Жамбастың сүйек-байлам-бүлшыңет

2-ші кесте. Ер адамдар жамбасының рельефін құратын анатомиялық ағзалар
төбешіктер
ойықтар
сүйектер
бүлшық-
еттер
қанта-
мырлар
ағза-
лар
майлар
терідегі
тесіктер
саңы-
лаулар
жүлгелер
ойықтар
symphisis
pubica
m. gluteus 
maximus
v. dorsalis 
penussu- 
perficialis
penis
corpus adi- 
posum fossae 
ischiorectalis
raphae
perinea
anus
fissure
inter-
glutea
sulcus cuta- 
neus femo- 
roperinealis
fossa
retrochan-
terica
ramus in­
ferior os- 
sis pubis
m. gluteus 
medius
corpus
penis
mons pubis
raphae
penis
ostium
urethrae
externum
sulpus (pli­
ca ) glutea
fossa
lumbal
lateralis
inferior
spina
iliaca
anterior
superior
m. sphinc­
ter ani 
externus 
m. bulbo- 
spongio- 
sum
glans
penis
prepu-
tium
raphae
scroti
sulpus in- 
guinalis
rhombus
michae-
lis fossa
lumbinalis
medialis
inferior
spina
iliaca
posterior
superior
m. ischio-
caverno-
sus
penis
os sacrum
m. tensor
faciae
latae
os coccyg- 
eus
frenu­
lum
prepu-
tii
crista
iliaca
scro­
tum
CD
05
О
11 
б
ө
л
ім
. 
Ж
а
м
б
а
с
пен 
ш
а
т 
а
р
а
л
ы
қ
т
ы
ң
к
л
и
н
и
к
а
л
ы
қ
а
н
а
т
о
м
и
я
с
ы

2-ші кесте. Әйелдер жамбасының рельефін құратын анатомиялық ағзалар
тобеш іктер
ойы қтар
сүй ек тер
бұлш ы қ-
еттер
ағза л а р
м а й л ар
тер ід егі
тесік тер
саң л ау л а р
ж үл гел ер
ойы қтар
symphisis
риЫса
m. gluteus 
maximus
labium 
mains p u ­
denda
corpus 
adiposum 
fossae is- 
chiorectalis
raphae
perinei
anus
rima pu ­
denda
sulcus
cutaneus
femoroperi-
nealis
fossa ret-
rotrochan-
terica
ramus in­
ferior ossis 
pubis
m. gluteus 
medius
labium 
mains pu ­
denda
mons pubis
ostium
vaginae
fissure in- 
terglutea
fossa lubba- 
lis lateralis 
inferior
spina iliaca
anterior
superior
m. sphinc­
ter ani 
externus
comissura
labiorum
anterior
ostium
urethrae
externum
sulcus 
(plica ) 
glutea
m. tensor
fasciae
latae
rombus
michaelis
spina iliaca
posterior
superior
commissu- 
ra labiorum 
posterior
fossa lum ­
bal media­
ns inferior
crista
iliaca
clitoris
os sacrum 
os cossy- 
geus 
tuber is- 
chiadicum
preputuim
clitoridis

662
11 бөлім. Жамбас пен шат аралықтың клиникалық анатомиясы
Қ асаға сим ф и зі (sym p h y sis pubica) — о р таң ғы сы зы ң бойы нда екі 
ңасаға сү й екті ңосады . С им ф издің сү й ек ты сы ң ал ы ң ж ән е байлам - 
дармен бекіген:
— ж о ғар ғы қ ы р ы — ж о ғар ғы ң асаға б айлам ы (lig. p u b icu m supe­
rior);
— төменгі қ ы р ы — ң асаған ы ң доға т әр ізд і бай л ам ы (lig. агсиа- 
tu m pubis ).
Ш онданай — м ы қ ы н буы ны (a rt. sacroiliaca) — сегізкө з бен мы- 
ңы н сүйегін ің буын б еттерінің ңосы луы н ан ң ү р ы л ған . Б у ы н — 
сегізкөз-м ы ңы н буы ны н ы ң іш к і ж ән е сы ртңы б айлам д ары м ен (lig. 
sacroiliaca ven tra le ж ән е dorsale), м ы ң ы н с ү й ек тің бүды ры ж ән е се- 
гізкө з арасы нда ор н ал асқан б айлам м ен бекіген.
Ш онданай-сегізкөз буы ны — бел сегізкө з ө р ім ін ің көп теген тар- 
м аңтары м ен нервтенеді. С онды ңтан буын ж а р а қ а т ы н д а ң атты
ауы рсы ну сезім і болады.
Ж ам б асты ң келесі ірі байлам дары өте м аң ы зд ы .
— сегізкө з-ң ы л ң ан б айлам ы (lig. sacrospinale), сегізкө зд і м ы қ ы н
сүй ектерім ен ңосады ;
— сегізкөз-төм п ек б айлам ы (lig. sacrotuberale), сегізкө з бен ш он ­
данай сүйек арасы н д а ор н ал асқан .
Осы байлам дар а р қ ы л ы ж ам бас сү й ек тер ін ің ү л к ен ж ән е к іш і 
ш онданай ж ы р ы ғы ү л к ен ж ән е к іш і ш он данай тесіктер ін е айн ала- 
ды (11.3 а, б с ур ет т ер ). Осы тесіктер а р қ ы л ы ш он д анай ж ар ы ң - 
тары , көбінесе әйелдерде ш ы ғад ы . Ж ам б астағы ж а п қ ы ш тесікт і 
ж ап ң ы ш пердесі ( m em brana o b tu ra to ria ) толы ң ж ап п а й д ы . П ерде 
ж ап ң ы ш ж ү л гесін е ( su lcu s o b tu ra to riu s) келген д е ек іге бөлініп, 
ш ап өзегін түзейді. О ның бағы ты ш ап өзегіне сәйкес ж а т ы р . Іш к і 
ж әне сы ртңы ж а п қ ы ш бүлш ы ң еттер ж а п қ ы ш өзегіне қ о сы м ш а ңа- 
бы рға түзейді. Ө зек ар ң ы л ы ж а п ң ы ш ң ан там ы р л ар ы мен нервтер 
өтеді. Ө зектің ү стің гі бөлігі ар ң ы л ы ж а п ң ы ш тесіктен ж а р ы ң т а р
әсіресе, әйелдерде ш ы ғуы м ү м к ін . Себебі о лард а ж ам бас енділеу, 
сонды қтан ө зект ің көлем і де ү л к ен болады .
С ы ртңы ж а п ң ы ш бүлш ы ңет (т . o b tu ra to riu s e x te rn u s) ж а п ң ы ш
м ем бранасы ны ң сы рты н да ж атад ы . Іш к і ж а п ң ы ш бүлш ы ң ет (т. ob­
tu ra to riu s in te r n u s ) m em brana o b tu ra to ria -къщ  іш к і ж а ғы н д а орна- 
ласады . Ж а п ң ы ш өзек к іш і ж ам б астан сан н ы ң ал д ы ң ғы м едиалды
бетіне өтеді. Ү зы нды ғы 2 см-дей. Ө зекке к ір ер ж ән е ш ы ғар тесіктер 
бүлш ы ңет ф асц и я лары м ен ж аб ы л ған . Б ір а қ осы ш ан д ы р л ар ж а м ­
бас қуы сы н ан санға немесе сан н ы ң м еди алды бетінен ж ам б асң а 
өтетін ір ің д ік тер ге төтеп бере алм ай д ы .
Ж а п қ ы ш өзегін ің ш ы ғар тесігі ң асаға төм пегінен с ы р т қ а ң арай
2,5 см ж ерде ж ү р гізіл ге н , вер ти к ал д ы сы зы ң ты ң ш ап байлам ы -

Клиникалық анатомия
663
нан 1,5 — 2 см төмен ж ерін де п р о ек ц и я л ан ад ы . Ж а п қ ы ш өзегін ің
сыртқа ш ы ғару тесігі тар аң ты бүлш ы ң ет (т . p ectin eu s) арты н д а 
орналасқан. Өзектен ж а п ң ы ш ар тер и ясы , ж а п қ ы ш нерві, ж а п қ ы ш
венасы өтеді.
Қантамыр-нерв ш оғы ры сы р тқы ж ән е іш к і ж а п ң ы ш бүлш ы ң ет 
талшықтарының ф асц и я л ар ы н ан қ ү р а л ған қ ы н а п т а ж а т ад ы . Ж ап - 
ңыпі артериясы 52% ж ағд ай д а іш к і м ы қ ы н ар тер и ясы н ан ш ы ғад ы . 
Сирек, 21% ж ағд ай д а ж о ғар ғы боксе а р тер и ясы н ан , 9% — төм енгі 
бөксе артериясы нан басталады . К ейде (4 ,6 % ) ж а п қ ы ш ар тер и ясы
сыртңы мыңын ар тер и ясы н ан басталады . 3% ж а ғд ай д а ж а п қ ы ш
артериясы 2 бағанды болады .
Ж апңыш артери ясы 3 бөліктен түрады :
1) ж ам басіш ілік — басталған ж ер ін ен өзек тесігіне дейін;
2) өзектік — өзек іш інде;
3) сандағы бөлік — ж а п ң ы ш өзектен ш ы ғы п , ек іге (ал д ы ң ғы
ж әне артңы ) бөлінетін ж ерге дейін.
Ж амбасіш ілік бөлікте ж ам бас ар тер и ясы н ан к елесі тар м аң тар
шығуы мүмкін:
— үрың ш ы ғар у ш ы ө зекк е (1 0 % );
— ортаңғы т ік іш ек ар тер и ясы н (9% );
— ңуы қңа қ ар ай бараты н тар м аң тар ы н (1% ).
Ө зекіш ілік бөлікте ж а п ң ы ш ар тер и ясы — ң асаға с ү й ек тің жо- 
ғарғы тарм ағы ны ң асты н дағы ж а п ң ы ш өзегіне к ір ед і. Осы арад а 
артерия қабы рғасы б ү л ш ы қеттер ш ан д ы р ы н а бекіген . С онды қтан 
жараңат кезінде там ы р л ар зақ ы м д ан ған д а, о л ар д ы ң ң аб ы р ғал ар ы
ж иы ры лмағанды ңтан ң ан кету көп болуы м ү м к ін .
Ж апңы ш нерві (п . o b tu ra to riu s) белдің L2 —L4 өрім дерінен ш ы - 
ғады. Ж а п қ ы ш өзегіне қ а р ай нерв, ү л к ен бел б ү л ш ы ң етін ің ме- 
диалды қы ры н ан ш ы ғад ы . Ө зек іш ін д е нерв а л д ы ң ғы , ар тң ы тар- 
маңтарына бөлініп, сан н ы ң әк ел у ш і б ү л ш ы ң еттер ін нервтейді.
Ж апңыпз н ер він ің өзек іш інде ң ы сы л у ы к елесі ж а ғд ай л а р д а бо­
луы м үмкін:
— ж апң ы ш ж ар ы ғы дам уы нда;
— ңасаға сүйек қабы н ы п , тін д ерд ің ісінуінде.
Ж апңы ш нерв зақы м д ан ған д а әк ел у ш і б ү л ш ы қ еттер гипотро- 
фияға үш ы райды .
Ж ап қы ш венасы , аттас ар тер и ям ен бірге ж ү р ед і.
Өзек іш інде:
— сырт ж ағы н ан алд ы ң ғы бетінде ж а п ң ы ш нерві;
— іш кер і ж ән е арты н д а ж а п ң ы ш ар тер и ясы ;
— м едиалды арты н д а ж а п қ ы ш венасы о рн аласң ан .

664
11 белім. Жамбас пен шат аралықтың клиникалық анатомиясы
Ж а п ң ы ш өзегінде ш елді м ай — ж ам бас бүй ір л ер і ж ән е сан н ы ң
медиалды бөлігім ен ң аты н асад ы .
Ж а п ң ы ш өзегі ар қ ы л ы ж а р ы ң сирек ш ы ғад ы .
11.14-ш і кестеден ж ам бас қ а н та м ы р л а р ы мен н ер втер ін ің а н а ­
том ия лы ң н ы сан ал ар ы н көруге болады .

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: