Оқулық-атлас Алматы 0 е І £. W ( O m ) ' и и г }

412
6 бөлім. Кеуденің клиникалық анатомиясы
ратады . Ж о ғар ғы тар ы л ган ж ер і —ө ң еш тің б асталған ж ерін де, 
екінш ісі-аорта доғасы мен сол ж а қ басты бронх түсы нда, ү ш ін ш і 
тары луы — барлы ң ң үрсаң бөлім ін (p a rs a b d o m in a lis) ал ы п ж атад ы . 
Тістердің қ ы р ы н а бүл тар ы лу қ а ш ы қ т ы ғ ы 40 см ж ер д е. Ж о ғар ғы
ж әне ортаңғы тар ы л ған ж ер лер ар асы н д а — ө ң еш тің б ір ін ш і ке- 
ңейген ж ер і болады . Е к ін ш і кеңею і V ж эн е IX кеуде ом ы ртң асы
түсы на сәйкес к елед і. Ө ңеш тің кеуде болім ін оған ж ү р гізе т ін опе­
р ац и я л арға байланы сты : к ең ір д ек б и ф у р к ац и ясы н ан ж о ғар ы ж ән е 
томенгі бөлік деп а ж ы р атад ы . М ойын бөлім інде, ө ң еш тің артң ы
ңабы рғасы о м ы р тң аға (/. preverteb ra lis) ти іп тү р ад ы , ал алд ы ң ғы
беті к ең ір д ек тің ж о ғар ғы болім ім ен (pars m em branacea) ш ектел ед і.
Өңештің синтопиясы. Ө ңеш тің м ойы н бөлігі о р тал ы ң сы зы қ- 
ты ң сол ж ағы н д а ор н ал асқан . Кеуде ом ы р тң асы н ы ң түсы нда өңеш
сол ж аң бронхпен қ и ы л ы с ы п , аорта догасы н том ендейтін бөлігіне 
(p ars d escen d en s) ауы саты н ж ер ін де а й н ал ы п өтеді де, ом ы ртң а 
ж отасы н ан алы стай береді. Т өм ен іректе, оңеш ао р тан ы ң оң ж а- 
ғы н да орн аласы п , одан м ай ш елі а р қ ы л ы ш е к те л іп тү р ад ы . Өңеш- 
тің бүл болігі сол ж а ң б рон хқа, сы ң ар сы з венаға ж ән е ао р таға бе- 
к ін іп түрған д ы ң тан ң о згалм ай д ы . К ең ір д ек б и ф у р к ац и ясы н ан
томен ж ерде өң еш ке п ер и к ар д ж эн е кезбе нерв ж а н а с ы п түрады . 
Ш ам ам ен IV кеуде ом ы ртң асы түсы нда оң м ед и асти н алд ы плев- 
рамен оцеш алды ж эн е ар тң ы қо й н ау ( recessus retro et preoesopha- 
g e u s) қ ү рай д ы . К ейбір ж ағд ай л а р д а сол ж а қ ң ал та — ө ң еш тің сол 
ж а қ ң ы р ы н а дейін ж е тіп , оны ң а р тқ ы қабы р ғасы н ж а у ы п түрады . 
V —VI кеуде о м ы р тң ал ар ы н ы ң түсы н д а сол ж а ң п левра ж ап ы р аң - 
ш асы өңеш қ ы р ы н а ти іп түрады , біраң е ш ң аш ан д а он ы ң алд ы ң ғы
немесе ар тқ ы қ аб ы р ғал ар ы н а ж аб ы сп ай д ы . Өңеш пен оган тиіп 
түрган ағзал ар д ы ң арасы н д ағы к е ң іс тік те р болбыр ш елм ен тол- 
ған , ол ж о ғар ы л ай к еле м ойы н м ай ш елін е ай н ал ад ы . Төменде — 
ди аф рагм адағы өңеш саң ы л ау ы (h ia tu s oesophageus) а р ң ы л ы , к іш і 
ш арбы май ж а п ы р а қ ш а л а р ы ар асы н д ағы м ай ш елм ен ж а л ғасад ы . 
Өңеш көрш і ағзал ар ға б ү л ш ы қ еттік ж ән е д ән ек ер тінм ен бекіген. 
Ондай ерек ш ел ік тер д і ө ң еш тің кеуде бөлім іне о п ер ац и я ж асаған д а 
ескеру керек.
Өңеш тіц артңы беті — IV, V кеуде о м ы р тқ ал ар деңгейінде «х и ­
рургия лы ң қауіпті» а й м а ң қ а ж а тад ы . Себебі, осы ар ан ы ө ц еш тің
айн аласы нан а ж ы р а т қ а н д а , кеуден іц л и м ф а т и к а л ы қ өзегі зақы м - 
даны п, хи лоторакс п ай да болуы м ү м к ін . Ө ц еш тің сол ж а ғ ы мен а р ­
ты нда төмендейтін аорта, оц ж а ғы н д а кезбе нерв, сәл ар тң а там ан
сы царсы з вена орн аласады (6 .2 6 сурет ).
Ө ңеш тіц к ең ір д е к к е бекін уі өте тү р аң ты , он ы ң әсіресе сол ж а ң
байлам дары (бронхтарм ен, аортам ен , м ед и асти н алд ы п леврам ен

Клиникалық анатомия
413
т. б.) оң ж ағы н а ң ар аған д а ан ы ң б ай ң алад ы . Ө ңеш тің ж о ғар ғы к е ­
уде бөлігінің ар тер и ял ар ы — ң ал ң а н ш а м ойы н баған ы (tr u n c u s thy- 
reocervicalis), бронх ар тер и ясы н ан (aa. bronchialis), 5 — 7 ж о ғар ғы
ңабырға ар ал ы қ а р тер и ял ар д ан ж эн е аорта доғасы нан ш ы ғад ы . 
Өңештің төменгі ж ән е қ ү р с ақ ты ң а р т ер и я л а р ы —аортадан , сол 
жақ ңүрсақ артери ясы (a. g a strica sin istra ) ж ән е төм енгі ко к ет ар те­
риясынан (a. p h ren ica inferior) ш ы ғад ы . Өңеш ар тер и я л а р ы — өңеш
майлы ш елінде, он ы ң қабы р ғасы н ан 1 — 1,5 см қ а ш ы қ т ы қ т а ж а т а ­
ды. Одан көптеген т а р м а қ тар ш ы ғад ы . Ө ңеш тің кеуде бөлім індегі 
артериялың ж ү й е ер ек ш ел ік тер ін о п ер ац и я кезін д е ескеру ң аж ет. 
Өңеш бойындағы а р тер и я л ар ы н ы ң заң ы м д ан у ы , он ы ң өлі еттену- 
іне әкеліп соқты рады .
Өңеш веналары ж о ғар ғы ңуы с венасы ж ү й есін е де ( v. th yro id ea 
inferior, v. azygos ж эн е v. h em ia zy g o s) ң ар ы н н ы ң т ә ж д ік венасы ( v. 
coronaria v en tric u li) а р қ ы л ы қ а ң п а венасы н а да ң ү яд ы . О сы лай, 
өңештің ж оғарғы болігі вен ал ар ы — ж о ғар ғы қуы с венасы н а, ал 
төменгі бөлігі вен алары — асқ а зан вен ал ар ы ар ң ы л ы — қ а қ п а ве­
насына қүяд ы . Қ а қ п а венасы н ан қ ан ж ү р у і н аш ар л аған д а, өңеш
веналары «порто-кавалды » ағы с ар ң ы л ы ж ү р ед і, ө ң еш тің венасы
варикозды кеңей іп , ң ан кету себебі болады .
Лимфа — кіл егей ж ән е б ү л ш ы қ ет ң аб аты н д а 2 торлы өрім ң үрап
орналасады. Л и м ф ан ы ң ағуы өңеш бойы нда о рн аласң ан түй ін дер 
мен ж еке кеуде л и м ф а өзегіне ң ү й ы л у ар ң ы л ы ж ү р ед і. Ө ңеш тің 
бөлінуіне сәйкес л и м ф а ж о л д ар ы н м ойы н, кеуде, қ ү р с а қ т ы қ деп 
ажыратады. О ларды ң әрңай сы сы өздері түсы н д ағы түй ін дерге 
қүяды. Мойын бөлігі — терең м о й ы н ды ң , кеуде бөлім і — ар тң ы к е ­
уде аралың ж эн е аорта үстін дегі түй ін дерге, ң ү р са қ т ы қ -ң ар ы н н ы ң
кіш і иіні мен к ар д и я бөлім ін ің түй ін д ерін е ң ү яд ы .
Өңештің нервтенуіне кезбе нерв (п . vagus) ж ән е с и м п а т и к ал ы қ
нерв (n. sym p a th icu s) қ аты сад ы . 5 — 6 кеуде тү й ін д ер ін ің тар м ақ- 
тары, рі. oesophagus-ты қ ү р ай д ы . Осы өрім ар ң ы л ы өңеш пен бірге, 
екі өкпенің түбірлері де нервтенеді.
Оң кезбе нерв (п. vagus) — a p ertu ra thoracis superior түсы нда 
мойындырың венасы мен ү й қ ы а р тер и я сы н ы ң ар асы н ан ш ы ғад ы . 
Одан әрі төм еніректе, нерв оң ж а қ бүған асты а р тер и ясы н ы ң а л ­
дында ж атады .
Бүл жерде одан п. recurrens d e x tr a  тар ай д ы . N . va g u s-тан қ ай тар - 
ма бүтаң бөлінгеннен к ей ін , к е ң ір д е к т ің а р тқ ы бетін ж ән е том енге 
ңарай v. azygos-ты кесіп өтеді де, оң ж а қ бронх ар ты н д а ж атад ы . 
V. кеуде ом ы ртқасы н ы ң деңгей ін де ө ң еш ке ж е т іп , соны ң ар ты н д а, 
төмендей оты ра ди аф рагм адағы h ia tu s esophageus-к е дейін ж етед і.

414
6 бөлім. Кеуденщ клиникалық анатомиясы
Сол ж а қ т а ғ ы кезбе нерв a p ertu ra thoracicus superior түсы нда
a.carotis co m m u n is s in is tr a -къщ  сы рт ж ағы м ен , он ы ң аортадан 
бөлінер ж ерін е дейін ж ү р ед і. Б ү л ж ерде ол v. brachiocephalica 
sin istra , п. p h ren icu s sin istra , кейде v. h em ia zyg o s superior ар ты н ан
кесіп өтеді. Ол әр і ң ар ай , аорта доғасы н ы ң ал д ы ң ғы б етін ің сол 
ж а ғы н а ш ы ғады . А р те р и я л ы қ байлам ды (lig. a rterio su m ) ң и ғаш
кесіп өтеді де, ш ам ал ы ар тң а бүры лы п сол ж а ң өкпе а р т е р и я ­
сы (a. p u lm o n a lis sin istra ), сол ж а қ бронх ж эн е сол ж а қ вен ан ы ң
дорзалды бетіне ш ы ғад ы . V III кеуде ом ы ртң асы түсы нда нерв — 
өңеш тің алд ы ң ғы сы рт ж а ң б еткей ім ен д и аф р агм аға ж етед і. А орта 
доғасы ны ң и ілген бетімен ж ән е (lig. a rterio su m ) сол ж а ғы н д а ғы бү- 
р ы ш та, кезбе нерв б аған асы н ан п. recurrens s in str a  ш ы ғад ы .
Ө ңеш тің төм енгі болігін ің алд ы н д а п ер и к ар д о рн аласң ан .
Т ам аң ты ң өңеш тен өтуі, ж ү р е к п р о ек ц и ясы түсы нда ж а қ с ы
естіледі.
Т ам аң ты ң өңеш тен ж ү р е к түсы нда өту ін ің ж а қ с ы естілу ін ің
к л и н и к а л ы қ м аң ы зы зор. Егер ө ң еш тің төм енгі бөлігінен ас өтпей 
ж атса, дыбыс естілм ейді (М ельдер сим птом ы ).

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: