Оқулық. Алматы: жшс рпбк
жүктеу/скачать 5 Mb. Pdf көрінісі
|
[Nes pbaev T.] ZHanuarlar fiziologiyasue(z-lib.org)
| Судың алмасуы. Денеде химиялық таза су болмайды. Ол
не минералды заттармен аралас жағдайда, немесе коллоидтар- мен байланыста болады. Түрлі органдар мен ұлпаларда судың мөл шері əртүрлі. Мидың сұр затында, бүйректе, өкпеде, бау- ырда жəне дəнекер ұлпада оның мөлшері 80-85 пайызға жетсе, бұлшық еттерде ол - 75, май ұлпасында - 30, сүйек құрамында - 22, денедегі ең қатты зат - тіс кіреукесінде (эмалінде) 0,2 па- йыз. Қанның құрамының 82 пайызы, тердің, сілекейдің, несептің, қарын сөлінің 92-95 пайызы судан тұрады. Денедегі судың негізгі қоймасы – бұлшық еттер, онда бүкіл организмдегі су мөлшерінің 49 пайызға жуығы сақталады. Одан кейінгі орынды тері шелі алады. Денеде су не торша құрамында, не одан тыс орналасады. Қан плазмасы, ұлпалық сұйық жəне лимфа құрамындағы су торшадан тыс орналасқан су фракциясын түзеді. Денедегі судың жалпы мөлшерінің (сақа малда) шамамен, 70 пайызы торша ішінде, 30 пайызы одан тыс орналасады. Организмде судың үш түрі кездеседі: 1) еркін, байланыспаған
бейорганикалық заттарды ерітеді; 2) байланысқан су, ол колло- идтар құрамына еніп, олардың көпсуіне көмектеседі; 3) гидра-
заттар құрамына еніп, солар тотыққанда бөлінеді. 289 Организмде су бірде көбейіп, бірде азайып отырады. Соған қарамастан қанның осмостық қысымы əр уақытта тұрақты деңгейде сақталады, себебі торша мен торша аралық сұйық құрамындағы су үздіксіз алмасып, оның мөлшері үнемі реттеліп отырады. Мал көп су ішсе, ол қанға өтіп, қанның қысымын арттыруға тиісті. Бірақ қалыпты жағдайда мұндай ауытқулар байқалмайды. Өйткені судың артық мөлшері қаннан су мен тұздардың қоймасы болып табылатын тері шеліне, оның дəнекер ұлпаларына өтіп кетіп, ал шектен артық мөлшері тер мен не- сеп құрамында сыртқа бөлінеді. Су тапшы болған жағдайда су қоймаларындағы судың есебінен оның қандағы деңгейі қалыпты жағдайда сақталады. Денедегі судың жалпы мөлшерін қанға
Организмге су ауыз сумен жəне азықпен келеді. Қабылданған су мөлшері ауа райының жағдайына, азық сипатына, малдың жа- сына, күтіміне байланысты өзгеріп отырады. Мысалы, жас төл сақа малмен салыстырғанда, суды 3-4 есе көп ішеді. Құрғақ азық балғын азықпен салыстырғанда, суды көбірек ішкізеді. Желінген азықтың құрғақ затының əрбір килограмына шаққанда, жылқы мен қой - 2-3 л, сиыр - 4-6 л, шошқа - 7-8 л су ішеді. Денедегі судың біраз мөлшері қоректік заттардың - белок, май, көмірсулардың тотығуы кезінде бөлінеді. Денеде 100 г белок тотыққанда, 41 г, ал дəл осындай мөлшерде көмірсулар мен майлар тотыққанда тиісінше, 55 жəне 107 г су бөлінеді. Организм қабылдаған су қанға оңай сіңеді де, бауырдан өтіп, бүкіл денеге тарап, алдымен торша аралық қуысқа, одан кейін торшаларға өтеді. Торшалардан бөлінген су ұлпалық сұйық, лимфа арқылы қанға өтіп, бөлу ағзалары əрекетімен сыртқа шығарылады. Организмде су онкостық жəне осмостық қысым деңгейіне байланысты алмасып отырады. жүктеу/скачать 5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|