кездейсоқ емес; 4) елестететін қысылтаяң жағдайлар (фантазиялық, жалған, иллюзиялық) — сондай-ақ адам жасайды, бірақ оның қылықтары емес. Олар мүлдем объективті мәселелер, қауіп-қатерлер мен қауіптер жоқ, бірақ олардың болуы адамға үдей түседі, немесе ықтимал қауіп-қатердің қандай да бір легін қамтиды, бірақ олар аса күрделі және қауіпті деп көрінеді және уайымдайды. Мұндай жағдайлар адамдарға мазасыздық, эмоционалдық, азғындық, әлсіз дайындалған, өзіне сенімсіз. Есту, әлеуметтік және табиғи катаклизмдер, жиі сәтсіздіктер жағдайында, жағдай және оның өзгерістері туралы жеткілікті ақпарат болмаған кезде, айналада болып жатқан жағдайды түсінудің нашар болуы басқа адамдарда да пайда болуы мүмкін. Жағдайдың объективті ерекшеліктері, осылайша, механикалық емес және жағдайларға экстремалдық береді. Мұны түсіну қызметкерлерді құқық қорғау қызметінің төтенше жағдайларындағы табысты іс-қимылдарға дайындау үшін шексіз психологиялық-педагогикалық мүмкіндіктерді ашады. Қысылтаяң жағдайлар, мән-жайлар азаматтар мен құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне психологиялық әсер ететін әртүрлі факторларды (себептерді, күштерді, ерекшеліктерді) объективті қамтиды. Мұндай факторлардың екі тобын бөлуге болады. қоғамдық тәртіптің қадағаланатын және ұғынылатын бұзылуы және тәртіп бұзушылықтың жолын кесу мен қалпына келтірудегі өз борышын түсіну; байқалатын адам шығындары, айырулар, қирау: адамдардың өлімі, мәйіттер, құрбандар, азап шегушілер, адамдардың қайғы-қасіреті, олардың қажеттіліктері, көтерілетін тартулар, материалдық залал, көмек туралы шақыру және т. б ; аумақта, қалада, жолда және т. б. өмірдің жалпы ұйымдасуы, азаматтардың әдеттен тыс мінез-құлқы (үрей, тобыр, босқындар, истерия, агрессивтілік); криминалдық элементтің күрт жандануы — оны құқық бұзуды имитациялаудан физикалық күш қолдану арқылы агрессияға, ал төтенше жағдайлар аймақтарында — тонау, ұрлық, тонау, қарақшылық, бандитизм, бейбіт азаматтарды өз қалауын жасыру үшін пайдалану және т. б.; болып жатқан оқиғалардың үлкен маңыздылығы, оларға жеке қатыстылығын түсіну; өз шешімдері, әрекеттері және қажетті кәсіби нәтижеге қол жеткізу үшін жауапкершілікті сезіну; болып жатқан төтенше жағдайлар аймағында тұрған азаматтардың денсаулығы мен өміріне, сондай — ақ өз әріптестерінің және жеке басының денсаулығына қауіп; өз қызметтестерімен және өзара іс-қимыл жасайтын бөлімшелерімен бірлесіп әрекет ету, бір-бірін келтірмеу, өзара қолдау көрсету және түсім көрсету, басқалардың үлгісін ұстану және өзі үлгі көрсету қажеттігін түсінетін ұжымшылдық, ынтымақтастық; күлгендердің, бастықтардың, командирлердің мысалы-әсіресе қиын, қауіпті жағдайларда қатты әсер ететін фактор. Егер командир қашып кетсе, солдат оны бес километрге басып озады; сатып алу — қысылтаяң жағдайларда және құқық бұзушылар, қылмыскерлер қиын, амалсыз жағдайларға тап болады және құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне тек аман қалу үшін бәрін ұсынуға, ұсынуға, беруге уәде беруге дайын. Бұл қызметкерді моральдық таңдау алдында бірден психологиялық түрде қояды — кәсіби сатқындық немесе борышқа, антқа, ар-ожданға адалдық. Бұл факторлар тобы қызметкерлерден жоғары моральдық-психологиялық дайындықты, жұмылдыруды, төзімділікті, өзін-өзі ұстауын талап ете отырып, күшті моральдық-психологиялық әсер етеді. жүктеу/скачать 249,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|