Оқулық. 2-басылым. Астана: ф олиант, 2013


3.2. Бақ отырғызатын орын таңдау



Pdf көрінісі
бет32/85
Дата07.01.2022
өлшемі17,71 Mb.
#18556
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   85
Байланысты:
b2006

86


3.2. Бақ отырғызатын орын таңдау
Ж еміс  өсімдіктерінің  өнімділігі  мен  экономикалы қ 
тиім ді л ігі, ағаш тардың үзақ тірш іл ік ету і және ол ар дың 
қолайсыз ж ағдайларға төзімділігі мен өсуі көп жағдайда 
бақты отырғызу кезеңінде аны қталады .
Бақ үш ін орын дайындау, оның аумағын үйымдастыру, 
топырақ пен топырақ астын мәденилендіру ж әне сулан- 
дыру, дақы л, сорт жөне телітуш і сүрыптау, оларды орна- 
ластыру, отырғызу жөне ңоректендіру алаңы ны ң үлгісі 
секілді мөселелер де ш еш іледі.
Бақ шаруашылығында ең күрделі үйымдастыру кезеңі
-   бақ  оты рғы зу.  Ө йткені  бір  м езгілде  оры ндалаты н , 
белгілі бір ңиындығы бар көптеген өндірістік процестерді 
қы сқа мерзімде орындауды талап етеді.
Сондықтан да бақ отырғызуға, ол өнеркәсіптік немесе 
ж еке болса да, күрделі ңүрылыс секілді байыппен ңарау 
керек.
Бақ үш ін орын тандау,  оның аумағын үйымдастыру, 
д аң ы л  мен  сорт  сү р ы п тау ,  ш ар у аш ы л ы ң   пен  б ү к іл  
айм ақты ң  экономикасын  ескере  отырып,  өнеркәсіптік 
ж е м іс   ш а р у а ш ы л ы ғ ы н ы ң   т е х н о л о г и я с ы н   ір ік т е у  
мәселелерін  ғылыми  түрғыда  шешу үш ін  арнайы  жоба 
ж а с а у   қ а ж е т .  М үндай  т е х н и к а л ы ң -э к о н о м и к а л ы ң  
негізделген  жобаны  ж обалау  институттары   ж асайды . 
Ж обалау алдында баң отырғызылатын учаске таңдалады, 
оларға ж ан-ж ақты  баға беріледі, бақ аумағы, суландыру 
жүйесі, жол жүйесі, өнеркөсіптік және мәдени-түрмыстың 
қүрылыс мөселелері үйымдастырылады . Орынды техно- 
логияны іріктеуге бақ конструкциясын (типін) белгілеу, 
дақы л  мен  сорт,  телітуш і  сүрыптау,  жеміс  ағаш тарын 
орналасты ру  ү л гісі,  м еханизм дерді  кең   п ай далан уға 
мүмкіндік беретін бөрікбастар ңалыптастыру енеді.
Б а қ   оты рғы зуға  бірінен  соң  бірі  оры ндалаты н  үш
кезең кіреді:
1. Орын таңдау жөне бақ аумағын үйымдастыру.
2. Көшеттерді отыргызар алдында топырақты дайындау.
3. Б ақ  отырғызу.
87


Мүндай  орын  таңдаған  кезде  ж ер  бедеріне,  клим ат 
ж ағдайы на  баға  беріледі.  Б үл  кезде  ірі  су  көздерінің, 
тау  мен  елді  м екеннің  орналасуы ,  ж олды ң,  тем ірж ол 
станция лары ны ң түрған ж ері ескеріледі.
Ж ер  бедерін  багалау
  ж еміс  өсімдіктерінің  өсуі  мен 
өнім ділігіне  үлкен  эсер  етеді.  Ол  өсім дік  тір ш іл ігін ің  
басқа  ф акторлары н  қай та  бөлетін  ф актор  болып  табы- 
лады .  М ысалы,  беткейдің  экспозици ясы на  байланыс- 
ты   тем пература  к ө р сетк іш тер і,  ауа  мен  топ ы раң ты ң  
ы л ғ а л д ы л ы ғ ы ,  ж а р ы қ   ж а ғ д а й ы   м ен  т о п ы р а қ т ы ң  
ңүнарлылығы өзгереді. Б ақ отырғызу үш ін бәрінен бүрын 
ж азы қ ж ердіц, су айры ғы ны ң, тегістіктің, беткейдің де 
бедер элементтері пайдаланы лады .
Су айры гы
 -  бақ үш ін сумен ж етк іл ік ті қамтамасы з 
еткен ж ағдайда ж ақсы  орын.  Су айры ғы нда ауа дрена- 
ж ы  ж ақсы ,  үсік қаупі аз.  Егер де ы лғал ж ер жетіспесе, 
м үнд ай орын баң оты рғы зуға ж арам айд ы .
Тегістік
 -  баң отырғызу үш ін қолайлы  тегіс учаске, 
т е х н и к а   п а й д а л а н у ға   да  ы ң ға й л ы .  Т е гіс т ік т е   суару 
ж үйесін салып пайдалану да оңай,  су эрозиясы процесі 
де  онш а  қарңы нды   емес,  алайда  ауа  дренаж ы   наш ар, 
үсік ңаупі зор.  Әсіресе,  бүл түрғыда,  ойпаңдау түстары 
ңауіпті.  Ө йткені  мүнда  суы қ  ауа  көп  ж и н ал ад ы .  Бүл 
көктемде ауаның суытуына, ал қыста бүтаңтардың үсуіне 
себеп болады. 
-
Беткейлер онша тік болмаса (5-12°) бақ үш ін қолайлы  
орын. Ондай жерде ауа дренаж ы  төуір, ж ар ы қ та ж ақсы  
түседі. Дегенмен беткей топырағы өте қатты  қүрғайды . 
Бүл жерлерде ауа температурасы да, топырақ температу- 
расы да күрт ауы тқиды ,  топыраң наш ар ж етілген ж әне 
топыраң су эрозиясына ңатты үрынады. Ж ер бедері тегіс 
ёмес учаскелерде бақ отырғызғанда, не таңдағанда бүкіл 
табыс беткейлерге берілген бағаға байланысты болады. 
Бағалау кезінде беткейлердің экспозициясы  мен тіктігі, 
сондай-аң  сол  ж ердің  теціз  деңгейінен  ж алпы   биіктігі 
ескеріледі.  Сонымен  бірге  беткейдің  үстің гі,  ортаңғы


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   85




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет