Оқулық-атлас Алматы 0 е І £. W ( O m ) ' и и г }

304
5 бөлім. Мойынның клиникалық анатомиясы
ны ң төменгі ң ы ры түсы нда а н ы ң тал ад ы . К ең ір д ек тің бастапңы
бөлігі алды н ан ң ал ң ан ш а безінің м ойны м ен, қ ап та л ы н а н оны ң 
бөліктерім ен ж ан асад ы . Б езд ің төм енгі бөлігінде, алд ы ң ғы ж а ң т а
sp a tiu m pretracheale болады , онда веналар мен л и м ф а түй ін дері 
орналасңан. К ең ір д ек тің артң ы ң аб ы р ғасы н а өңеш ж а н а с ы п ж а ­
тады . Төменгі б өлігін ің ң ап та л ы н а ж а л п ы ү й ң ы а р тер и ясы ти іп
түрады .
Қ анм ен қ ам там асы з етіл у і төм енгі ң ал ң а н ш а ар тер и ял а р ы ар- 
қ ы л ы , ал нервтенуі ң ай тар м а нервтер (n. re c c u rre n s) ар ң ы л ы ж ү зеге 
асады.
Л и м ф а ағы сы — nodi ly m p h a tic i p a ra tra ch ea le-re б ағы тталад ы . 
К ең ірдек ң ү р ы лы сы н ы ң ер ек ш ел ігі — он ы ң ң о зғал м ал ы , созы лм а- 
лы ж ән е эл асти к ал ы ң қ аб іл еттіл ігін е б айланы сты .
К еңірдек ж а р аң а ты сирек кездеседі.
5.7.3. Қалқанша және қалқанш а маңы безінің 
хирургиялық анатомиясы
Қ ал қ а н ш а безі ( g la n d u la th y ro id e a ) е к і қ а п т а л бөліктен ж ән е 
м ой н ақтан (is tm u s ) түрады . Б езд ің әрбір бөлігінде ж о ғар ғы ж ән е 
томенгі полю сі болады . Ш ам ам ен 1 /3 ж а ғд ай д а бездің қо сы м ш а 
бөлігі ретінде м ой н аң тан ж о ғар ы қ а р ай ш ы ғаты н п и р ам и д алд ы
өсінді (lobus p y ra m id a lis) кездеседі. Ол өсінді м ой н ақп ен емес, без- 
дің ң ап тал бөлігімен байланы сы п түрады . К ейде м ой н аң т іп ті бол­
майды .
Қ ал қ а н ш а бездің ж ү ң а ф иброзды п л ас т и н к а тәр ізд і қабы ғы
ж әне төртін ш і ф асц и я н ы ң ви сц ералды ж а п ы р а қ ш а сы н а н қү р ал- 
ған ңы набы болады . Б ез ң абы ғы мен ңы набы ар асы н д а болбыр ү л п а 
болады. Онда а р тер и я л а р , вен ал ар , нервтер ж ән е қ а л қ а н ш а м аңы
бездер ж атад ы .
Т өртінш і ф асц и я н ы ң кейбір ж ер лер ін ен ж а л ғ а м а си п аты н д ағы
оте ты ғы з тал ш ы ң тар ш ы ғы п , к о р ш і м үш елерге барады . О ртаңғы
байлам көлденең б ағы тта м ойнаң пен ж ү з ік торізді ш ем ір ш ек ж ән е 
к ең ір д ек тің бірін ш і ш ем ірш егі ар асы н д а тар ты л ы п түрады . К а п ­
тал байлам дар безден ж ү з ік торізді ш е м ір ш ек к е ж ән е ң а л қ а н ш а
ш ем ірш егіне дейін созы лады . Осы байлам дарды тр ах ео сто м и я ке- 
зінде ы сы ру ң аж ет болса, әр у а қ ы тт а кеседі.
Қ ал ң ан ш а бездің син топ и ясы : қ а л қ а н ш а без м ой н ағы кең ір д ек- 
тің алды нда (I — ІІІ-ш і немесе ІІ-ден IV -ш і ш ем ір ш ек тер деңгейінде) 
ж атад ы . Қ ап тал б өліктері к е ң ір д е к , ком ей (ң а л қ а н ш а ш ем ір ш егі), 
ж ү т қ ы н ш а қ , өң еш ке ж ан асы п , ж а л п ы ү й қ ы а р тер и ясы н ы ң меди-

Клиникалық анатомия
305
алды ж ар ты сы н ж ау ы п түрады (5.7; 5.7 а, б; 5.8 а, б сур ет т ер ). Осы 
қ ары м -қаты н асты ң к л и н и к а л ы ң м аң ы зы бар.
Б ездің бөліктері үл кей ген д е, м ы сал ы ісік тер к езін д е, ж а л п ы үй- 
ңы артери ясы н ы ң қабы рғасы да п ато л о ги я л ы қ процесске қосы луы
м үмкін.
— ңатерсіз іс ік өскен сай ы н ар тер и я н ы ы ғы сты р ад ы , сонды қтан
артери я серпіні ісік ар ты н д а ж аң сы сезіледі;
— ң атерлі іс ік ар тер и ян ы ң сы р тқы қ аб ы р ғасы н а ж аб ы сса, оны ң 
өзегі тар ы лы п , серпіні сезілм ей ді нем есе н аш ар л ай д ы .
Сөйтіп, ж ал п ы ү й қ ы ар тер и я сы н ы ң сим птом ы — Б ер р и си м п ­
томы пай да болады . Б езд ің осы ар тң ы бетінде, м о й ы н н ы ң ортаң ғы
сы зы ғы на ж аң ы н ж ерде кө м ей д ің қ а й т а р м а нерві (n. la ryn g eu s 
reccurrens) ж атад ы . Қ а л қ а н ш а безді алд ы ң ғы ж а ғы н а н т. sterno- 
hyoidei, т. stern o th yro id ei ж ән е m. om ohyoidei ж а у ы п ж атад ы .
Без қанм ен ек і ж о ғар ғы ж ән е е к і төм енгі ң ал ң а н ш а артери я- 
ларымен қам там асы з етілед і, 12% ж а ғд ай д а қ а л қ а н ш а н ы ң тақ
артериясы (a. th yro id ea іт а ) кездеседі, оны Н . И . П ирогов бесін- 
ші қ а л ң а н ш а ар тер и ясы деп атад ы . О ның трахеостом и я к езін д е за- 
ңы мдануы ңан ағуға әкел ед і. Қ а л қ а н ш а без а р тер и я л а р ы коллате- 
ралды ек і ж үйеден қ ү р алад ы :
1) мүш е іш іл ік (ң ал ң ан ш а ар тер и я л а р ы б үтаңтары м ен );
2) мүш еден ты с-ж ү тқ ы н ш аң , оңеш , көм ей, к е ң ір д е к ж ән е ж а- 
ңы н ж а т қ а н б ү л ш ы қ еттер д ің ң ан там ы р л ар ы н ы ң үш тасуы - 
нан пай да болады.
Б ездің веналары ң ап тал бөліктері мен м о й н ақ ай н ал асы н д ағы
өрімді ңүрай ды . М ойнақ ж ән е одан төмен ж а т қ а н өрім нен (p le x u s  
thyroidea im p a r) vv. th yro id eu s inferiores et im ae ш ы ғад ы . V. im ae 
кеңірдек алды нда ар ал асы п , сол ж а қ и ы ң-м ойы н венасы н а ( v. bra- 
chiocephalica s in is tr a ) ң ү яд ы . Ж о ғар ғы ж ән е о р таң ғы ң ал ң а н ш а
веналары іш к і м о й ы н ды р ы қ венасы н а қ ү я д ы . О ларды ң ағы сы жо- 
ғары ға ңарай б ағы тталған . Төм енгі ң ал ң а н ш а вен ал ар ы иы ң-бас 
венасына ж ән е «тимусты қ» в ен ал ар ға ң ү яд ы . К ейде төм енгі ңал- 
ңанш а без венасы н ы ң біреуі, оң ж а ң іш к і м о й ы н ды р ы ң венасы н ы ң
томпайған буы лты ғы на ң ү яд ы . Ж о ғар ғы қ а л ң а н ш а вен ал ар ы н д а 
қ ақп ақ ж о қ . Төм енгі ң ал ң а н ш а венасы сағасы нд а әр у а ң ы тта а м ­
пула тәрізді кеңей ген ж ерде е к і ж а р м а қ а ң п а ң ш а бар. А м п у л ан ы ң
кіре берісінің ж ән е оған қүю ш ы вен ан ы ң сағасы н ы ң д и ам етр і, 
төменгі ң ал қ а н ш а венасы н ы ң басңа боліктерінен ек і есе к ең .
Көрсетілген ң ал ң ан ш а без вен ал ар ы н ы ң е р ек ш ел ік те р ін селек- 
тивті к атетер и зац и я ж асаған д а ескеру к ер ек .
Қ алң анш а без нервтері с и м п а ти к ал ы қ баған дардан ж ән е ек і 
комей нервтерінен п ай да болады .

306
5 бөлім. Мойынның клиникалық анатомиясы
Қ ай тар м а көм ей нервісі ң ал ң а н ш а бездің төм енгі полю сінде ал- 
ды нан немесе ар ты н ан қ и ы п өтеді. N . la ryn g eu s in ferio r заңы м дан- 
ғанда, дыбыс б ү л ш ы қ еттер і ж а р т ы л а й сал д ан ы п , оны ң ды быс ш ы - 
ғару ңасиеті бүзы лады .
Қ ал ң ан ш а безден л и м ф а көбінесе к е ң ір д е к т ің алд ы н д ағы ж ән е 
ң ап тал ы н д а ж а т ат ы н түй ін дерге ағады (5 .8 а, б, в, г сур ет т ер ).

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: