Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

Сынып
-
сабақтық
жүйе
барша
елдерде
кеңінен
тарап
, 
уақыт
озуына
қарамастан
өзінің
негізгі
белгілерімен
əлі
күнге
дейін
сақталуда
.
Алайда
, XVI
ІІ
ғ
. 
соңына
қарай
сынып
- 
сабақтық
жүйе
орнына
қолданылғандай
оқуды
ұйымдастырудың
жаңа
формаларын
іздестіру
көбіне
оқушылар
санын
ұлғайту
жəне
оқу
процесін
басқару
проблемаларымен
байланысты
болды
. 
Сынып
-
сабақтық
жүйені
реформалаудың
алғашқы
қадамын
XVI
ІІ
ғ
. 
аяғында
- XI
Х
ғ
. 
басында
ағылшын
священнигі
А
. 
Белл
мен
мұғалімі
Дж
. 
Ланкастер
жасады
. 
Олардың
ниеті
- 
жұмысшылар
арасында
бастау
білімдерді
кеңінен
ен
жайдыру
қажеттігі
мен
оқыту
жəне
мұғалім
дайындығына
жұмсалатын
қаржыны
көбейтпеу
аралығындағы
қарама
-
қайшылықты
үйлестіру
еді
.
Жаңа
жүйе
өзара
 
оқытудың
 
белл
-
ланкастерлік
 
жүйесі
атауын
алып
, 
Индия
мен
Англияда
бірдей
уақытта
тəжірибеге
енді
. 
Бұл
жүйенің
мəні
-
ересек
оқушылар
мұғалім
басшылығында
материалды
өздері
игеріп
, 
соң
қажетті
көрсетпе
–
нұсқаулар
алып
, 
өздерінен
кіші
жолдастарын
оқытты
, 
нəтижеде
аз
оқытушылар
санымен
жаппай
оқуды
ұйымдастыруға
қол
жететін
болды
. 
Бірақ
оқу
сапасы
ойдағыдай
жоғары
деңгейге
көтерілмеді
, 
сондықтан
белл
-
ланкастерлік
оқу
жүйесі
кең
өрістей
алмады
.
Ғалымдар
мен
практиктердің
оқуды
ұйымдастырудың
жаңа
формаларын
іздестіргендегі
мақсаты
-
сабақ
жүйесінде
кезігетін
кемшіліктерді
, 
атап
айтсақ
, 
оқушылардың
танымдық
белсенділігі
мен
дербес
дамуына
тұсау
болып
келген
оқудың
орташа
білімді
оқушыға
бағдарлануы
, 
оқу
мазмұнының
біртектілігі
мен
оқу
игеру
қарқынының
дараланбауы
, 
оқу
процесі
құрылымының
өзгермеуін
талап
ету
сияқты
педагогикалық
олқылықтардың
орнын
толтыру
болды
.
ХІХ
ғ
. 
ақырында
АҚШ
-
та
батав
 
жүйесі
, 
ал
Батыс
Европада
мангейм
 
жүйесі
 
аталған
таңдамалы
 
оқу
формалары
пайда
болды
. 
Біріншісінің
мəні
-
мұғалім
уақыты
екі
бөліктен
тұрады
: 
алғашқысы
-
бүкіл
сыныпен
ұжымдық
оқу
ісіне
арналады
да
, 
ал
екінші
бөлімінде
қажетсінген
оқушылармен
жеке
жұмыстар
жүргізіледі
.
Мангейм
(
Европада
) 
қаласында
қолданылған
мангейм
оқу
формасы
негізінен
сынып
сабақтық
оқу
талаптарын
сақтай
отырып
, 
оқушылардың
қабілеттеріне
, 
ақыл
-
парасат
даму
деңгейі
мен
дайындық
дəрежесіне
қарай
əртүрлі
сыныпқа
бөліп
отыруды
көздеді
.
Оқу
жүктемесі
мен
оқу
əдістерін
балалардың
нақты
қабілеттері
мен
мүмкіндіктеріне
орайластыру
принципін
сақтай
отырып
, 
бұл
жүйенің
негізін
қалаушы
Й
. 
Зиккингер
төрт
типті
сынып
оқуын
ұсынды
; 
аса
дарындылар
үшін
, 
орташа
қабілетті
балаларға
арналған
негізгі
сыныптар
, 
қабілеті
төмен
балалар
сыныбы
мен
ақылы
кем
оқушыларға
арналған
көмекші
сыныптар
.
Мұндай
сыныптарға
балаларды
іріктеу
психометриялық
барлау
, 
мұғалімдер
мінездемелері

мен
емтихандар
негізінде
жүргізілді
. 
Й
. 
Зиккингердің
пайымдауынша
, 
мұндай
оқуларға
тартылған
шəкірттер
дамуына
орай
сыныптан
сыныпқа
ауысып
отыруына
мүмкін
еді
, 
алайда
бұлай
болмай
шықты
, 
себебі
оқу
бағдарламаларындағы
шектен
тыс
алшақтық
бұған
жол
бермеді
.
1905 
ж
. 
Дальтон
(
АҚШ
) 
қаласында
алғашқы
рет
Елена
 
Праксхерт
қолданып
, 
дальтон
-
план
 
аталған
жекеленген
оқу
жүйесі
пайда
болды
. 
Бұл
жүйе
педагогикада
көбіне
зертханалық
немесе
шеберханалық
оқу
жүйесі
деп
те
аталады
. 
Жүйенің
алға
қойған
мақсаты
-
оқушыға
өзіне
тиімді
шапшаңдық
жəне
қарқынмен
оқып
, 
өз
қабілетіне
орай
білім
игеруге
мүмкіндік
беру
. 
Оқушылар
əр
пəнге
байланысты
жылдық
тапсырмаларын
алу
мен
белгіленген
мерзімде
олар
бойынша
есеп
беріп
отырды
. 
Дəстүрлі
сабақ
формасындағы
оқу
шегерілді
, 
баршаға
ортақ
дəрістер
кестесі
болмады
. 
Оқушылар
табысты
оқуы
үшін
қажетті
оқулықтардың
, 
əдістемелік
нұсқаулардың
бəрімен
қамтамасыз
етілмеді
. 
Ұжымдық
оқу
жұмысы
күніне
бір
сағат
өтіліп
, 
қалған
уақытта
олар
пəн
шеберханалары
мен
зертханаларында
өзіндік
жеке
дəріспен
айналысты
.
Жұмыс
тəжірибесі
көрсеткендей
, 
оқушылардың
көбінің
мұғалім
жəрдемінсіз
дербес
білім
игеруге
шамасы
жетпейтіні
белгілі
болды
. 
Сонымен
дальтон
–
план
педагогикалық
іс
-
тəжірибеде
кең
өріс
жая
алмады
. 
1920-
жылдары
дальтон
-
план
ғалымдар
мен
мектеп
қызметкерлері
тарапынан
қатаң
сынға
кезікті
. 
Дегенмен
, 
сол
уақыттың
өзінде
ол
ССРО
-
да
пайда
болған
оқудың
 
бригадалық
- 
зертхана
 
формасына
өрнекке
алынып
, 
қатаң
құрылымды
сабақты
ығыстырды
. 
Бригадалық
–
зертхана
оқуының
дальтон
-
планнан
ерекшелігі
– 
бүкіл
сыныптың
ұжымдық
жұмысы
бригадалы
топ
оқу
ісі
мен
əр
оқушының
жеке
оқуы
арасындағы
байланысқа
негізделді
. 
Жалпы
дəрістерде
оқу
жұмыстары
жоспарланды
, 
тапсырмалар
талқыланды
, 
мұғалім
қиын
сұрақтарды
түсіндірді
жəне
көпшілік
оқу
іс
-
əрекетін
қорытындылады
. 
Бригада
тапсырмасын
белгілей
отырып
, 
мұғалім
оның
орындалу
уақытын
көрсетті
, 
əр
оқушының
міндетті
оқу
тапсырмасын
анықтап
, 
қажет
болса
, 
əрбір
оқушының
шамасын
байқап
, 
оған
бөлінген
тапсырмаларға
даралықты
сипат
беріп
отырды
. 
Қорытынды
конференцияларда
бригадаға
жетекші
оқушы
жұмысты
орындауға
қатысқан
белсенділер
атынан
есеп
береді
, 
ал
қалған
оқушылар
тек
қатысып
қана
отырды
. 
Барлық
бригада
мүшелеріне
бірдей
баға
қойылды
. 
Əмбебап
оқу
жүйесі
ретінде
қабылданған
бригадалы
-
зертхана
оқуына
тəн
сипаттар
: 
мұғалімнің
жетекші
ролі
мойындалмады
, 
оның
қызметі
оқушыларға
ретті
кеңес
берумен
шегерілді
. 
Шəкірттердің
оқу
мүмкіндіктері
мен
білім
жинақтаудың
өзіндік
дербес
əдісін
əсірелеуден
үлгерім
күрт
төмендеді
, 
білім
игеруде

жүйелілік
болмай
, 
жалпы
білімдік
маңызды
ептіліктер
қаланудан
қалды
. 1932 
жылы
бұл
жүйе
бойынша
оқу
мүлде
тоқтады
. 
1920 
жылдар
кеңестік
мектеп
тəжірибесінде
жобалап
 
оқыту
 
жүйесі
 
(
жобалау
 
əдісі
)
қолданыла
бастады
. 
Орта
Азия
жəне
Қазақстан
аймағында
бұл
жүйе
төте
 
оқу
атамасымен
қабылданды
. 
Жүйе
авторы
американдық
мектеп
мұғалімі
- 
У
.
Килпатрик
. 
Бұл
педагогтың
ойынша
, 
мектеп
бағдарламасының
негізіне
баланың
өмір
барысында
топтаған
, 
нақты
дүниемен
байланысты
тəжірибелік
іс
-
əрекеттері
жəне
оның
ұмтылыс
, 
қызығулары
арқау
болуы
шарт
. 
Мемлекет
не
мұғалім
оқу
бағдарламасын
жасауға
құқылы
емес
, 
ол
оқу
процесінде
балалардың
мұғаліммен
бірлікті
ісі
нəтижесінде
түзілуі
əрі
оның
мазмұны
баланы
тікелей
қоршаған
болмыстан
алынуы
тиіс
. 
Жоба
түзуге
қажет
тақырыптарды
оқушылар
өздері
таңдайды
. 
Оқу
тобының
мамандануына
(
бағытына
) 
орай
жоба
шынайы
болмыстың
қоғамдық
-
саяси
, 
шаруашылық
-
өндіріс
, 
мəдени
-
тұрмыстық
салаларына
сəйкес
болуы
міндетті
, 
яғни
оқу
-
жобаларын
құрастырудағы
мақсат
- 
баланы
өз
өмір
желісінде
туындайтын
проблемаларды
зерттеп
, 
тануға
үйретіп
, 
оларды
шешу
жолдары
жəне
құралдарымен
қамсыздандыру
. 
Алайда
, 
бұл
əдіске
əсіре
əмбебап
сипат
беру
жəне
оқу
пəндерін
жүйелестіріп
меңгеруден
бас
тарту
балалардың
жалпы
білімдік
дайындығына
орасан
нұқсан
келтіріп
, 
үлгерімді
өте
төмендетіп
жіберді
. 
Жүйе
сонымен
түгелдей
дағдарысқа
ұшырап
, 
келмеске
кетті
. 
1960 
жылдары
американдық
педагогика
профессоры

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: